NIK skontrolowała przyznawanie świadczenia 500 plus. Są nieprawidłowości. Czy też dostajesz 500 plus po terminie?

• Rodzice pracujący w krajach UE otrzymywali świadczenia z Programu 500 plus z opóźnieniem. Czasami opóźnienie sięgało nawet 3,5 roku.
• Kontrolowane urzędy nie rozpatrzyły ponad 61 tys. wniosków. W niemal 59 tys. z nich nie podjęto żadnych czynności (stan na 30 czerwca 2021r.).
• Wojewodowie oraz Minister Rodziny i Polityki Społecznej podejmowali działania, które miały usprawnić system przyznawania świadczeń wychowawczych. System był jednak tak bardzo przeciążony, że działania nie przyniosły efektów.

W kontroli z 2021 r. NIK przyjrzała się działaniom podejmowanym przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej oraz urzędy wojewódzkie. Skontrolowała 10 z 16 wojewódzkich urzędów. Od 2018 r. to właśnie wojewodowie są organami właściwymi dla świadczeń koordynowanych przez systemy zabezpieczenia społecznego.

Wraz z początkiem stycznia 2018 r. wojewodowie przejęli od marszałków województw zadania związane z przyznawaniem świadczeń wychowawczych.

- Problemy z personelem i niskie płace sprawiały, że pracownicy realizujący zadania u marszałków niechętnie przechodzili do urzędów wojewódzkich, a część osób, które podjęły zatrudnienie, po kilku miesiącach rezygnowała z pracy. Główne powody to przeciążenie pracą i agresywne zachowania klientów, sfrustrowanych zbyt długim oczekiwaniem na załatwienie spraw – czytamy w informacji NIK.

Jak się okazuje, większość skontrolowanych urzędów wojewódzkich zmagała się z dużą liczbą niezałatwionych spraw. 30 czerwca 2021 r. nierozpatrzonych wniosków było łącznie ponad 61 tys.

W standardowych przypadkach wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego powinien zostać rozpatrzony w ciągu miesiąca. Dłuższy termin jest możliwy, jeżeli sprawa jest szczególnie skomplikowana.

- Tymczasem kontrola wykazała, że prawie 57 proc. wniosków rozpatrywano po określonych przepisami terminach. Na załatwienie sprawy w niektórych przypadkach (8 proc.) trzeba było czekać nawet do 3,5 roku. Opóźnienia odnotowano w 9 z 10 urzędów. Jedynie w Zachodniopomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Szczecinie sprawy te były rozpatrywane terminowo – czytamy w komunikacie opublikowanym przez NIK.

Jak się okazuje aż dziewięć z dziesięciu kontrolowanych urzędów nie informowało stron postępowania o nierozpatrzeniu wniosków nie podając także przyczyn zwłoki i nie wskazując nowego terminu załatwienia sprawy. Urzędy nie informowały również o prawie do wniesienia ponaglenia.

W latach 2018-2021 takich decyzji było ponad 6 tys. we wszystkich kontrolowanych jednostkach, co przekłada się na kwotę łącznie prawie 13,7 mln zł.

Wojewodowie decyzje dotyczące konieczności oddania nienależnie pobranych świadczeń wydawali z opóźnieniem. W Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu jedną z takich decyzji wydano dopiero po 3,5 roku.

W latach 2018 – 2021 do kontrolowanych urzędów wojewódzkich wpłynęło ponad tysiąc wniosków o przyznanie ulgi w spłacie nienależnie pobranych świadczeń wychowawczych. Wynika to z faktu, że w uzasadnionych okolicznościach, jeżeli świadczenie 500 plus zostało nienależnie pobrane, to wnioskodawcy mają prawo do ulgi w jego oddaniu z powrotem na rzecz państwa.

Jak wykazała kontrola, większość (57 proc.) wniosków o udzielenie ulgi została rozpatrzona po terminach określonych prawem. Rozpatrywanie wniosków trwało nawet do 2,5 roku. 35 proc. ulg udzielono bez odpowiedniej i rzetelnej weryfikacji.

- Funkcjonujący w Polsce w ramach unijnej koordynacji system ustalania prawa do świadczenia wychowawczego nie działa prawidłowo, pozbawiając osoby uprawnione terminowego otrzymania świadczeń – czytamy w raporcie NIK.

Program „Rodzina 500 plus” funkcjonuje już od 2016 roku i w założeniach miał rozwiązać niekorzystną sytuację demograficzną w Polsce. Świadczenie przyznawane jest także rodzicom pracującym za granicą dzięki przepisom o koordynacji w zakresie zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dzięki temu udaje się ograniczyć przypadki, gdy podobne świadczenia są pobierane w kilku państwach jednocześnie.