Migotanie przedsionków: przyczyny, objawy, diagnostyka oraz leczenie

Migotanie przedsionków to jeden z rodzajów arytmii serca. Podczas normalnego cyklu pracy serca skurcz komór rozpoczyna pompowanie krwi, która swobodnie napłynęła do narządu będącego w stanie rozkurczu. Następnie rozpoczyna się skurcz komór, z których krew jest rozprowadzania po organizmie. Migotanie przedsionków to zaburzenie nadkomorowe rytmu serca, które charakteryzuje przede wszystkim zdezorganizowany, szybki (350–700/min) rytm aktywacji przedsionków.

Zobacz także: Udar i choroby serca przez krwawiące dziąsła? Chcesz mieć zdrowe serce? Wylecz zęby

Kiedy przedsionki przestają się regularnie, miarowo kurczyć, dochodzi do zalegania wypełniającej je krwi. To z kolei może skutkować zakrzepami i zatorami, które zagrażają życiu pacjenta (przede wszystkim przez zwiększenie ryzyka udaru mózgu). Najczęściej ogniskiem, w którym tworzą się impulsy prowadzące do nieprawidłowej pracy przedsionków, są żyły płucne, okolica zatoki wieńcowej, żyła główna górna. W tych okolicach zaczynają samoistnie powstawać impulsy pobudzające przedsionki do nadprogramowych skurczów, co wprawia je w drżenie i zakłóca ich pracę.

Migotanie przedsionków jest bardzo częstym schorzeniem. W krajach rozwiniętych występuje nawet u 2 proc. populacji i stanowi przyczynę aż jednej trzeciej wszystkich hospitalizacji związanych z zaburzeniami rytmu serca.

Schorzenie dotyka głównie osób w starszym wieku, choć może rozwinąć się także u pacjentów w wieku średnim. Migotanie serca znacząco zwiększa ryzyko zgonu (dwukrotnie u mężczyzn, w nieco mniejszym stopniu u kobiet) względem osób z tej samej grupy wiekowej, które nie cierpią na zaburzenia rytmu serca. W praktyce klinicznej wyróżnia się trzy odmienne typy migotania przedsionków:

1. Napadowe migotanie przedsionków.
2. Przetrwałe migotanie przedsionków.
3. Utrwalone migotanie przedsionków.

W przypadku rozpoznanego po raz pierwszy migotania, nigdy nie ma pewności co do tego, jak długo trwa epizod i do której kategorii należy go zaliczyć. Kwestię diagnozy utrudnia fakt, że objawy migotania przedsionków nie zawsze są wyraźne i odczuwalne przez pacjenta. Czasem przy okazji całkiem innych badań stwierdza się tak zwane "nieme migotanie przedsionków".

• Napadowe migotanie przedsionków

Epizod objawów związanych z arytmią trwa do 7 dni i samoistnie ustępuje. Napadowe migotanie przedsionków może też być nawracające i powtarzać się co pewien czas.

• Przetrwałe migotanie przedsionków

Epizody trwają dłużej, niż 7 dni i nie ustępują samoistnie, wymagają interwencji kardiologa. W postaci długotrwającej czas występowania objawów przed konsultacją z lekarzem może wynieść nawet około roku.

• Utrwalone migotanie przedsionków

Taka diagnoza pada w przypadku długo trwającego migotania, które występuje niemal stale. Podjęte zostały już pewne metody leczenia, ale niekoniecznie przyniosły spodziewane rezultaty lub po ich wprowadzeniu migotanie nawróciło w ciągu 24 godzin.
Migotanie może współwystępować z innymi chorobami i często tak właśnie się dzieje. Może też przyjąć postać samoistnego, czyli izolowanego migotania, o podłożu niezwiązanym z innymi chorobami. Istnieje szereg czynników ryzyka i przyczyn, które mogą być odpowiedzialne za wystąpienie tego schorzenia.

Migotanie przedsionków to schorzenie, przy którym niemal nigdy nie udaje się wskazać jednej, konkretnej przyczyny. Objawy choroby mogą się za to pojawić u pacjentów, którzy znajdują się w jednej z grup ryzyka. Im więcej czynników ryzyka dotyczy danego pacjenta, tym większe prawdopodobieństwo rozwinięcia się schorzenia. Aż do 45 proc. przypadków migotania przedsionków ma przyczyny idiopatyczne – oznacza to, że nie da się ustalić powodu, dla którego wystąpiła choroba. Wśród czynników ryzyka wymienia się:

• wiek (wraz z wiekiem wzrasta ryzyko),
• wady i choroby serca wpływające na wzrost ciśnienia w przedsionkach (np. wady zastawek trójdzielnej, mitralnej, aortalnej i płucnej, zatorowość płucna, choroby mięśnia sercowego, choroba niedokrwienna serca),
• wady wrodzone serca (np. ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej),
• zapalenie osierdzia,
• zwłóknienie przedsionków,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzycę,
• nadczynność tarczycy,
• niewydolność nerek,
• choroby płuc,
• tryb życia (palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, nadmierne spożywanie kawy, przyjmowanie kokainy i innych stymulantów),
• przebyte operacje serca.

Na migotanie przedsionków wpływają też predyspozycje genetyczne, choć nie jest to główna przyczyna choroby. Jeśli zdiagnozowano ją u wielu członków rodziny pacjenta, należy zwrócić baczną uwagę na profilaktykę i badania kontrolne.

Migotanie przedsionków może nie powodować żadnych wyczuwalnych objawów. W wielu przypadkach powoduje jednak niepokój pacjenta. Charakterystyczne dla migotania przedsionków objawy to:

• zmęczenie i osłabienie,
• częste uczucie duszności,
• wyraźnie nieregularne bicie serca,
• kołatania serca (mocne bicie),
• zawroty głowy,
• dzwonienie w uszach,
• omdlenia i zasłabnięcia.

Jeśli migotaniu przedsionków towarzyszy ból w klatce piersiowej, należy szybko skonsultować się z lekarzem. Brak odczuwalnych objawów dotyczy często pacjentów z utrwalonym migotaniem, ponieważ przyzwyczajają się oni do nietypowej pracy serca.
Bardzo często z migotaniem przedsionków mylone jest trzepotanie przedsionków. Ten typ arytmii cechuje szybki, ale uporządkowany rytm pracy przedsionków.

Migotanie przedsionków, choć bywa bezobjawowe, nie może pozostawać nieleczone. Prowadzi do wielu groźnych powikłań, które mogą istotnie zagrozić życiu i zdrowiu pacjenta. Do najistotniejszych należą powikłania zakrzepowo-zatorowe. Skrzepy zalegającej w przedsionkach (głównie w uszku lewego przedsionka) krwi odrywają się i płyną naczyniami, a następnie zatykają węższe z nich, prowadząc nawet do udaru niedokrwiennego mózgu i zgonu. Udar może też dotknąć innych narządów wewnętrznych, gdy zatkane zostaną doprowadzające do nich krew naczynia.

W wyniku utrzymującego się migotania przedsionków może też dojść do niewydolności serca, dlatego nie należy ignorować objawów arytmii. Wizyta u kardiologa oraz wykonanie niezbędnych badań diagnostycznych pozwalają wdrożyć leczenie zanim rozwiną się powikłania.

Migotanie przedsionków zostało po raz pierwszy zarejestrowane na odczycie z EKG. Do dziś to badanie jest wiodącą metodą diagnostyczną w przypadku arytmii. Oprócz elektroencefalografii stosuje się także inne metody rozpoznawania choroby.

• Migotanie przedsionków – EKG

Na odczycie EKG stwierdza się brak załamków P oraz niemiarowość zupełną. Częstotliwość akcji serca mieści się w przedziale 100-150/min. Lekarz stwierdza też obecność fali f, czyli tak zwanej fali migotania. To proste badanie wystarczy zazwyczaj, by zdiagnozować migotanie przedsionków serca.

• Migotanie przedsionków – inne badania

W razie wątpliwości co do danej diagnozy lub przed wdrożeniem konkretnych leków kardiolog może zlecić wykonanie EKG metodą Holtera (obserwacja pracy serca przez minimum dobę, nawet do 7 dób), próbę wysiłkową (by stwierdzić ewentualne niedokrwienie mięśnia sercowego) lub echokardiografię (w celu wykrycia skrzepliny w lewym przedsionku). Czasami konieczne okazują się biochemiczne badania krwi, które pozwalają wykryć cukrzycę czy zaburzenia w pracy tarczycy.

Migotanie przedsionków jest zazwyczaj poddawane leczeniu farmakologicznemu. Dzięki odpowiednio dobranym lekom, można nie tylko regulować aktywność serca, ale także zapobiegać powstawaniu skrzeplin.

• Ogólne zalecenia

Przede wszystkim, w każdej postaci migotania przedsionków należy zadbać o wyeliminowanie przyczyn zaostrzenia stanu (papierosy, alkohol, nikotyna). Wskazane jest także wykonanie badań diagnostycznych w kierunku ewentualnych schorzeń wywołujących arytmię (badania tarczycy, poziomu cukru) i wdrożenie leczenia.

• Leki

Leki antyarytmiczne mają na celu przywrócenie i utrzymanie prawidłowego rytmu serca. Do substancji użytecznych w tym przypadku należą między innymi propafenon czy sotalol. Czasem konieczne jest włączenie beta-blokerów (gdy pojawia się także migotanie komór i trzeba kontrolować rytm ich kurczenia). Wśród doustnych koagulantów (leków przeciwzakrzepowych) szczególnie często stosuje się warfarynę oraz acenokumarol, a także leki nowszej generacji (dabigatran).

• Metody przywracania rytmu serca

Inwazyjne leczenie migotania przedsionków polega najczęściej na przeprowadzeniu kardiowersji (krótkiego działania na serce impulsem elektrycznym, pod miejscowym znieczuleniem). W niektórych przypadkach wykonuje się także ablację przezskórną, chirurgiczną bądź połączoną z wszczepieniem rozrusznika. Zabieg polega na niszczeniu drogą elektrokoagulacji (wypalania) tkanki serca, w której rodzą się nadprogramowe impulsy.

Eksperci radzą, jak zapobiegać chorobom układu krążenia