Europejskie wsparcie dla rynku pracy. Dowiedz się więcej o inicjatywach i programach dla pracowników i pracodawców

Rok 2024 przyniesie szereg innowacyjnych projektów wspierających rozwój umiejętności i przekwalifikowanie się, zarządzanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Wśród nich warto wyróżnić pilotaż Indywidualnych Kont Rozwojowych (IKR), umożliwiających dorosłym korzystanie ze środków finansowych na indywidualnie wybrane formy kształcenia. Inny kluczowy projekt to mikropoświadczenia, czyli nowe metody potwierdzania kompetencji zdobywanych poza formalnym systemem edukacji, co zwiększy zatrudnialność uczestników krótkich kursów i szkoleń. Dodatkowo, w pełni uruchomione zostaną programy Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego, kładące duży nacisk na rozwój umiejętności cyfrowych i zielonych, dostosowanych do potrzeb rynku pracy i indywidualnych wymagań pracowników. Więcej na ten temat, przeczytacie w krótkim wywiadzie z (ekspert). Aby dowiedzieć się więcej na ten temat, przeczytaj krótki wywiad z Łukaszem Arendtem, a następnie odwiedź stronę internetową Let's Make it Work w języku polskim.

1. W jaki sposób Komisja Europejska wspiera rynek pracy, pracowników i pracodawców oraz proces kształcenia ustawicznego?

Komisja Europejska, czy szerzej różne instytucje europejskie, podejmują wiele działań mających na celu wspieranie pracowników, pracodawców i procesy dostosowawcze na rynku pracy. Działania te są realizowane na poziomie unijnym, bądź krajowym i regionalnym w ramach polityki spójności. W pierwszym przypadku można wymienić kilka instrumentów czy inicjatyw. Po pierwsze, Europejski Program na rzecz Zatrudnienia i Innowacji Społecznych, który promował tworzenie trwałych miejsc pracy wysokiej jakości, a który w perspektywie 2021-2027 stał się komponentem Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) – głównego instrumentu finansowego wspierającego rozwój kapitału ludzkiego i rynku pracy w państwach członkowskich. Po drugie, program ERASMUS+, który ułatwia mobilność pomiędzy krajami Unii Europejskiej, umożliwiając nabywanie nowych umiejętności i kompetencji. Warto dodać, że program ERASMUS+ jest kierowany nie tylko do osób młodych, ale również do przedsiębiorców – w ramach programu ERASMUS dla młodych przedsiębiorców. Po trzecie, mamy EUROPASS, dzięki któremu osoby poszukujące pracy mogą zaprezentować swoje doświadczenie i umiejętności w znormalizowanej formule, niezależnie od tego z jakiego kraju pochodzą i w jakim kraju chciałyby podjąć pracę, oraz sieć EURES która ułatwia poszukiwanie pracy dzięki udostępnianiu ofert pracy w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Po czwarte, instytucje unijne proponują rozwiązania służące podnoszeniu kwalifikacji w ramach systemu kształcenia ustawicznego – tu jako przykład można podać Zalecenie Rady z 2022 roku mówiące o wdrażaniu indywidualnych kont szkoleniowych i mikropoświadczeń. Po piąte – starają się gwarantować przestrzeganie podstawowych praw obywateli na rynku pracy, jak chociażby w przypadku propozycji Aktu o Sztucznej Inteligencji. Zdajemy sobie jednak doskonale sprawę, że polityki, regulacje, programy wielu osobom wydają się tematem bardzo odległym, takim, który ich nie dotyczy, co więcej z pewnością nie zostaną ich beneficjentami. A to nieprawda, każdy Europejczyk ma dokładnie taki sam dostęp i możliwość skorzystania z programów społecznych Komisji Europejskiej. By zwiększyć świadomość i pokazać szeroki wachlarz możliwości organizowane są specjalne wydarzenia, lub cykle wydarzeń, które pozwalają dotrzeć do szerokiego grona odbiorców. Jeśli chodzi o szeroko pojęty rynek pracy to właśnie dobiegł końca Europejski Rok Umiejętności podczas którego we wszystkich państwach członkowskich rozmawialiśmy o pracy przyszłości, pracownikach i umiejętnościach, które pozwolą być poszukiwanym pracownikiem.

2. Mówiąc o Europejskim Roku Umiejętności, jak przebiegał on w Polsce? Jakie były najciekawsze projekty i wydarzenia? Jakie rezultaty zostały osiągnięte? Czy można pokazać w liczbach/statystykach efekty/wpływ, jaki przyniósł ten rok?

Rolę koordynatora Europejskiego Roku Umiejętności w Polsce pełni Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jednym z pierwszych wydarzeń w ramach ERU była międzynarodowa konferencja „Jakich umiejętności będziemy potrzebować w zmieniającym się świecie”, zorganizowana 31 maja 2023 roku. W kolejnym miesiącu odbyło się pierwsze posiedzenie Grupy roboczej do spraw rozwoju umiejętności na potrzeby rynku pracy powołanej w ramach Międzyresortowego Zespołu do spraw uczenia się przez całe życie i Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. Działania w ramach ERU skupiały się przede wszystkim na promowaniu idei kształcenia ustawicznego oraz znaczenia rozwoju umiejętności w powiązaniu z potrzebami polskiego rynku pracy. Powstał również dokument „Kształcenie Ustawiczne do 2030 roku – mapa drogowa”, który opisuje działania służące osiągnięciu celu w zakresie rozwoju kształcenia ustawicznego w Polsce, tj. osiągnięcia wskaźnika udziału w szkoleniach osób dorosłych na poziomie 51,7%.

3. Czyli zostały wyznaczone ramy i cele na najbliższe lata, efekty zobaczymy zapewne razem z wchodzącymi na rynek kolejnymi rocznikami uczniów i absolwentów kursów i szkoleń. Tu dotykamy niezwykle ważnego tematu edukacji - potrzeby rynku pracy zmieniają się znacznie szybciej niż systemy edukacji w poszczególnych krajach. W jaki sposób Unia Europejska chce wpłynąć na poprawę tej sytuacji? Jaka jest strategia rozwiązania tego zagadnienia w Polsce?

Nie ma wątpliwości, że szczególnie w ostatnich latach zapotrzebowanie na umiejętności i kwalifikacje zmienia się dynamicznie, nie tylko w Europie ale też w Polsce. Instytucje unijne – w szczególności Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego – dostarczają prognoz i projekcji dotyczących zmian na rynku pracy, aby móc dostosować systemu kształcenia do zmieniającego się popytu. W tym kontekście na szczególną uwagę zasługuje internetowe narzędzie Skills-OVATE, które na podstawie analiz ofert pracy ze wszystkich Krajów Członkowskich Unii Europejskiej wskazuje jakie umiejętności są najbardziej poszukiwane na poszczególnych stanowiskach pracy. W Polsce również dysponujemy narzędziami służącymi lepszemu dostosowaniu oferty szkoleniowej i kształcenia do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców – wśród nich należy wymienić System Prognozowania Polskiego Rynku Pracy, Barometr Zawodów czy Blender Danych. Planowane jest także wdrożenie systemu prognozowania popytu na cyfrowe i zielone umiejętności, co ma istotne znaczenie dla dynamiki procesów tzw. bliźniaczej (tj. cyfrowej i zielonej) transformacji.

4. Jakie są prognozy na przyszłość, specjaliści w jakich dziedzinach będą poszukiwani w ciągu najbliższych 5 lub 10 lat? Jakie umiejętności powinniśmy zdobywać już teraz, aby za kilka lat znaleźć swoje miejsce na rynku pracy?

Prognozy dla polskiego rynku pracy na najbliższe lata są optymistyczne – popyt na pracę i liczba pracujących powinna rosnąć. Równocześnie widać, że te wzrosty nie będą jednolite w przekroju branż czy zawodów. Duży potencjał wzrostu zatrudnienia dotyczy branż i zawodów związanych z technologiami cyfrowymi a także bezpośrednią obsługą klienta. Równocześnie zauważalny jest stopniowy spadek zapotrzebowania na prace o charakterze rutynowym, które w coraz większej mierze są wykonywane przez roboty lub programy komputerowe oparte na sztucznej inteligencji. Widać też wzrost znaczenia kształcenia zawodowego z perspektywy popytu na prace w zawodach szkolnictwa branżowego. Dla zatrudnialności w perspektywie 5-10 lat kluczowe znaczenie będą miały umiejętności krytycznego myślenia, analityczne i matematyczne, uczenia się, jak i tzw. umiejętności miękkie – interpersonalne, pracy w zespołach, czy zarządzania czasem, co jest szczególnie istotne w przypadku wykonywania pracy w formule zdalnej bądź hybrydowej.

5. W jaki sposób programy UE na rzecz zdobywania nowych umiejętności mogą przynieść korzyści konkretnym grupom? Czy też możemy powiedzieć, że są one przeznaczone dla wszystkich?

Aby skutecznie zmniejszać skalę niedostosowania kwalifikacyjno-zawodowego na rynku pracy programy kształcenia czy programy szkoleń powinny łączyć w sobie dwie cechy – uniwersalność oraz ukierunkowanie na daną grupę społeczną bądź daną klasę umiejętności. W ramach programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plus właśnie takie podejście jest wdrażane w Polsce. Po pierwsze, możemy znaleźć programy kształcenia czy kursy dedykowane konkretnym grupom na rynku pracy, które to programy w sposób szczególny odnoszą się do głównych barier w zatrudnialności osób pochodzących z tych grup. Po drugie, oferta szkoleniowa jest coraz lepiej dopasowywana do potrzeb gospodarki – czy to poprzez definiowanie priorytetowych obszarów wsparcia dla rozwoju konkretnych umiejętności, jak ma to miejsce w przypadku szkoleń współfinansowanych z Krajowego Funduszu Szkoleniowego, czy też poprzez dopasowanie oferty szkoleniowej do konkretnych potrzeb zgłaszanych przez pracodawców i pracowników (czego najlepszym przykładem jest Baza Usług Rozwojowych dostępna pod adresem https://uslugirozwojowe.parp.gov.pl/, poprzez którą zainteresowane osoby lub instytucje mogą znaleźć odpowiednie dla ich potrzeb formy kształcenia z dofinansowaniem ze środków Unii Europejskiej).

6. Czy mógłby Pan wskazać 3 najciekawsze projekty na 2024 r. dla osób, które chcą zdobyć nowe umiejętności lub przekwalifikować się? Proszę, o podzielenie się z nami tym, na co możemy zwrócić uwagę w tym roku w Polsce lub innymi ważnymi wydarzeniami w tej kwestii.

W 2024 roku możemy oczekiwać wielu interesujących przedsięwzięć w obszarze inwestowania w kapitał ludzki – czy to w zakresie podnoszenia kwalifikacji, czy tez ich zmiany. Ciekawym projektem zarządzanym przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości będzie pilotaż Indywidualnych Kont Rozwojowych (IKR), który rozpocznie się właśnie w tym roku. Pilotaż IKR jest odpowiedzią na wspomniane wcześniej Zalecenie Rady dotyczące indywidualnych kont szkoleniowych. W tym pilotażu będziemy rozwijać system, w ramach którego osoby dorosłe otrzymają środki finansowe zapisane na ich indywidualnym koncie, które będą mogli przeznaczyć na udział w różnych formach kształcenia zgodnie z ich potrzebami. Innym ciekawym przedsięwzięciem jest pilotaż tzw. mikropoświadczeń – czyli sposobu potwierdzania kompetencji nabywanych w ramach kształcenia poza systemem edukacji formalnej, co zwiększa rolę krótkich form kształcenia z punktu widzenia zatrudnialności osób uczestniczących w takich szkoleniach, kursach czy nabywaniu umiejętności w miejscu pracy. Wreszcie należy podkreślić, że w 2024 roku w pełni zostaną uruchomione przedsięwzięcia służące rozwojowi kapitału ludzkiego w ramach programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej – czy to w ramach Funduszy Europejskich w poszczególnych województwach, czy też w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego. Warto też podkreślić, że duży nacisk w tych programach będzie kładziony na rozwijane umiejętności cyfrowych i tzw. zielonych umiejętności. W rezultacie każdy kto chce rozwijać swoje umiejętności i kompetencje na pewno znajdzie odpowiedni projekt rozwojowy i formę kształcenia dostosowane do indywidualnych potrzeb.