Opuszczona cementownia w Będzinie stanie się turystyczną atrakcją? Szykuje się jedna z największych inwestycji w woj. śląskim

Miasto ogłosiło pod koniec czerwca postępowanie przetargowe na opracowanie dokumentacji projektowej dla zadania „Waloryzacja Cementowni Grodziec w Będzinie podstawą procesu transformacji lokalnej - etap 1”. Na chętnych do realizacji tego zlecenia i ich oferty czekała do 26 lipca. Wpłynęły dwie oferty. Złożyły je firma Probud ze Szczecina (na kwotę 2 mln 952 tysięcy złotych) oraz warszawska spółka BCC Best Building Consultants (na kwotę 2 mln 424 699 zł). Jak na razie nie udało się jeszcze wyłonić zwycięzcy postępowania przetargowego.

- Aktualnie jesteśmy w fazie wnikliwej oceny poszczególnych ofert z uwagi na złożony charakter zadania. Wykonawcy są zobligowani do składania dodatkowych wyjaśnień, które zostaną poddane weryfikacji. Wybór nie jest uzależniony jedynie od zaoferowanej ceny, ale również od doświadczenia i potencjału jakim dysponują, co powoduje konieczność uzyskania dodatkowych dokumentów. Całość wpływa na przedłużającą się procedurę wyboru – wyjaśnia Łukasz Dytko, rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Będzinie.

Zwycięska w przetargu firma będzie musiała wykonać m.in. projekt koncepcyjny, projekt rozbiórek obiektów budowlanych, projekt architektoniczno- budowlany wraz z projektem zagospodarowania terenu, projekt techniczny, projekt wykonawczy wraz ze STWiORB (specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych) z przedmiarami i kosztorysami inwestorskimi. Projekty rozbiórek obiektów budowlanych powinny być opracowane w zakresie umożliwiającym zamawiającemu (miastu) złożenie wniosku o pozwolenie na rozbiórkę w terminie do trzech miesięcy. Pozostały zakres prac może się zawierać w terminie do 12 miesięcy od podpisania umowy.

W lutym 2021 roku do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Śląskiego wpisane zostały: zespół zabudowy cementowni Grodziec przy ulicy Barlickiego, w skład którego wchodzą budynek zbiorników szlamowych (datowany na lata 1926/1927) oraz pięć silosów, połączonych pomostem. Do rejestru nie zostały natomiast wpisane pozostałe zabudowania na terenach działek ewidencyjnych nr 6749/5 i 6749/6, obręb 002 Grodziec w Będzinie. To też będzie miało duży wpływa na dokumentację projektową, bo prace i ich zakres będą musiały być skonsultowane w sporej części z konserwatorem zabytków.

Cementownia Grodziec w Będzinie to miejsce unikatowe na skalę europejską i światową. Niszczeje od lat 80. minionego wieku. Teraz pojawiła się szansa, by to miejsce znów tętniło życiem. W listopadzie 2022 roku miasto Będzin złożyło wniosek na 94 mln zł o przyznanie unijnych funduszy dla cementowni Grodziec. Zgodnie z zapowiedziami lokalnych władz Będzina w najbliższych latach była cementownia może stać się ośrodkiem lokalnego życia społecznego i gospodarczego oraz atrakcją turystyczną Będzina.

Pierwszy etap rewitalizacji zakłada m.in.: przekształcenie historycznego obiektu w Miejskie Centrum Kultury i Animacji. Ma tu powstać m.in. kino plenerowe, sala teatralna, sala taneczno-gimnastyczna, biblioteka z czytelnią, restauracja. W drugim etapie miałoby także powstać Muzeum Przemysłu i sala konferencyjna.

- Będziemy mieli konkurencyjny i bardzo atrakcyjny obiekt poprzemysłowy. W założeniu to bardzo wielofunkcyjny obiekt. Zrobimy wszystko, aby zrealizować jego wszystkie etapy. Teraz jest dobry czas na realizację tej dużej inwestycji – zadeklarował w mediach społecznościowych Łukasz Komoniewski.

Wykonane ekspertyzy dają zielone światło dla rozpoczęcia prac w terenie. Miasto chce uratować wszystkie budynki, które tylko się da.

Inwestycja będzie jednak kosztowna. Władze samorządowe liczą, że uda się pozyskać na pierwszy etap zaplanowanych prac prawie 90 mln zł wsparcia z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Miasto złożyło w sumie dwa wnioski, dotyczące cementowi, do Zarządu Województwa Śląskiego, jako Instytucji Zarządzającej Programem Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027. Jest to wniosek "Waloryzacja Cementowni Grodziec w Będzinie podstawą procesu transformacji lokalnej (etap I)" w naborze nr FESL.10.09-IZ.01-061/23 w ramach Priorytetu X Fundusze Europejskie na transformację, Działania 10.9 Ponowne wykorzystanie terenów poprzemysłowych, zdewastowanych, zdegradowanych na cele rozwojowe regionu. Całkowity koszt tego projektu to 93 mln 902 tys. 325,2 zł, a Będzin liczy na dofinansowanie w kwocie 77 mln 147 tys. 524,92

Drugi wniosek to "Rekultywacja na cele przyrodnicze terenu dawnej Cementowni Grodziec w Będzinie" w naborze nr nr FESL.10.07-IZ.01-096/24 w ramach Osi Priorytetowej X Fundusze europejskie na transformację Działanie 10.7 Rekultywacja terenów poprzemysłowych, zdewastowanych, zdegradowanych na cele środowiskowe. W tym przypadku całkowita kwota projektu to 10 mln 600 tys. 976,4, a wnioskowane dofinansowanie może wynieść 9 mln 839 tys. 111,94 zł. Jak blisko jest więc potencjalne zdobycie dofinansowania?

- Oba złożone wnioski pomyślnie przeszły ocenę formalną i są na etapie oceny merytorycznej. Urząd Marszałkowski, jako termin rozstrzygnięcia naboru, planowo wskazał ostatni kwartał 2024 roku - mówi Łukasz Dytko.

Co zatem dzieje się teraz w sprawie tej gigantycznej inwestycji? - Obecnie oczekujemy na rozstrzygnięcie naborów, których wyniki będą podstawą do rozpoczęcia realizacji zakresu rzeczowego projektu. W ramach działań przygotowawczych projektu zleciliśmy wykonanie badań geotechnicznych i fizyko-chemicznych skażenia terenu z planem działań i zakresem remediacji oraz opracowania koncepcji przyrodniczego zagospodarowania części terenu poza budową wraz z projektem zieleni – informuje Łukasz Dytko.

Cementownia Grodziec to najstarsza cementownia w Polsce (na terenach objętych zaborem rosyjskim). Trzecia w Europie i piąta na świecie. Została uruchomiona w 1857 roku przez Jana Ciechanowskiego. W 1910 roku zbudowany został tutaj jeden z nowocześniejszych pieców w Europie o konstrukcji rurowej. Cement produkowany w tej fabryce był używany między innymi przy budowie Obszaru Warownego Śląsk.

W 1925 roku Stanisław Ciechanowski, syn Jana, sprzedał cementownię koncernowi belgijskiemu Solvay, który rozbudował zakład i prowadził go do 1939 roku. Pracowało tu nawet 700 osób. Przez długi czas pod cementownią utrzymywany był filar oporowy w zalegającym pod tym obiektem pokładzie węgla o grubości 1,8 m. Na skutek wyeksploatowania go przez Kopalnię "Grodziec", nastąpiły nieodwracalne szkody w obiekcie cementowni. Dlatego 31 lipca 1979 roku zakład wstrzymał produkcję.

Po 2000 roku pojawiły się pierwsze plany, jak odzyskać Cementownię Grodziec dla mieszkańców. Pomysłów było mnóstwo. W 2009 roku miasto w ramach unijnego projektu otrzymało 80 tys. euro dofinansowania na projekt, który miał trwać do 2011 roku. Efektem miała być rewitalizacja tego miejsca. Powstała analiza prawno-ekonomiczna tego miejsca.

Jak pisaliśmy wcześniej w „DZ” w 2008 roku Będzin otrzymał 70 tys. euro z Europejskiego Programu Współpracy Transnarodowej. Miasto dołożyło do tego wtedy 54 tys. zł i w ramach projektu powstały dwie koncepcje zagospodarowania terenu. Pierwsza z nich zakładała stworzenie poprzemysłowego miasta ogrodu. Druga, centrum kulturalnego. Nic z tego nie wyszło, bo zabrakło źródła finansowania tych projektów.

Potem, w 2010 roku miasto prowadziło rozmowy z osobami, które byłyby skłonne zainwestować w ten obiekt. Dzięki wcześniejszemu projektowi cementownią miały się wtedy zainteresować podmioty prywatne, m.in. firma Pro Inwest, która zrewitalizowała Szyb Wilson w Katowicach. Także te plany nie wypaliły.

W kolejnych latach swoim życiem żyła informacja, że część budynków cementowni Grodziec zostanie wyburzona, a przez środek pobiegnie nowa droga. To też pozostało tylko w sferze domniemań i przypuszczeń.