Wciąż ostrożnie robimy zakupy: to zła wiadomość dla handlu i dla całej gospodarki [24.09.2020]

W czasie pandemii nowych klientów zyskały sklepy internetowe – 34 proc. Polaków rozpoczęło zakupy online produktów, których nie kupowali wcześniej w internecie – wynika z najnowszego badania firmy doradczej KPMG. Sytuacja wpłynęła także na preferencje marek – zyskują rozpoznawalne polskie marki i produkty pochodzące od lokalnych dostawców.

Czy pandemia COVID-19 trwale zmieni zwyczaje zakupowe Polaków?

Wybuch pandemii COVID-19 spowodował konieczność natychmiastowej reakcji ze strony sprzedawców, zarówno w odpowiedzi na wprowadzane restrykcje, jak również zmiany założeń i strategii, którymi kierowały się firmy w dłuższej perspektywie. Pandemia wpłynęła także istotnie na konsumentów, którzy zmienili swoje podejście do dokonywania zakupów oraz oczekiwania w stosunku do sprzedawców. Najważniejszym aspektem, na którym na obecnym etapie trwania pandemii COVID-19 powinni skupić się właściciele sklepów, jest zdaniem 51 proc. Polaków ochrona miejsc pracy i wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w firmie. Jednocześnie 66 proc. respondentów uznało, że w czasie trwającej pandemii sprzedawcy postępowali zgodnie z wprowadzonymi regulacjami i zaleceniami rządowymi.

Warto pamiętać, że droga do nowej rzeczywistości składa się z kilku faz. Widzimy, że działania typowe dla drugiej fazy tj. związane z odpowiedzią na wprowadzane ograniczenia i dopasowaniem się do zmian, zostały ocenione pozytywnie. Warto jednak zwrócić uwagę, że kolejne fazy będą wymagały od sprzedawców większej koncentracji na lepszym spełnianiu oczekiwań klientów. W szczególności trzeba pamiętać, o tym, że wszelkie zmiany w modelach biznesowych i operacyjnych mają bezpośredni lub pośredni wpływ na doświadczenia konsumentów. Bez względu na złożoność modeli działania w nowej rzeczywistości, nadal uniwersalne pozostają kluczowe wymiary aktywnego dbania o relacje z klientami – od budowania wizerunku zaufanego sprzedawcy działającego w interesie klienta, przez sprawne rozwiązywanie problemów i upraszczanie wszelkich interakcji, po stosowanie zindywidualizowanego podejścia – mówi Andrzej Musiał, starszy menedżer w dziale doradztwa biznesowego w zespole Customer & Growth w KPMG w Polsce.

Blisko 1/3 Polaków dokonała już zakupów spożywczych online, jednak pomimo pandemii COVID-19 większość woli robić zakupy w tradycyjnych sklepach.
Pomimo wybuchu pandemii COVID-19, 66 proc. respondentów nie widziało powodu lub konieczności do rezygnacji z dokonywania zakupów spożywczych w sklepach stacjonarnych. Warto jednak podkreślić, że część respondentów w tym okresie korzystała również z kanałów online – 29 proc. przyznało, że były sytuacje, w których produkty spożywcze kupowało za pośrednictwem strony internetowej. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w przypadku zakupów pozaspożywczych. Zdecydowana większość, bo aż 71 proc. konsumentów rezygnowało z tradycyjnych zakupów i produkty inne niż spożywcze kupowało w tym okresie za pośrednictwem stron internetowych. Jednym z istotnych powodów takiego stanu rzeczy jest fakt istotnego ograniczenia dostępności stacjonarnych punktów handlowych (np. zamknięcie galerii handlowych). Nadal mniejszą popularnością cieszyły się aplikacje mobilne, z których korzystało 43 proc. respondentów.

Zwiększony wolumen zakupów online w czasie pandemii nie był efektem naturalnej transformacji rynku, a raczej wymuszoną zmianą.

Może na to wskazywać fakt, że mniej niż jedna trzecia konsumentów, którzy zmienili tradycyjne kanały zakupu na online jest z nich zadowolona. Pomimo tego umiarkowanego zadowolenia można jednak spodziewać się zwiększenia dynamiki wzrostu sprzedaży online gdyż zdecydowana większość konsumentów, którzy dobrze oceniają cyfrowe kanały realizacji zakupów, deklaruje, że nawet po ustaniu pandemii COVID-19 nie przestanie z nich korzystać. Dotyczy to szczególnie zakupów za pośrednictwem strony internetowej, 91 proc. respondentów deklarowało kontynuację zakupów w tym kanale przy poniżej 80 proc. pozytywnych deklaracji dla kanału aplikacji mobilnych. Wyniki te wskazują, że marki muszą nadal doskonalić aplikacje mobilne, aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom i wymaganiom klientów. Jest to szczególnie istotne, gdyż jak wskazują analizy rynkowe, już w 2018 roku wyszukiwania mobilne wyprzedziły desktopowe i ich liczba nadal wzrasta z większą dynamiką – mówi Jan Karasek, partner w dziale doradztwa biznesowego w KPMG w Polsce.

najważniejszym czynnikiem wpływającym na decyzję o miejscu realizacji zakupów spożywczych w czasie COVID-19 dla 70 proc. Polaków.
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na podjęcie decyzji o dokonaniu zakupów spożywczych w sklepie stacjonarnym dla 70 proc. Polaków jest jego lokalizacja. Warto też podkreślić, że 63 proc. korzystało ze sklepów stacjonarnych gdyż miało możliwość zobaczenia na żywo kupowanej żywności, zaś 53 proc. ceniło wygodę robienia zakupów w tym kanale sprzedaży.
Ceny oferowanych produktów znalazły się dopiero na 4. miejscu – wskazała na nie połowa badanych. Zakupy spożywcze w sklepach stacjonarnych były bardziej preferowane przez mężczyzn. 51 proc. mężczyzn korzystało z nich bez żadnych ograniczeń zaś 45 proc. przyznało, że w czasie pandemii COVID-19 ograniczyło do minimum swoje zakupy spożywcze w sklepach stacjonarnych. W przypadku kobiet deklarowane postawy charakteryzowały się odwrotnymi relacjami i były bardziej spolaryzowane.
Zupełnie inne czynniki wpływały z kolei w czasie pandemii na chęć dokonania w sklepach stacjonarnych zakupów pozaspożywczych – dla blisko połowy badanych najważniejszym motywatorem była możliwość zobaczenia produktu na żywo oraz przymierzenia go. Na drugim miejscu znalazła się cena, na którą zwracało uwagę 42 proc. badanych Polaków.
Przed wybuchem pandemii COVID-19, stosunek jakości do ceny był najważniejszym czynnikiem wpływającym na podjęcie decyzji zakupowej dla 80 proc. konsumentów biorących udział w badaniu KPMG. To pokazuje, że Polacy są bardziej wrażliwi na czynnik cenowy, niż konsumenci światowi, gdzie cena jest istotna dla 60 proc. badanych. Na kolejnych miejscach znajdowały się takie czynniki jak łatwość zakupu oraz zaufanie do marki. Wybuch pandemii COVID-19 zmienił jednak oczekiwania Polaków. Czynnikiem, który w największym stopniu zyskał na znaczeniu podczas pandemii jest własne bezpieczeństwo, na które zaczęło zwracać uwagę 58 proc. więcej Polaków niż przed jej wybuchem. Z kolei na łatwość dokonywania zakupów w czasie pandemii COVID-19 zaczęło zwracać uwagę o 41 proc. więcej Polaków niż przed jej wybuchem.

Troskę o własne bezpieczeństwo widać również w przypadku niedogodności zgłaszanych przez Polaków podczas dokonywania zakupów spożywczych w sklepach stacjonarnych – 63 proc. skarży się na nieprzestrzeganie obowiązujących zasad przez innych klientów, a 60 proc. na zbyt duże kolejki do kas utrudniające zachowanie dystansu społecznego. W dłuższej perspektywie, kluczowe będzie zrozumienie, jakiego poziomu bezpieczeństwa będą oczekiwali konsumenci podczas wizyt w sklepach stacjonarnych, jak również odpowiednie przygotowanie się na ewentualne przywrócenie lub wprowadzenie nowych ograniczeń. Odpowiedź na oczekiwania i wymagania związane z odpowiednim poziomem bezpieczeństwa to również szansa dla sprzedawców na wdrażanie udogodnień z jednej strony podnoszących ten poziom, z drugiej pozytywnie wpływających na doświadczenia kupujących np. organizacja punktu handlowego minimalizująca kontakt z innymi klientami, przemyślana ekspozycja dóbr pierwszej potrzeby, informacje online o kolejkach – mówi Andrzej Musiał, starszy menedżer w dziale doradztwa biznesowego w zespole Customer & Growth w KPMG w Polsce.
W trosce o własne bezpieczeństwo zmieniły się też preferencje Polaków związane z formą płatności – 33 proc. badanych częściej wykorzystuje kartę debetową, 30 proc. kartę kredytową, 24 proc. cyfrowy portfel. Jednocześnie 41 proc. respondentów zadeklarowało, że rzadziej płaci za zakupy gotówką.

Podczas trwania pandemii COVID-19 71 proc. Polaków w celu zrobienia zakupów innych niż spożywcze zrezygnowało z wizyty w sklepie stacjonarnym na rzecz zrobienia ich przez internet. Warto podkreślić, że wśród tej grupy, w okresie pandemii 19 proc. badanych Polaków zadeklarowało, że kupuje produkty pozaspożywcze tylko i wyłącznie online. Głównymi kryteriami wyboru sprzedawcy online była wygoda jaką niesie za sobą ten kanał sprzedaży (66 proc. wskazań). Naturalnym czynnikiem wyboru była też cena oferowanych produktów oraz specjalne zniżki i promocje dostępne online. Nowym kryterium decydującym o skorzystaniu z zakupów w internecie, które osiągnęło ważność równą aspektom cenowym, jest bezpieczeństwo, na które większą uwagę zaczęli zwracać konsumenci podczas pandemii COVID-19.
Pandemia COVID-19 spowodowała zmiany zachowań zakupowych w wyniku których ponad 1/3 konsumentów zaczęła kupować online produkty z kategorii, z których wcześniej nie kupowała przez internet. Największy segment konsumentów to ci którzy kupowali online te same produkty, które kupowali w okresie poprzedzającym COVID-19, jednak zmieniła się częstotliwość tych zakupów dla poszczególnych kategorii produktowych. W czasie pierwszych miesięcy pandemii był też segment konsumentów który pozostał nieaktywny w kanale online (8 proc. wskazań). Zaledwie 15 proc. Polaków zadeklarowało, że wybuch pandemii COVID-19 nie zmienił niczego w ich zwyczajach zakupowych online.

Bez pandemii by nie kupowali

Patrząc z perspektywy poszczególnych kategorii asortymentowych podczas trwania pandemii COVID-19 sklepom internetowym w Polsce przybyło średnio 6 proc. nowych klientów, którzy przed wybuchem pandemii nie kupowali tego typu produktów online. Największy odsetek nowych klientów zyskały sklepy oferujące zakupy spożywcze – wzrost dotychczasowej bazy klientów o 9 proc.. Niewiele mniej badanych Polaków po raz pierwszy dokonało zakupów online leków, produktów leczniczych czy suplementów diety. Te same dwie kategorie asortymentowe odnotowały również największe wzrosty częstotliwości zakupów online (odpowiednio na poziomie 22 proc. i 15 proc.). Można postawić tezę, że geneza tych wzrostów związana była z obawą, iż inni klienci nie przestrzegają obowiązujących zasad dystansu społecznego, a miejsca zakupu, szczególnie apteki, postrzegane były jako szczególne zagrożenie. Największe spadki odnotowały zaś produkty kategorii luksusowych (biżuteria i zegarki). Można to wiązać z postrzeganiem pogorszenia się sytuacji finansowej konsumentów, skutkującym faktem, że tylko 25 proc. z nich deklaruje zachowanie dotychczasowego poziomu wydatków – mówi Jan Karasek, partner w dziale doradztwa biznesowego w KPMG w Polsce.

preferencje zakupowe Polaków to więcej produktów lokalnych, mniej światowych marek.
Wybuch pandemii wpłynął nie tylko na obecne, ale również na przyszłe decyzje zakupowe Polaków. Sytuacja związana z COVID-19, zgodnie z deklaracjami konsumentów, oddziałuje również na ich postrzeganie i preferencje marek oraz charakterystykę i zachowania, których od tych marek oczekują. W kategorii zakupów spożywczych, 22 proc. respondentów przyznało, że częściej niż przed pandemią zacznie kupować produkty pochodzące od lokalnych sprzedawców lub produkty pochodzące od rozpoznawalnych polskich marek, na które wskazało 24 proc. badanych. Te same typy marek wskazywane były przez konsumentów jako preferowane w kategorii zakupów pozaspożywczych, ale wzrosty ich popularności były na poziomie 15-17 proc.. Jednocześnie konsumenci są mniej skłonni kupować towary rozpoznawalnych marek światowych.

Podczas wyboru produktu liczy się lokalna produkcja – uwagę na ten aspekt zwraca 57 proc. Polaków dokonujących zakupy spożywcze oraz ponad 1/3 podczas zakupów produktów innych niż spożywcze. W przypadku zakupów pozaspożywczych 60 proc. Polaków przykłada wagę do kwestii ochrony środowiska, a 33 proc. deklaruje, że istotne jest dla nich podejście firmy do społeczności lokalnych.
73 proc. Polaków deklaruje, że jest w stanie zapłacić więcej za produkty spożywcze pochodzące od lokalnych dostawców, z czego zdecydowana większość – 62 proc., wskazuje taką gotowość tylko i wyłącznie za wybrane produkty. Jednocześnie w przypadku produktów pozaspożywczych, udział Polaków gotowych zapłacić więcej za lokalność spada do połowy w porównaniu do produktów spożywczych, w tym zdecydowana większość z nich jest gotowa dopłacić tylko za wybrane towary. Swego rodzaju wyznacznikiem siły tych przekonań jest deklarowana gotowość poniesienia konsekwencji wzrostu poziomu ceny zakupów produktów lokalnych. Zdecydowana większość Polaków jest w stanie dopłacić maksymalnie do 10 proc. więcej za taki produkt.
W przypadku zakupów spożywczych, taką gotowość zadeklarowało 71 proc. respondentów, natomiast za lokalne produkty pozaspożywcze – 82 proc. Polaków. Warto zauważyć, że gotowość do zapłaty wyższej niż 10 proc. premii za zakup lokalnych produktów występuje znacznie częściej wśród kategorii zakupów spożywczych – 24 proc. wskazań w stosunku do 14 proc. dla kategorii produktów innych niż spożywcze – mówi Andrzej Musiał, starszy menedżer w dziale doradztwa biznesowego w zespole Customer & Growth w KPMG w Polsce.

Chcesz być szybko i dobrze poinformowany w sprawie pieniędzy: zarabiania, oszczędzania, wydawania, inwestowania? Zapewniamy szybkie informacje, analizy i porady ekspertów. Kliknij w ten tekst i polub nas na Facebooku! Wtedy wszystkie godne Twojej uwagi nowości i porady znajdziesz na swojej osi czasu bez zbędnego szukania. Naprawdę warto!