Projekt ustawy ma na celu zastąpienie dotychczasowego systemu poboru składek opartego na czterech centralnych rachunkach składkowych systemem indywidualnych rachunków składkowych generowanych dla płatników składek bezpośrednio przez ZUS. Usprawni to identyfikację dokonywanych wpłat wynikającą z przypisania indywidualnego numeru rachunku konkretnemu płatnikowi składek.
Od 1999 roku cztery wpłaty miesięcznie
W aktualnym stanie prawnym, stosownie do art. 4 7 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych , płatnicy składek mają obowiązek opłacania składek na wskazane przez Zakład rachunki bankowe odrębnymi wpłatami w podziale na: ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP oraz FEP. Powyższe wpłaty są dokonywane przez dedykowane dla opłacania składek dokumenty płatnicze. Dokumenty te posiadają dedykowane pola identyfikujące składki i płatnika składek.
W celu identyfikacji płatnik składek jest obowiązany do podania identyfikatora numerycznego (NIP, REGON, PESEL, nr dowodu) oraz danych dotyczących okresu za jaki opłacana jest składka (miesiąc, rok, numer deklaracji rozliczeniowej). Składki trafiają na cztery centralne rachunki składkowe 51, 52, 53, 54 (ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP, FEP). Składki na podstawie danych analitycznych przekazywanych przez Narodowy Bank Polski (NBP) są przypisywane po numerach identyfikacyjnych do kont płatników składek. W przypadku błędnie wpisanego któregokolwiek z identyfikatorów nie jest możliwe automatyczne (wspomagane systemem informatycznym) zidentyfikowanie opłaconej składki z kontem płatnika składek. Wówczas jest niezbędne przeprowadzenie procedur wyjaśniających prowadzonych z płatnikiem składek lub instytucją obsługującą wpłatę (bank, operator pocztowy, instytucja płatnicza).
Obecnie liczba wpłat dokonywanych przez płatników składek na poszczególne fundusze na przykładzie danych za rok 2015 wynosi ponad 65 mln wpłat.
Mimo, iż tryb opłacania składek obowiązuje od stycznia 1999 r. i na przestrzeni tych lat, nie podlegał w zakresie zasad wypełnienia dokumentu płatniczego większym zmianom, nadal w ZUS są prowadzone postępowania wyjaśniające mające na celu zidentyfikowanie źle lub błędnie opisanych wpłat, zarówno dotyczących wcześniejszych okresów jak i dokonywanych na bieżąco. Dla przykładu za okres od stycznia 2016 r. ZUS otrzymał blisko 281 tys. wpłat niezidentyfikowanych, na kwotę 328 mln zł, wobec których musi na bieżąco podejmować postępowania wyjaśniające. Miesięcznie przekłada się to średnio na 28 tys. nowych postępowań i dotyczy wpłat dokonanych na wszystkie rachunki).
Będzie jeden rachunek w ZUS
Podstawowym celem projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (tak formalnie nazwany jest dokument) jest wprowadzenie jednolitego standardu identyfikacji płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FP i FGŚP) oraz Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) przez realizację procesu zwiększania funkcjonalności optymalizacji systemu poboru danin publicznych z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorców.
Projekt zakłada wprowadzenie indywidualnych rachunków składkowych dla płatników składek, na które dokonywana będzie jedna wpłata na wszystkie należności do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych .
Zmiana dedykowana jest dla blisko 6,9 mln płatników składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP oraz FEP.
Bezpośrednio korzystać z niej będzie około 3 mln płatników składek. Tę grupę płatników stanowią płatnicy składający dokument rozliczeniowy ZUS DRA - 2,5 mln oraz płatnicy rozpoczynający opłacanie składek, których w skali roku przybywa blisko 300 tys.
Mniej biurokracji
Wprowadzenie zasady identyfikacji wpłat z tytułu składek pobieranych przez Zakład, po numerze indywidualnego rachunku składkowego ograniczy w znacznym stopniu liczbę postępowań wyjaśniających prowadzonych przez Zakład w tym zakresie oraz wyeliminuje z datą wejścia w życie przepisów projektowanej ustawy (l stycznia 2018 r.) wpływ nowych niezidentyfikowanych wpłat. Z przedstawionych wyżej regulacji dotyczących opłacania składek wynika, iż płatnik składek, wykonując ustawowy obowiązek, w każdym miesiącu dokonuje kilku wpłat na różne rachunki bankowe i wykorzystuje przy tym kilka odrębnych dokumentów płatniczych. W konsekwencji można spotkać się z opiniami, iż sposób realizacji obowiązku opłacania składek jest kosztowny i czasochłonny.
Generowane przez ZUS indywidualne rachunki składkowe dla płatników składek służyć będą jedynie do ewidencji wpłat z tytułu składek. W związku z tym, że indywidulane rachunki nie będą rachunkami płatniczymi, nie przewiduje się możliwości dokonywania żadnych wypłat z tych rachunków. Zakład będzie zlecał bankowi realizację przelewów na rachunki FUS, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP oraz FEP jedynie z rachunku centralnego.
Zgodnie z projektem Zakład będzie upoważniony do nadawania własnej numeracji w numerze rachunku bankowego IBAN. Nastąpi zmiana identyfikatora dla płatnika składek przez nadanie numerów indywidualnych rachunków składkowych, które staną się nowymi identyfikatorami, a obsługa tak wygenerowanych rachunków składkowych będzie możliwa przez dowolny podmiot (bank).
Inne ułatwienia
Ponadto, projekt przewiduje m.in. wprowadzenie ułatwień dla płatników składek, jeśli chodzi o wydawanie przez ZUS zaświadczeń o niezaleganiu z wpłatami, przez zrównanie – pod względem prawnym – zaświadczeń wydawanych w postaci papierowej i wydruków elektronicznych samodzielnie wygenerowanych przez płatnika z systemów elektronicznych ZUS.
Projekt porusza również kwestię tzw. „outsourcingu pracowniczego”. Zaproponowane przepisy będą prowadzić do zmniejszenia obciążeń składkowych przedsiębiorców, którzy skorzystali z takich rozwiązań przez możliwość przeksięgowania przez ZUS już dokonanych wpłat.
Teraz projekt ustawy trafi do Sejmu. Nowe rozwiązania mają wejść w życie 1 stycznia 2018 r.