Zacznijmy od formy - czy pożyczane pieniądze muszą być przekazane przelewem na konto czy może jednak wolno nam przekazywać pożyczkę w formie gotówkowej z rąk do rąk?
Jeśli chodzi o ograniczenia w zakresie dokonywania i przyjmowania płatności to dotyczą one przedsiębiorców. Obowiązek używania rachunku płatniczego przedsiębiorcy pojawia się wtedy, gdy jednorazowa wartość transakcji (bez względu na liczbę wynikających z niej płatności) przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty oraz gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca (a więc mamy do czynienia z obrotem B2B).
Po drugie, jeśli ktoś się zastanawia czy są jakieś limity dotyczące kwoty pożyczek – odpowiedź jest prosta - w Polsce nie obowiązują ograniczenia prawne co do wysokości udzielanej pożyczki.
Trzecia kwestia ważna dla pożyczkobiorców i pożyczkodawców tyczy się obecności notariusza. Czy zawierając umowę pożyczki trzeba udać się do notariusza? Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują obowiązku zachowania takiej formy – czyli aktu notarialnego - dla umowy pożyczki. Ale dla pożyczek w wysokości ponad 1000 zł zachowana powinna być forma dokumentowa. Umowa pożyczki może być zawarta w formie aktu notarialnego, jednak w praktyce rzadko ma to miejsce.
Firma - pożyczki a podatki
Niektórzy przedsiębiorcy zastanawiają się czy pożyczka od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej dla podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą będzie się różnić formalnie i podatkowo od pożyczki w której osoba fizyczna przekazuje pieniądze osobie fizycznej? Tak, bo inaczej mogą rozkładać się ciężary podatkowe. W przypadku pożyczki pomiędzy dwoma osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej – po stronie pożyczkobiorcy powstaje co do zasady obowiązek podatkowy z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstanie z chwilą dokonania czynności i będzie ciążył na biorącym pożyczkę. Stawka podatku wynosi 0,5% (do końca 2018 roku stawka podatku wynosiła 2%). Termin na złożenie deklaracji i wpłatę podatku wynosi 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. W sytuacji, gdy dana czynność będzie dokonywana w formie aktu notarialnego, wówczas podatek będzie zapłacony u notariusza, zaś na nim będą ciążyć obowiązki płatnika. Poza tym odsetki otrzymane przez pożyczkodawcę podlegają zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu od osób fizycznych według stawki 19%. Termin na zapłatę tego podatku upływa 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym otrzymano odsetki.
Natomiast, gdy osoba fizyczna pożycza pieniądze przedsiębiorcy opodatkowanie PCC będzie wyglądało jak powyżej, ale na gruncie podatku dochodowego, przedsiębiorca będący pożyczającym, będzie pełnił rolę płatnika zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu wypłaconych odsetek. Należy również zaznaczyć, iż fakt niezarejestrowania działalności będzie pozostawał bez znaczenia, jeżeli pożyczkodawca będzie faktycznie prowadził działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek. Innymi słowy, jeżeli Kowalski zamierza zarobkowo udzielać pożyczek, to powinien założyć działalność gospodarczą w tym zakresie. Wówczas także kwestia opodatkowania tych transakcji będzie się kształtować inaczej niż w sytuacji pożyczki udzielonej przez osobę niebędącą przedsiębiorcą.
A co jeśli Kowalski pożycza inwestorowi pieniądze, które są wzięte w kredycie gotówkowym? Czy od zysków z tytułu odsetek od pożyczkobiorcy Kowalski może zaliczyć w koszty uzyskania przychodu odsetki odprowadzane na rzecz banku ?
W przypadku pożyczki udzielanej inwestorowi (gdy środki pochodzą z kredytu gotówkowego) uznanie za koszt uzyskania przychodu odsetek od umowy kredytu będzie możliwe tylko w sytuacji, gdy operacja ta zostanie potraktowana jako związana z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przy okazji tego pytania trzeba także zwrócić uwagę na to, przeznaczenie kwoty kredytu na cel inny niż wskazany w umowie kredytu stanowi naruszenie umowy zawartej z bankiem.
Ponadto zgodnie z art. 171 ust. 1 prawa bankowego kto bez zezwolenia prowadzi działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w celu udzielania kredytów, pożyczek pieniężnych lub obciążania ryzykiem tych środków w inny sposób, podlega grzywnie do 10 000 000 złotych i karze pozbawienia wolności do lat 5. A za taką właśnie działalność można uznać również gromadzenie środków w formie pożyczek w celu dalszego udzielania pożyczek.
Mąż, żona i pożyczka
Pożyczki to temat istotny także z punktu widzenia związków małżeńskich. Co jeśli zarówno biorący pożyczkę jak i jej udzielający mają małżonków z którymi pozostają we wspólności majątkowej? Naturalnie stronami umowy pożyczki nie muszą być oboje małżonkowie i to po obu stronach tej transakcji. Co ważniejsze - zawarcie umowy pożyczki, na podstawie której pożycza się pieniądze pochodzące z majątku wspólnego, nie wymaga dla swej ważności zgody drugiego małżonka. Jeżeli pożyczana kwota pochodzi z majątku wspólnego małżonków zastosowanie znajdzie natomiast przepis art. 36 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że co do zasady każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym. Innymi słowy jeden z małżonków może samodzielnie pożyczyć pieniądze pochodzące z majątku wspólnego osobie trzeciej.
Drugi małżonek może jednak zgłosić sprzeciw wobec zamierzonej czynności zarządu majątkiem wspólnym, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej. Mało kto być może pamięta, że umowa pożyczki zawarta przez małżonka mimo skutecznego wobec osoby trzeciej sprzeciwu drugiego małżonka jest bezwzględnie nieważna. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.
Z punktu widzenia pożyczkodawcy zawarcie umowy pożyczki przez oboje małżonków (jako pożyczkobiorców) może być o tyle korzystne, że pożyczkodawca będzie mógł żądać zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków oraz z ich majątków osobistych. Możliwe jest i takie rozwiązanie, że stroną umowy jako biorący pożyczkę jest tylko jeden z małżonków, ale drugi małżonek wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania z umowy pożyczki. W takim wypadku pożyczkodawca może żądać zaspokojenia z majątku osobistego pożyczkobiorcy oraz z majątku wspólnego małżonków.
Marcin Witkowski radca prawny z kancelarii CHUDZIK I WSPÓLNICY Radcowie Prawni
