Czas pracy kierowcy. Jak wygląda rozliczanie czasu pracy kierowców w dzień i w nocy? Najważniejsze zapisy ustawy o czasie pracy kierowców

Przepisy o czasie pracy kierowców są drobiazgowo przestrzegane i zwykle kontrola inspektorów z Inspekcji Transportu Drogowego zaczyna się od sprawdzenia, czy kierowca nie naruszył w tej kwestii obowiązujących norm. Intencją wprowadzających i zaostrzających przepisy o czasie pracy kierowców była poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym dla wszystkich jego uczestników. Środkiem do tego ma być zapewnienie kierowcom zawodowym odpowiednich przerw w pracy, by ci wsiadali "za kółko" wypoczęci, skoncentrowani i mieli odpowiedni czas reakcji na ciągle zmieniające się wydarzenia na drodze.

Najważniejsze zapisy ustawy o czasie pracy kierowców dotyczą sprecyzowania tego, od jakiego momentu kierowca pracę zaczyna, a w jakim momencie ją kończy. Tylko takie ustalenia pozwalają na wyliczenie czasu pracy kierowców, przysługujących im przerw i należnego odpoczynku. Bo to, że praca kierowcy nie zaczyna się i nie kończy jedynie na prowadzeniu pojazdu nie dla wszystkich wydaje się takie oczywiste.

Z ustawy o pracy kierowców (Art.6.1.) dowiadujemy się, że czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, w szczególności:

• prowadzenie pojazdu,
• załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,
• nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym,
• czynności spedycyjne,
• obsługę codzienną pojazdów i przyczep,
• inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy,
• niezbędne formalności administracyjne,
• utrzymanie pojazdu w czystości.

Przepisy mówią także, że "czasem pracy kierowcy jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu". Do czasu pracy kierowcy wlicza się również 15-minutową przerwę, która jest obowiązkowa, jeśli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.

Do czasu pracy kierowcy nie wlicza się z kolei:

• czasu dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy,
• nieusprawiedliwionych postojów w czasie prowadzenia pojazdu,
• dobowego nieprzerwanego odpoczynku.

Ustawa o czasie pracy kierowcy precyzuje, kiedy kierowca może jechać, a kiedy musi zrobić sobie przerwę. Nie jest to jednak tak oczywiste, jak choćby w przypadku urzędnika, pracującego od godziny 8:00 do 16:00. Kierowca nie może po prostu zatrzymać się gdzieś w szczerym polu, bo właśnie powinien zrobić sobie przerwę, albo zatrzymać się z towarem 20 kilometrów od celu, bo według przepisów właśnie przekroczył swój dzienny czas pracy.

Przepisy wskazują, że kierowca może prowadzić pojazd nie dłużej niż 9 godzin pomiędzy poszczególnymi okresami odpoczynku. Właśnie dlatego, że nie zawsze można zaplanować wydarzenia na drodze, a ludzie czy towar muszą być dostarczeni na miejsce czas ten można przedłużyć do 10 godzin – jednak może się to stać nie częściej niż 2 razy w ciągu tygodnia.

Nie oznacza to jednak, że kierowca może jechać 9 czy 10 godzin non stop. Nie tylko może, ale musi zrobić sobie przerwę. Jej długość to 45 minut po 4,5 godzinie nieprzerwanej jazdy. Po tej przerwie kierowca ponownie może prowadzić pojazd przez 4,5 godziny, po czym powinien zrobić sobie dłuższy, trwający przynajmniej 9 godzin odpoczynek. Jeśli dojdzie do sytuacji, że kierowca będzie musiał prowadzić pojazd przez 10 godzin, w tym czasie powinien zaplanować dwie 45-minutowe przerwy. Zarówno wtedy, gdy jedzie 9 godzin jak i wtedy gdy jedzie 10 godzin 45-minutowe przerwy może podzielić na krótsze okresy, na przykład odpoczynek półgodzinny, a następnie 15-minutowy.

Czas pracy kierowcy zliczany jest nie tylko w systemie dobowym, ale również tygodniowym. Ustawa o czasie pracy kierowców precyzuje, że tygodniowy czas pracy kierowcy, wliczając w to godziny nadliczbowe, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin (w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym czterech miesięcy). Jednak tygodniowy czas pracy może być wydłużony nawet do 60 godzin "jeśli tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym czterech miesięcy".

Sprawy rozliczania pracy kierowców komplikują się jeszcze bardziej, gdy ci wykonują swoje zadania także w nocy, co w branży transportowej nie jest niczym szczególnym. O ile do obliczania wynagrodzeni za pracę w godzinach nocnych przyjmuje się wytyczne Kodeksu pracy (który porą nocną określa wybrane 8 godzin pomiędzy godziną 21:00 a 7:00 rano), to do czasu pracy kierowcy wyliczenia bierze się z ustawy o czasie pracy kierowcy. Ta z kolei wskazuje, że przedsiębiorca zatrudniający kierowców powinien wskazać cztery godziny (w zakresie godzin o od 0:00 do 7:00 rano), które u niego będą nocnymi godzinami pracy. Przy czy u jednego pracodawcy może być to czas liczony od północy do godziny 4:00 nad ranem (i tak dzieje się najczęściej), a u innego od godziny 2:00 do godziny 6:00. Konkretne wskazanie godzin pory nocnej musi być jednak zapisane w regulaminie pracy (a gdy takowego w firmie nie ma – w warunkach zatrudnienia).

Dla wynagrodzenia kierowcy (w związku z dodatkiem za czas pracy nocą) ważne są godziny nocne wskazane w ramach Kodeksu pracy. Ale gdy chodzi o wyliczenie dobowego czasu pracy istotne są również wskazane przez pracodawcę nocne godziny pracy. Wystarczy bowiem, że kierowca "zahaczy" o ten czas (nie ma tu znaczenia, czy prace będzie zaczynał w wyznaczonych godzinach nocnych czy też ją w tym czasie kończył) by miało to wpływ na limit godzin pracy, jakie może przepracować w ciągu dnia. Nie może być ich bowiem więcej niż 10. Przy czym dla wyliczenia tych godzin ważna jest tylko sama praca (czyli głównie – jazda). Do tego limitu nie wliczają się przerwy np. na posiłek czy czas w którym kierowca pozostaje w tzw. dyspozycji.

Przestrzeganie limitów czasu jazdy to nie tylko dbanie o bezpieczeństwo kierowcy i uczestników ruchu, ale również sposób na uniknięcie kłopotów w razie kontroli Inspekcji Transportu Drogowego. Kara za przekroczenie dopuszczalnego dobowego 10-godzinnego czasu pracy nie jest co prawda wysoka - gdy przekroczenie nie było dłuższe niż 3 godziny to 50 złotych, ale już każda kolejna godzina to kolejne 100 złotych kary. Przy czym inspektorzy ITD mogą ją nałożyć nie tylko w czasie kontroli drogowej, ale również kontrolując "papiery" na terenie przedsiębiorstwa.