Niemal 5 mln ton żywności trafia co roku w Polsce na śmietnik. Jak walczyć z marnotrawstwem?

Według Najwyższej Izby Kontroli przepisy dotyczące marnowania żywności powinny zostać uszczelnione. Dziś obejmują jedynie część największych sklepów i hurtowni spożywczych. Tymczasem wg wyliczeń, to nie w handlu marnuje się najwięcej żywności. Placówki tego typu odpowiadają za 7 proc. produktów trafiających do kosza, czyli ok. 337 tys. ton rocznie.**Znacznie więcej strat notują branże rolnicza i przetwórcza – obie po 15 proc.** Najmniej żywności marnują za to gastronomia i transport produktów spożywczych – ta pierwsza nieco ponad 1 proc., druga 0,65 proc.

Najwięcej żywności marnują sami Polacy. Wg raportu NIK aż 60 proc. produktów trafia do kosza w gospodarstwach domowych. Analiza Federacji Polskich Banków Żywności wskazuje, że najczęściej wyrzucane są:

• pieczywo,
• owoce,
• warzywa,
• świeże mięso,
• świeże ryby,
• wędlina,
• sery,
• jogurty.

Caritas Polska, który przyglądał się tej kwestii (jeszcze przed pandemią), wskazał przyczyny marnowania żywności:

1. kupowanie większej ilości, niż faktycznie potrzeba (w tym złe planowanie zakupów),
2. przegapienie terminu ważności
3. oraz złą jakość produktów.

Jak podkreślał w rozmowie z „Rzeczpospolitą” Piotr Łaba z Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego i Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, poziom marnowania żywności w Polsce można porównać do wyrzucania w jednej sekundzie 184 bochenków chleba, przez cały rok.

Co istotne, część badań zwyczajów polskich konsumentów wskazuje, że w okresie pandemii Polacy zaczęli bardziej racjonalnie gospodarować spożywczymi produktami. W ankiecie firmy Quality Watch na pytanie o to, jaką kwotę w skali miesiąca tracą z powodu marnowania żywności, jesienią ub. roku „nic nie tracę” odpowiedziało 52 proc. To wzrost o 7 proc. w porównaniu do roku 2019 r., gdy respondentom zadano to samo pytanie.

Zaznaczmy, że przeciwdziałać marnotrawstwu żywności ma ustawa z września 2019 r. Nakłada ona na sklepy i hurtownie spożywcze o powierzchni od 400 m kw. obowiązek przekazywania produktów spożywczych, których termin ważności zbliża się do końca, a także nadających się do spożycia, ale mających np. uszkodzone opakowania, organizacjom pozarządowym zajmującym się dystrybucją żywności potrzebującym.

Ponadto placówki muszą uiszczać specjalną opłatę, jeśli produkty wyrzucą na śmietnik oraz prowadzić na swoim terenie kampanie społeczne dotyczące racjonalnego gospodarowania żywnością. We wrześniu 2021 r. ustawa została znowelizowana – jej przepisami objęto placówki spożywcze od 250 m kw. powierzchni.

Raport NIK sugeruje dalszą korektę przepisów mających zapobiegać marnowaniu żywności. Chodzi o obejmowanie nimi coraz mniejszych sklepów. Raport po kontroli wskazuje również, że ustawa powinna zwiększyć liczbę beneficjentów przekazywanej przez podmioty handlowe żywności, niż tylko ściśle określone w ustawie organizacje charytatywne. NIK sugeruje choćby domy dziecka, hospicja czy ośrodki pomocy społecznej.

Zaznaczmy, jednym z nowych pomysłów mających na celu ograniczenie żywności, obok inicjatyw pomocowych takich jak banki żywności, jest m.in. aplikacja na smartfony. Wskazuje ona miejsca takie jak restauracje czy sklepy, w których pod koniec dnia będzie można kupić taniej żywność. Chodzi o to, by takie produkty jak m.in. pieczywo czy inne o krótkim terminie ważności albo niesprzedane nadwyżki dań z gastronomii, nie musiały trafiać do kosza.

Nieodzowna jest także zmiana zakupowych przyzwyczajeń Polaków. – Lepiej kupować mniej, a częściej – brzmi jedno z haseł Banku Żywności SOS.