Zasiłek macierzyński. Jaka jest wysokość zasiłku i jak złożyć wniosek? Czy zasiłek macierzyński wypłacany jest po ustaniu zatrudnienia?

Zasady przyznawania zasiłku macierzyńskiego oraz wysokość jego wypłaty określają przepisy praca pracy oraz Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Nie tylko kobieta zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony może dostać zasiłek macierzyński. Zasiłek należy się również osobom pracującym na podstawie umowy na czas określony, która automatycznie została przedłużona do dnia porodu. Zasiłek macierzyński przysługuje również kobiecie, która urodziła dziecko w okresie korzystania z ubezpieczenia chorobowego lub przebywała na urlopie wychowawczym i wtedy urodziła dziecko.

Kobieta ciężarna i młoda matka pozostają pod szczególną ochroną prawną (gwarantują ją im przepisy Kodeksu pracy). Pracodawca, co do zasady, nie może zwolnić ani ciężarnej, ani młodej matki. Zdarzają się jednak uzasadnione wyjątki. Jeden dotyczy sytuacji, gdy pracodawca ogłasza upadłość przedsiębiorstwa albo firma, która zatrudniała kobietę zostaje zlikwidowane. Wówczas, o ile kobiecie nie zapewniono innej pracy, do dnia porodu przysługuje jej świadczenie w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński (bo tak w skrócie nazywany jest zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego) jest bowiem wypłacany kobiecie także po ustaniu zatrudnienia. Te pieniądze może otrzymać również bezrobotna, która wcześniej pracowała, ale została zwolniona z powodu rażącego naruszenia przez nią przepisów (zwolnienie dyscyplinarne).

Bywa, że kobieta, gdy zaszła w ciążę, jeszcze pracowała, ale w dniu gdy urodziła dziecko, była osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy. W takiej sytuacji również przysługuje zasiłek macierzyński, nawet wtedy gdy kobieta dostaje jednocześnie zasiłek dla bezrobotnych. Dzieje się tak, dlatego że urząd pracy ubezpiecza bezrobotną, zatem nabywa ona prawo do świadczenia, jakim jest zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego kobieta nabywa już przed porodem. Kodeks pracy określa, iż nie więcej niż 6 tygodni zasiłku macierzyńskiego wolno wykorzystać przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie pozostanie do dyspozycji wymiar zasiłku macierzyńskiego, lecz pomniejszony o okres już wykorzystany.

Nie ma konkretnej stawki zasiłku macierzyńskiego Wysokość zasiłku obliczana jest przez ZUS na podstawie przychodów z ostatnich 12 miesięcy, jakie otrzymywała kobieta. Podczas ubiegania się o zasiłek, kobieta musi wskazać za jaki okres ma on być wypłacany. Długość tego okresu wpływa bezpośrednio na wysokość zasiłku, jaki kobieta będzie otrzymywać co miesiąc. Wysokość zasiłku macierzyńskiego stanowi:

• 80 procent podstawy wymiaru - jeżeli kobieta jest zatrudniona lub nie pracuje, ale jest ubezpieczona z innego tytułu (np. posiada ubezpieczenie z urzędu pracy) i w ciągu 21 dni po porodzie złoży wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, wówczas zasiłek macierzyński za ten okres będzie przysługiwał jej w wysokości 80 procent podstawy wymiaru zasiłku. Tak się stanie, jeśli kobieta zadeklaruje, że zaraz po przysługującym jej urlopie macierzyńskim skorzysta z urlopu rodzicielskiego (łącznie 12 miesięcy),
• 100 procent podstawy wymiaru - podczas urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego i przez pierwsze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego (łącznie 6 miesięcy),
• 60 procent podstawy wymiaru - podczas pozostałego okresu urlopu rodzicielskiego (łącznie 6 miesięcy).

Aby obliczyć podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, bierze się pod uwagę przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto z ostatniego roku. Kwota ta musi być pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne w części, którą opłaca pracownik. W przypadku bezrobotnych, uwzględniany jest przede wszystkim średni miesięczny przychód z ostatniego roku.

Okres wypłacania zasiłku macierzyńskiego zależy od tego, ile kobieta urodziła dzieci podczas jednego porodu. Okresy wypłaty zasiłku macierzyńskiego wynoszą:

• 20 tygodni (140 dni) – gdy urodzi się jedno dziecko,
• 31 tygodni (217 dni) – gdy urodzą się bliźnięta,
• 33 tygodni (231 dni) - gdy urodzą się trojaczki,
• 35 tygodni (245 dni) - gdy urodzą się czworaczki,
• 37 tygodni (259 dni) - gdy urodzi się pięcioro lub więcej dzieci podczas jednego porodu.

Matka ma prawo skrócić czas pobierania zasiłku macierzyńskiego, o ile wykorzystała po porodzie przynajmniej 14 tygodni zasiłku i wyraża wolę powrotu do pracy. Przykład: kobieta jest zatrudniona na kierowniczym stanowisku. Pracowała niemal do dnia porodu. Gdy urodziła i dziecko nie skończyło jeszcze 4 miesięcy, kobieta postanowiła wrócić do pracy, a tym samym zrezygnować z reszty zasiłku. Zasiłek macierzyński jednak nie przepada, gdyż pozostałą jego część może wykorzystać ojciec dziecka, zaraz po tym, jak kobieta powróci do pracy. Istnieje warunek: mężczyzna musi posiadać ubezpieczenie.

Kto chce dłużej pobyć z dzieckiem, decyduje się na urlop rodzicielski. Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje do 32 tygodni. Można go wykorzystać od razu lub podzielić. Część zasiłku (maksymalnie 16 tygodni) można odłożyć w czasie i skorzystać z niego najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Z kolei tą część można podzielić maksymalnie na 2 mniejsze – po 8 tygodni.

Pracujący rodzice składają wniosek o zasiłek macierzyński w swoim zakładzie pracy. To zarówno ci, pracujący na podstawie umowy o pracę, czy np. umowy zlecenia. Pracodawca zajmie się resztą i złoży w ZUS komplet dokumentów. W przypadku osób bezrobotnych, dokumenty należy złożyć bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Jeżeli dziecko trafiło do szpitala i zapowiada się dłuższy pobyt, zaś jego matka po porodzie wykorzystała przynajmniej 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego, istnieje możliwość przerwania okresu zasiłkowego. Kobieta będzie mogła ponownie pobierać zasiłek macierzyński, gdy dziecko wyjdzie ze szpitala. Z tego samego prawa mogą skorzystać rodzice (bądź opiekunowie prawni) przebywający na urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego albo urlopu ojcowskiego. Warunek jest jeden: zainteresowani muszą być ubezpieczeni.

Gdy kobieta trafiła do szpitala, a po urodzeniu dziecka zdążyła wykorzystać 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego, ma prawo przerwać okres pobierania zasiłku. W takim wypadku ojciec dziecka może wnioskować o przejęcie i wypłatę zasiłku, o ile posiada on ubezpieczenie. Tym samym, mężczyzna nabywa prawo do wykorzystania części zasiłku macierzyńskiego za okres, gdy matka dziecka przebywa w szpitalu. Kobieta natomiast, mimo że nie otrzymuje wówczas ani wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, ani już nie dostaje zasiłku macierzyńskiego, nie jest stratna. Za okres, w którym była w szpitalu może otrzymać wynagrodzenie za okres choroby lub zasiłek chorobowy.

Gdy kobieta urodzi martwe dziecko lub umrze ono, zanim skończy 8 tygodni, matka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego nawet przez 8 tygodni (56 dni) po porodzie, lecz nie krócej niż przez 7 dni od śmierci dziecka. W sytuacji, gdy dziecko umrze po ukończeniu 8. tygodnia, jego matka dostanie zasiłek macierzyński tylko przez 7 dni od dnia śmierci.

W przypadku śmierci matki dziecka, ojciec (ewentualnie inny członek najbliższej rodziny) może wnioskować o zasiłek macierzyński. Musi być to jednak osoba ubezpieczona. Wymiar przysługującego zasiłku macierzyńskiego zostanie pomniejszony o część, którą matka dziecka zdążyła wykorzystać przed śmiercią.

Zdarza się, że matka porzuci dziecko, np. zaraz po wyjściu ze szpitala. W takim wypadku ojciec lub inny bliski krewny może przejąć zasiłek macierzyński. Warunkiem jest posiadanie ubezpieczenia.

W przypadku kiedy matka nie ma ubezpieczenia i zostawi swoje dziecko, to ojciec dziecka (o ile jest znany) lub inny członek najbliższej rodziny może przejąć opiekę nad dzieckiem i tym samym otrzymywać zasiłek macierzyński.