Spis treści
Przestępczość korupcyjna w Polsce. Program przyjął złe miary
Program Przeciwdziałania Korupcji na lata 2018-2020 miał stanowić podstawowe narzędzie umożliwiające państwu prowadzenie skutecznej polityki antykorupcyjnej.
Niestety Program wdrażany był z opóźnieniem i nie został w pełni wykonany. Nie zrealizowano kluczowych działań, m.in. nie uchwalono ustawy o jawności życia publicznego oraz nie wdrożono modelu dotyczącego oświadczeń majątkowych ze względu na nie przyjęcie ustawy Prawo antykorupcyjne – czyamy na oficjalnej stronie internetowej Najwyzszej Zby Kontroli.
Izba wskazuje, że głównym celem programu było w szczególności realne ograniczenie przestępczości korupcyjnej, to przyjęte w nim mierniki realizacji tego celu w żaden sposób nie mierzyły zmian w zakresie skali przestępczości korupcyjnej w naszym kraju.
Polska - czy to kraj wysoce skorumpowany?
W raporcie Transparency International za 2020 rok Polska zajęła 45 miejsce na świecie na 180 przebadanych państw, otrzymując 56 na 100 pkt. To tyle samo, co w 2021 r. Co to oznacza?
- 0 pkt oznacza kraj wysoce skorumpowany,
- 100 pkt taki kraj, w którym skala korupcji jest znikoma.
Od 2015 r. postrzeganie Polski ze względu na ryzyko korupcji pogarsza się z roku na rok.
- W 2015 r. wskaźnik Indeks Percepcji Korupcji wyniósł 63 pkt,
- w 2016 r. – 62,
- w 2017 r. i 2018 r. – 60,
- w 2019 r. – 58.
Choć jesteśmy postrzegani o wiele lepiej niż np. Węgry czy Bułgaria (uzyskały w 2020 r. po 44 pkt), to daleko nam do pierwszych w zestawieniu Nowej Zelandii i Danii (po 88 pkt). Średnia dla państw UE to 66 punktów. W RPPK zakładano osiągnięcie przez Polskę 65 pkt, co się jednak nie udało – dowiadujemy się z oficjalnej stronie NIK-u.
Co ustaliła kontrola NIK-u?
Za wdrażanie programu odpowiedzialny był Międzyresortowy Zespół powołany przez premiera z prawie półrocznym opóźnieniem w stosunku do założeń przyjętych w programie. To skutkowało opóźnieniami w powoływaniu Koordynatorów Programu u poszczególnych jego realizatorów.
W konsekwencji Szef CBA, a zarazem Przewodniczący Międzyresortowego Zespołu, dopiero 14 miesięcy po starcie Programu opracował „Plan realizacji zadań i działań RPPK”.
Plan ten miał stanowić podstawowe narzędzie wdrażania Programu i być instrumentem pozwalającym na monitorowanie stanu jego realizacji. W Planie tym zabrakło jednak harmonogramów i mierników dla niektórych działań oraz błędnie przypisano kilka działań do realizatorów, którzy nie mieli odpowiednich kompetencji do ich realizacji – czytamy na oficjalnej stronie Najwyższej Izby Kontroli.
NIK jako przykład podaje sytuację, w której Prezes Urzędu Zamówień Publicznych nie posiadał ustawowych kompetencji do kontroli postępowań o udzielenie zamówień publicznych wyłączonych ze stosowania ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych.
Tym samym nie mógł opracować mechanizmów identyfikowania nieprawidłowości w takich zamówieniach.
Program antykorupcyjny. Czego w Polsce nie udało się zrealizować?
Kontrola ustaliła, że realizacja programu nie zawsze przebiegała zgodnie z założeniami. Nie osiągnięto znacznej części planowanych efektów.
NIK szczegółowo zbadał 27 z 33 działań, z czego:
- 11 nie zostało zrealizowanych,
- 6 zrealizowano w całości,
- 6 częściowo,
- 4 zrealizowano w inny sposób, niż wskazano w planie realizacji zadań i działań.
W szczególności nie zrealizowano:
- nie uchwalono, pomimo przygotowania projektu, ustawy o jawności życia publicznego.
- nie wdrożono modelu dotyczącego oświadczeń majątkowych ze względu na brak przyjęcia ustawy Prawo antykorupcyjne,
- nie wdrożono nowych rozwiązań w zakresie sankcjonowania przestrzegania przez organy władzy publicznej przepisów dotyczących lobbingu,
- projekt przepisów dotyczących form kontroli finansów partii politycznych i kampanii wyborczych został przygotowany i przekazany Ministrowi Koordynatorowi już po zakończeniu realizacji RPPK,
- nie utworzono jednolitego systemu przepisów eliminujących możliwość powstawania stosunku podległości służbowej pomiędzy członkami rodziny w instytucjach wydatkujących środki publiczne,
- nie przekazano Ministrowi Koordynatorowi przygotowanych Rekomendacji dotyczących mechanizmu oceny projektów przepisów prawnych w rządowym procesie legislacyjnym, pod względem zagrożeń korupcyjnych,
- nie wdrożono przepisów w zakresie ochrony tzw. sygnalistów, w związku z nieprzyjęciem ustawy o jawności życia publicznego,
- nie wdrożono przygotowanych rekomendacji dotyczących mechanizmu koordynacji i współpracy oraz standardów gromadzenia danych i opracowań statystycznych.
