Dług twojego małżonka. Czy komornik może wyrzucić cię z mieszkania? Poznaj swoje prawa

Konflikty na tle finansowym są jedną z najczęstszych przyczyn rozwodów w Polsce – wynika tak z Rocznika Demograficznego GUS. Z tego powodu w 2020 r. rozpadło się 3449 małżeństw. Są to najczęstsze przyczyny pozwów rozwodowych, tuż za niedochowaniem wierności i nadużywaniem alkoholu. Kiedy egzekucja z nieruchomości jest możliwa?

Problemy ze spłatą długu mogą być początkiem drogi do zasądzonej egzekucji z nieruchomości. Jednak jest to wieloetapowy proces, a sama droga prawna - jest długa. W pierwszej kolejności kontaktować się będą wierzyciele lub firm windykacyjne. Oznacza to, że wobec zadłużonego i współmałżonka prowadzona jest dopiero windykacja polubowna. Tym samym sprawa nie została skierowana do sądu. Na tym etapie nie powinniśmy się spodziewać komornika.

- Gdy dostajemy telefon lub pismo od windykatora, przede wszystkim nie należy się bać, ale podjąć kontakt, bo zadaniem profesjonalnego windykatora jest pomoc w wyjściu z długu: możemy liczyć na to, że przeanalizuje naszą sytuację finansową i krok po kroku wyjaśni, co zrobić, żeby poradzić sobie z zadłużeniem bez udziału w sporze strony sądowej. Jeśli osoba zadłużona udzieli mu wszystkich potrzebnych informacji, windykator ustali taki plan spłaty, który będzie realny do spełnienia i nie narazi na to, że zgromadzony majątek, w tym wspólne mieszkanie czy dom będą w ogóle zagrożone egzekucją komorniczą – podkreśla Wioleta Sobiech, ekspert Intrum.

Sytuacja ta może się jednak zmienić, jeżeli będziemy unikać kontaktu z windykatorem. W ten sposób można się pozbawić możliwości wyjaśnienia całej sprawy i polubownej spłaty. Wierzyciel ma wówczas możliwość skierowania sprawy na drogę sądową. Postępowanie kończy się zazwyczaj uzyskaniem tytułu wykonawczego.

Wierzyciel składa wówczas wniosek do komornika sądowego o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Do zajęcia mieszkania czy domu to nadal jeszcze daleka droga.:

– Egzekucja z nieruchomości jest jednym ze sposobów na odzyskanie należności, ale nie jest środkiem, po który komornik sięga w pierwszej kolejności. Najpierw pod uwagę brane są inne składniki majątku, które mogłyby służyć spłacie: takie jak wynagrodzenie za pracę, inne środki pieniężne pozostające na rachunkach bankowych czy majątek ruchomy: np. biżuteria czy samochód - wymienia Wioleta Sobiech.

- Po drugie, egzekucja z nieruchomości jest stosowana zazwyczaj wtedy, kiedy mamy do czynienia z zadłużeniem na duże kwoty i ich odzyskanie w inny sposób było nieskuteczne. Aż wreszcie po trzecie: aby komornik mógł „ściągnąć” dług, zajmując i przeznaczając na licytację lokal, ta nieruchomość musi być wcześniej bezpośrednio wskazana we wniosku, który do komornika skierował wierzyciel - dodaje ekspert Intrum.

To, czy komornik będzie miał prawo zająć nieruchomość, w której zamieszkujemy razem z małżonkiem, zależy od kilku czynników.

Jednym z nich jest tytuł to, przeciwko komu skierowany jest tytuł wykonawczy. Kto według prawa powinien spłacić dług? Czy dotyczy on majątku wspólnego, czy majątku osobistego jednego z małżonków, czy małżonkowie odpowiadają bezwzględnie za długi spowodowane przez swoją drugą „połówkę”?

– Jeśli dom lub mieszkanie są w świetle prawa częścią majątku wspólnego, to komornik może je zająć, ale kolejne czynności egzekucyjne, w tym, opis i oszacowanie oraz licytacja i eksmisja mogą się odbyć tylko pod warunkiem, że dysponuje tytułem wykonawczym wobec obojga małżonków. Jeśli tytuł jest wydany tylko wobec jednej z osób, to wierzyciel musi dowieść, że zaległość powstała za zgodą i wiedzą drugiego współmałżonka - mówi Wioleta Sobiech, ekspert Intrum.

Nawet gdyby komornik zajął wspólną nieruchomość, mając tytuł wykonawczy tylko wobec jednego z małżonków - drugi z nich może zgodnie z prawem sprzeciwić się zajęciu nieruchomości.

– Współmałżonek może taki sprzeciw zgłosić do komornika pisemnie lub ustnie z zastrzeżeniem umieszczenia tego faktu w protokole. Komornik zawiadamia wtedy wierzyciela o sprzeciwie, a ten musi w ciągu 7 dni wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi osoby zadłużonej. Jeśli to nie nastąpi, egzekucja z nieruchomości podlega umorzeniu - dodaje Wioleta Sobiech, ekspert Intrum.

Nie każdy wie, że rozdzielność majątkowa może powstać także w wyniku formalnego rozpadu małżeństwa (rozwód lub separacja). Rozdzielność majątkową w małżeństwie może także „wywołać” wierzyciel, kiedy nie jest dopuszczalne dochodzenie spłaty wierzytelności z nieruchomości wspólnej małżonków.

– Aby wierzyciel mógł domagać się przymusowego ustanowienia rozdzielności, musi uzyskać tytuł wykonawczy oraz w trakcie postępowania udowodnić, że podział majątku wspólnego, w tym wypadku domu lub mieszkania, pozwoli na pokrycie długu. Jeśli w takiej sytuacji rozdzielność zostanie ustanowiona, to znaczy, że małżonkowie otrzymują osobne udziały w danej nieruchomości, które należą odtąd do ich odrębnych majątków osobistych. Wierzyciel może wtedy złożyć wniosek o odzyskanie należności wyłącznie z osobistych udziałów jednego małżonka - wyjaśnia Wioleta Sobiech, ekspert Intrum.

Jak się okazuje, od tej reguły jest jednak ważne odstępstwo, które przewiduje prawo: nawet przy ustanowionej rozdzielności, małżonkowie nadal odpowiadają solidarnie za dług, który jedno z nich zaciągnęło w tzw. sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, a więc np. na opłaty czynszu, mediów czy kosztów edukacji dzieci.

A jak wygląda sytuacja, gdy komornik jednak uzyskuje wymagane klauzule wykonalności wobec obojga małżonków, zajmuje nieruchomość i ma prawo przystąpić do kolejnych czynności egzekucyjnych? Aby móc kogoś wyeksmitować z lokalu, w chwili zajęcia nieruchomości komornik musi dostarczyć wezwanie do spłaty należności: na jej uregulowanie są przewidziane dwa tygodnie.

Jeśli spłata nie nastąpi, komornik składa do sądu właściwego dla prowadzenia księgi wieczystej wniosek o wpis o wszczęciu egzekucji oraz na wniosek wierzyciela, sporządza opis i oszacowanie zajętej nieruchomości. Gdy opis i oszacowanie się uprawomocnią, komornik wyznacza termin licytacji, a informacje o niej są podawane do publicznej wiadomości.

Dopiero kiedy nieruchomość zostanie zlicytowana pod sądowym nadzorem, jej nowy właściciel, już po przeniesieniu praw własności, może zażądać eksmisji lokatorów. Ale komornik nie może zrobić tego wyłącznie na jego prośbę – do tego także potrzeba osobnego wyroku sądu.

– Jednym z nadal powtarzanych mitów dotyczących pracy komornika jest to, że od razu wystawia na bruk wszystkich zadłużonych właścicieli nieruchomości. Tymczasem trzeba mieć świadomość, że prawo chroni najsłabszych, dlatego bez zapewnienia lokalu socjalnego, nie można dokonać eksmisji kobiet w ciąży, rodzin z małoletnimi dziećmi, osób niepełnosprawnych i ubezwłasnowolnionych oraz ich opiekunów. Dotyczy to także osób obłożnie chorych, emerytów i rencistów, którym przysługują świadczenia z pomocy społecznej, a także osób posiadających status bezrobotnego – mówi Wioleta Sobiech, ekspert Intrum.

Jak dodaje, sądy bardzo dokładnie rozpatrują indywidualne przypadki, dlatego nawet jeśli domownik należy do którejś z wymienionych grup, ale jednocześnie stosuje wobec innych członków rodziny przemoc, może zostać przez komornika eksmitowany. Takie sytuacje są bardzo dramatyczne, ale komornik jako funkcjonariusz prawa reprezentujący sąd, występuje tu w obronie interesów osób pokrzywdzonych.

Aktualnie wiele pytań budzi też odwołanie zakazu eksmisji, który wprowadzono od 2 marca 2020 r., tuż po wybuchu epidemii Covid-19 i który przestał obowiązywać w dn. 15 kwietnia 2022 r. Cofnięcie zakazu oznacza to przede wszystkim powrót do przepisów sprzed pandemii.