Walka o bezpieczeństwo energetyczne Polski. Elektrownie jądrowe receptą na kryzys?

Dostęp do paliw transportowych, energii elektrycznej, a także ciepła są podstawą wymaganą do prawidłowego funkcjonowania współczesnej gospodarki. Bez zapewnienia odpowiedniej ilości tych zasobów rozwój gospodarczy może znacznie spowolnić, doprowadzając nawet do poważnego kryzysu.

Do niedawna wszelkie próby zastąpienia energii otrzymywanej z paliw kopalnianych odnawialnymi źródłami energii wiązane były z kryzysem klimatycznym i zielonym kierunkiem transformacji. Po wybuchu wojny okazuje się, że uniezależnienie się od węgla czy ropy istotne jest również ze względów politycznych.

Polskie prawo energetyczne definiuje bezpieczeństwo energetyczne jako "stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska". Przedstawiona definicja pomija jednak najważniejsze aspekty bezpieczeństwa energetycznego takie jak awarie, pandemie, ekstremalne zjawiska pogodowe lub wrogie działania państw.

Autorzy raportu WiseEuropa podkreślają, że bezpieczny system energetyczny można stworzyć dzięki różnicowaniu sposobów produkcji oraz dystrybucji energii, powielaniu elementów krytycznych dla systemów bezpieczeństwa, a także decentralizacji infrastruktury, by uchronić się przed klęskami żywiołowymi czy konfliktem zbrojnym. Jak sobie radzi z tym Polska?

Polska była jednym z pierwszych krajów, które nałożyły embargo na import węgla oraz ropy naftowej z kierunku wschodniego (tu wspólnie z Unią Europejską), zakładając, że dzięki relatywnie dużej grupie potencjalnych dostawców oraz istniejącej infrastrukturze odbioru w krajowych portach możliwe będzie zastąpienie surowców rosyjskich dostawami od innych zaopatrzeniowców - informują autorzy raportu WiseEuropa.

Według danych z lipca 2022 roku Polska nadal importuje 15 proc. rosyjskiego węgla, 47 proc. gazu ziemnego, a także 64 proc. ropy naftowej. Do końca bieżącego roku mamy się całkowicie uniezależnić od dostaw tamtejszych paliw kopalnianych.

Po wybuchu wojny w Ukrainie zmianie uległa polska strategia energetyczna, zgodnie z którą wzrośnie teraz rola odnawialnych źródeł energii, a na znaczeniu stracą paliwa kopalniane takie jak węgiel. Zapowiedziana przez rząd aktualizacja ma prezentować aktywniejsze podejście do polskiej transformacji energetycznej.

W pierwszej kolejności wprowadzone zostaną działania kryzysowe takie jak odbudowa zapasów paliw, przygotowanie planów awaryjnych na wypadek utrudnień związanych z dostawami, zabezpieczenie paliw z importu, a także odbudowa zapasów paliw.

Rozwiązania długoterminowe zakładają inwestycję w magazyny gazu, inwestycję w dywersyfikację importu, a także prace nad zmniejszeniem zależności od paliw kopalnych. W pierwszej kolejności rząd zamierza skupić się na OZE, usprawnieniu efektywności energetycznej, a także paliwach alternatywnych.

Autorzy raportu WiseEuropa zaznaczają, że tempo przemian energetycznych w Polsce do niedawna było stosunkowo niskie ze względu na brak zrozumienia polityki energetycznej UE, niechęć do karbonizacji, a także sceptycyzm wobec odnawialnych źródeł energii. Podejście te uległo zmianie dopiero w ostatnim czasie, gdy kluczowe okazało się zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego.

Polacy przez ostatnie lata znacząco zmienili podejście do budowy elektrowni jądrowych. Wpływ na to mogły mieć rosnące ceny energii, ale także przykład innych krajów, gdzie te źródła energii spisują się bezproblemowo, a dodatkowo są przyjazne dla środowiska w przeciwieństwie do elektrowni węglowych.

Według badania zrealizowanego przez firmę Danae 62,5 proc. badanych Polaków popiera budowę elektrowni jądrowych w Polsce. Przeciwnicy tej inwestycji stanowią 31,6 proc. badanych, choć tylko 16 proc. z nich stanowczo sprzeciwia się budowie elektrowni.

Budowa elektrowni jądrowej w Polsce przez wiele lat nie była możliwa do zrealizowania ze względu na m.in. odstraszające koszty budowy, liczone w miliardach euro, ryzyko polityczne związane z długą budową obiektu czy ograniczenia lokalizacyjne.

Eksperci przyznają, że elektrownie jądrowe znacząco mogą wpłynąć na wzrost niezależności gospodarczej, umożliwią dywersyfikację nośników energii, a także ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Niestety budowa takiego obiektu zajmuje wiele lat, a najbliższy reaktor jądrowy może zostać uruchomiony w Polsce dopiero w 2033 roku.

Wybuch wojny w Ukrainie sprawił, że europejskie kraje w tym Polska kładą jeszcze większy nacisk na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Do zrealizowania tego celu konieczne będzie osiągnięcie neutralności klimatycznej, czyli zapewnienie dekarbonizacji i zastąpienie jej odnawialnymi źródłami energii. Pracy będzie sporo, choć wdrożenie tych środków sprawi, że rola importu paliw znacznie się zmniejszy, a kraj zwiększy swoją niezależność energetyczną, zastępując ją odnawialnymi źródłami energii.

Kluczowe będzie też wybudowanie elektrowni jądrowej, jednak proces ten będzie bardzo kosztowny, a także czasochłonny. Ważne jest jednak to, że po latach pomysł ten jest w większości popierany przez społeczeństwo.