Transformacja energetyczna nie odbędzie się bez samorządów. Co dla ekologii mogą zrobić samorządy, jakie działania podejmują już dzisiaj?

To, jakie wyzwania stoją przed poszczególnymi polskimi samorządami w kontekście zielonej transformacji, zdominowały dyskusję. Zaproszeni gości wspólnie zastanawiali się jakie rozwiązania mogłyby pomóc. Często pojawiał się temat edukacji, uświadamiania mieszkańców i współpracy.

To nie tylko rząd czy Unia Europejska, ale również lokalne małe ojczyzny odgrywają bardzo dużą rolę w transformacji energetycznej i działaniach w ramach walki ze zmianami klimatu.

Na pytanie o największe wyzwania, z jakimi mierzą się województwa, powiaty i gminy, zaproszeni eksperci mówili m.in. o terenach pogórniczych, zanieczyszczonym powietrzu, neutralności klimatycznej, rezygnacji z paliw stałych czy gospodarce odpadami:

• Przez górnictwo i przemysł jesteśmy regionem silnie zindustrializowanym, w związku z czym mierzymy się z dość dużymi problemami środowiskowymi. Oprócz tego jesteśmy drugim co to wielkości w Polsce regionem odnośnie ilości mieszkańców, mamy bardzo wysoką gęstość zaludnienia, dużym problemem jest tutaj jakość powietrza - Anna Bogusz, pełnomocnik marszałka do spraw strategii klimatu i środowiska województwa śląskiego.
• Niektóre województwa, stoją przed wielkim wyzwaniem ale i szansą jaką jest transformacja regionów powęglowych. Dla tych kilka rejonów, które dostaną wsparcie w ramach instrumentu finansowego UE, będzie to główna aktywność na najbliższych kilka lat. To jest ogromne wyzwanie, przed którym stoją władze województw: dobre zaplanowanie rozwoju województw i skuteczne wdrożenie środków unijnych - Jakub Mielczarek, dyrektor ZWRP - Polskie Regiony.
• Jednym z największych wyzwań na Mazowszu jest restrukturyzacja ogrzewnictwa w sektorze mieszkalnym. Do realizacji tego celu niezbędna będzie transformacja energetyczna, czyli stopniowa rezygnacja z paliw stałych co wpłynie na emisję gazów cieplarnianych. Kolejnym problemem jest zjawisko ubóstwa energetycznego, który stawia przed samorządami kolejne wyzwania i wymaga stworzenia spójnego systemu regulacji prawnych zarówno na poziomie krajowym, jak i samorządowym -Tomasz Krasowski, Dyrektor Departamentu Polityki Ekologicznej, Geologii i Łowiectwa, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie.
• W naszym regionie tematem nr 1 jest mimo wszystko gospodarka odpadami. Bardziej w kategorii ponownego odzysku odpadów. Oglądamy się na Unię Europejską, na władze krajowe - ja myślę, że każdy powinien zacząć od siebie - Eligiusz Komarowski, starosta powiatu pilskiego.
• Z jednej strony to problemy środowiskowe: niska emisja czy zanieczyszczenie powietrza środkami transportu, które wpływają bezpośrednio na życie i zdrowie mieszkańców. Z drugiej strony jest też gospodarka odpadami, którą dodatkowo połączyłabym z kwestią spalarni śmieci. Możemy przecież część odpadów przetworzyć w bardzo prosty sposób, a spalarni śmieci w Polsce brakuje- Agata Śmieja, prezes Fundacji Czyste Powietrze.

Bez edukacji i podnoszenia świadomości na temat kryzysu klimatycznego ciężko jest mówić o pozytywnych zmianach w lokalnych społecznościach. Eligiusz Komarowski podkreślił, że to właśnie edukacja jest barierą w rozwoju.

Agata Śmieja dodała natomiast, że problemy są wielowarstwowe i dotyczą dwóch obszarów:

• z jednej strony jest edukacja, która daje pewien poziom wiedzy. „Mieszkańcy wiedzą, że należy segregować śmieci, do jakich pojemników powinni dane opakowania wrzucać”;
• z drugiej strony jest świadomość, a tutaj są największe braki. Nie ma w społeczeństwie, w samorządach wyćwiczonego mechanizmu, w którym świadomie coś wybieramy. „Czyli świadomie chcemy segregować śmieci, świadomie dajemy przyzwolenie samorządom na to, żeby nasze finanse, podatki inwestować w odnawialne źródła energii”.

Jak dodaje prezeska Fundacji Czyste Powietrze, młode osoby, które budują domy, już teraz inwestują w odnawialne źródła energii, montują pompy ciepła, zastanawiają się nad wyborem pieca. Ale osoby ubogie energetycznie i osoby starsze, nawet jeżeli wiedzą, że to, co robią, niekoniecznie jest słuszne i mogą zatruwać powietrze wśród mieszkańców, to nie mają alternatywy.

- Tej świadomości brakuje, najpierw musimy dołączyć wspólnie do działań, połączyć biznes z samorządami, znaleźć na to finansowanie, wyedukować społeczeństwo, po to, żeby ono w końcu świadomie wybierało – podkreśla Agata Śmieja.

Anna Bogusz przyznała, że pojawiają się sygnały o trudnościach wynikających z sięgania po środki finansowe. Mieszkańcy również chcieliby sięgać po środki, ale pojawiają się przeszkody, np. kwestie finansowe, które im to uniemożliwiają.

- Samorządy często nie wiedzą jak się za to zabrać, w jaki sposób przejść całą procedurę, albo boją się tego, że wkład własny jest zbyt wysoki. Jest tych problemów sporo. Jeżeli chodzi o mieszkańców, to również są te problemy, bo oni również mogą sięgać po środki, natomiast znowu się tutaj kłania edukacja, znowu mieszkańcy nie wiedzą, w jaki sposób przeprowadzić procedury, często mówią, że są dla nich zbyt skomplikowane, nie wiedzą jak wypełnić wniosek – tłumaczyła Bogusz.

Tomasz Krasowski natomiast wymienił szereg warsztatów i szkoleń, które są organizowane, aby na bieżąco informować zarówno samorządy jak i mieszkańców odnośnie możliwości z zakresu uzyskania środków finansowych czy korzystania z programów.

- Transformacja energetyczna nie odbędzie się tylko przy udziale samorządów, one potrzebują biznesu, nauki i administracji centralnej, która wspomoże je finansowo – podsumowuje Agata Śmieja.

W panelu „Globalne problemy, lokalne działania – co dla ekologii mogą zrobić samorządy?” wzięli udział:

• Agata Śmieja, prezes Fundacji Czyste Powietrze;
• Anna Bogusz, pełnomocnik marszałka do spraw strategii klimatu i środowiska województwa śląskiego;
• Eligiusz Komarowski, Starosta powiatu Pilskiego, Starostwo Pilskie;
• Kamil Wyszkowski, Przedstawiciel Krajowy i Prezes Rady UN Global Compact Network Poland;
• Jakub Mielczarek, Dyrektor, ZWRP - Polskie Regiony;
• Artur Warzocha, Wiceprezes Zarządu ds. Korporacyjnych, TAURON;
• Tomasz Krasowski, Dyrektor Departamentu Polityki Ekologicznej, Geologii i Łowiectwa, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie.