Brak mieszkań i widmo bezdomności uchodźców. Minister zapowiada działania rządu

- Potrzeby mieszkaniowe w Polsce nadal nie są zaspokojone, a ten stan może się pogorszyć – alarmował już we wrześniu rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek.

W liście skierowanym do premiera Mateusza Morawieckiego wskazał, że szczególnie uchodźcom wojennym z Ukrainy może grozić bezdomność, gdyż „wielu z nich już mieszka w lokalach o niskim standardzie lub przeludnionych”.

Dodał, że w nieodległej perspektywie trzeba będzie im stworzyć odpowiednie warunki bezpiecznego i godnego zamieszkiwania - a nie tylko zakwaterowania. Będzie to jednak wymagało, systemowych rozwiązań i pomocy, czy też wsparcia ze strony państwa dla samorządów i innych podmiotów.

Do tego dochodzi rosnąca liczba osób oczekujących na najem mieszkania gminnego.

Z informacji z Narodowego Programu Mieszkaniowego wynika, że w 2014 r. liczba gospodarstw domowych oczekujących na najem mieszkania gminnego wynosiła 165 tys. i miała zmaleć w 2020 r. do 140 tys.

Jednak według NIK w badanym okresie (lata 2016-2019), liczba oczekujących na mieszkanie komunalne wzrosła o 30 proc.

Rzecznikowi odpowiedziała minister ds. integracji społecznej Agnieszka Ścigaj, która przyznała, że mamy w kraju wzrost zapotrzebowania na mieszkania oraz fakt, że obywatele Ukrainy są narażeni na wykluczenie.

W cytowanym na stronie RPO komunikacie wskazała, że rozwiązania rządu skupiają się zatem na wspieraniu społecznego budownictwa mieszkaniowego, w tym budownictwa komunalnego przeznaczonego dla najbardziej potrzebujących.

Dodała, że w lipcu 2022 r. wprowadzono zmiany pozwalające na uruchomienie dodatkowych środków z oszczędności Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

Wprowadzone zmiany mają głównie charakter doprecyzowujący, ale w ocenie minister ułatwią realizację inwestycji korzystających ze środków publicznych.

Z pisma wynika, że według danych GUS ok. 11 proc. mieszkań w Polsce jest niezamieszkanych, a 60 proc. pustostanów to mieszkania komunalne.

Ścigaj zwróciła uwagę, że gminy mogą ubiegać się o dofinansowanie remontu tych mieszkań z budżetu państwa za pośrednictwem programów przewidzianych przez rząd.

Minister zwróciła uwagę na nową inicjatywę, jaką jest program mieszkań wspomaganych dla osób z niepełnosprawnościami. Jego celem jest zwiększenie niezależności oraz aktywności zawodowej i społecznej beneficjentów programu poprzez zapewnienie mieszkań wolnych od barier architektonicznych utrudniających funkcjonowanie takim osobom.

Na podstawie analizy doświadczeń organizacji i samorządów, w maju 2021 r. wprowadzono przepisy określające formę działania społecznych agencji najmu, zasady jej współpracy z gminami oraz podstawowe reguły dotyczące właścicieli i najemców mieszkań.
Minister zaznaczyła jednak, że nowe rozwiązania nie spotkały się z szerszym odzewem gmin, co może mieć związek z brakiem doświadczenia w korzystaniu z tego typu instrumentów. Ministerstwo planuje ponowienie akcji informacyjnej mającej na celu promocję społecznych agencji najmu.

Minister wskazała również na powołanie w 2022 r. w ramach KPRM Departamentu Integracji Społecznej, którego priorytetowym zadaniem jest opracowanie i wdrożenie pięcioletniej strategii włączania społecznego. Prace departamentu obecnie są na etapie diagnozy obszarów wykluczenia społecznego, z uwzględnieniem wykluczenia mieszkaniowego nasilonego w związku z napływem uchodźców z Ukrainy.

Strategia włączania społecznego obejmować ma również stworzenie odpowiedniej, inkluzywnej infrastruktury. Przygotowywany pilotażowy program „Wzajemnie potrzebni” ma testować rozwiązania celujące we włączenie uchodźców z Ukrainy w rynek pracy, zapewnienie wsparcia w edukację i zaoferowanie godnych warunków mieszkaniowych.

Działania te obejmą m.in. remonty i adaptację na cele mieszkalne pustostanów w wybranych gminach i zachętę do powołania społecznych agencji najmu.