Jakość powietrza w Polsce stale się poprawia, ale daleko jej do ideału! Kraków wciąż w pierwszej piątce niechlubnego rankingu

„Smog jest mieszaniną cząsteczek wody tworzącej mgłę oraz cząsteczek pyłu zawieszonego, która powstaje przy wystąpieniu wysokiej emisji pyłu i określonych warunków meteorologicznych. Powstawaniu smogu sprzyjają: mgła, niska prędkość wiatru, niska temperatura. W takich warunkach cząsteczki pyłów i gazy emitowane przez różne źródła emisji nie są rozpraszane, lecz zawieszone w przyziemnej warstwie powietrza, co powoduje wzrost stężeń zanieczyszczeń, zwłaszcza pyłu drobnego” – informuje Departament Monitoringu Środowiska GIOŚ.

Z informacji GIOŚ wynika również, że smog może powstać w sytuacji gdy temperatura powietrza nie maleje, a rośnie wraz z wysokością. „W takim przypadku nie odbywa się pionowe mieszanie powietrza i wyemitowane zanieczyszczenia kumulują się przy powierzchni Ziemi. Wysokie antropogeniczne emisje pyłu oraz sprzyjające powstawaniu smogu warunki meteorologiczne najczęściej występują w Polsce w chłodnej połowie roku.”

Biorąc pod uwagę kategorię pyłu zawieszonego, który jest składową smogu, to w miastach, w których w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wykonywane są pomiary jakości powietrza, najwyższe średnie roczne stężenia pyłu zawieszonego w roku 2021 roku wystąpiły w:

• Nowy Targ - 41,8 (średnie stężenie roczne pyłu zawieszonego PM10)
• Pszczyna - 38,3
• Kraków - 37,9
• Nowa Ruda - 36,3
• Goczałkowice - 35,5

Ze względu na to, że obecny rok nadal trwa, a więc serie danych nie zostały jeszcze ukończone i zweryfikowane, ranking może jeszcze ulec zmianie. Dla porównania, w 2016 roku pierwsza piątka najbardziej zanieczyszczonych miast to: Kraków, Opoczno, Pszczyna, Rybnik oraz Myszków.

„Jak wskazują wyniki rocznej oceny zanieczyszczeń powietrza, jakość powietrza w Polsce w ciągu ostatnich 5 lat poprawiła się. W rocznej ocenie jakości powietrza za rok 2016, wskazano 9 stref w Polsce, w których odnotowano przynajmniej jeden obszar z przekroczeniem poziomu dopuszczalnego średniego rocznego stężenia pyłu zawieszonego wynoszącego 40µg/m3. W rocznej ocenie jakości powietrza za rok 2020 wskazano jedną taką strefę” – podsumowuje Departament Monitoringu Środowiska GIOŚ.

Jednym z podstawowych sposobów na walkę ze smokiem jest wprowadzenie zakazu palenia węglem. Nowy Targ jest pierwszym samorządem na Podhalu, który ustawę smogową wprowadza w życie. Ma ona obowiązywać już w styczniu 2022 roku, chociaż całkowity zakaz palenia węglem ma nastąpić dopiero w 2030 roku. Z centrum Nowego Targu trzeba będzie do tego czasu zlikwidować prawdopodobnie około 500 palenisk. Zakaz używania węgla ma obowiązywać w centrum miasta, konkretnie w rynku i budynkach w kwartale między alejami, Zakopianką i rzeką Czarny Dunajec. Nowy Targ położony jest w kotlinie, może to więc nie być wystarczającym rozwiązaniem, ale powinno pomóc w poprawie jakości powietrza.

„Tylko radykalne rozwiązania mogą pomóc w oczyszczeniu powietrza” – mówi Grzegorz Watycha, burmistrz Nowego Targu.

Pszczyna również mówi głośne NIE węglowi. Ponieważ miasto położone jest w okolicy drogi krajowej nr 1, którą dziennie porusza się kilkadziesiąt tysięcy pojazdów – mieszkańcy stale wdychają spaliny. Jednak spaliny to tylko 20% problemu, bo aż 80% zanieczyszczeń pochodzi z kotłów węglowych.

Mieszkańcy miasta mogą skorzystać z rządowych programów „Czyste Powietrze” oraz „Stop Smog”. Pszczynianie biorą sprawy w swoje ręce i monitorują sytuację. Na Facebooku powstała strona „Dymiąca Pszczyna” poświęcona zanieczyszczeniu powietrza w powiecie pszczyńskim. Osoby, które przyczyniają się do poziomu smogu muszą mieć się na baczności, ponieważ zdjęcie ich domu wraz z dymiącym na czarno kominem może w każdej chwili pojawić się na portalu jako przestroga dla innych trucicieli.

O Krakowie i wysokim poziomie smogu mówi się już od kilku lat. To Małopolska zaczęła jako pierwsza bardzo wyraźnie walczyć z zanieczyszczonym powietrzem. Samorząd tego województwa pierwszy w Polsce przyjął regionalną uchwałę antysmogową. Od 1 września 2019 roku na terenie Krakowa nie można stosować węgla i drewna w kotłach, piecach i kominkach. Od 1 stycznia 2023 roku zasady będą jeszcze bardziej restrykcyjnie. Będzie można używać tylko urządzenia, które spełniają wymogi ekoprojektu. Do tego czasu trzeba wymienić jeszcze 21 tys. 793 kopciuchy. Może to być trudne do wykonania.

Wymiany kopciuchów mają pozytywne efekty w rocznych podsumowaniach, Kraków w ciągu pięciu lat spadł z pierwszego, na trzecie miejsce. Jest to jednak wciąż pierwsza piątka najbardziej zanieczyszczonych miast w Polsce.

Nowa Ruda już w 2019 roku znajdowała się w czołówce najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie – według danych Światowej Organizacji Zdrowia. Wtedy też miasto zostało zakwalifikowane do rządowego programu Stop Smog.

W Goczałkowicach natomiast od kilku lat realizowany jest Program Ograniczenia Niskiej Emisji. Mieszkańcy mogą liczyć na dofinansowanie w wysokości do 80% jeśli wymieniają stare kotły na nowoczesne, wykonują docieplenie domu czy wymieniają okna. Od 1 stycznia 2021 r. mieszkaniec, który ma w domu wyłącznie ekologiczne źródła ciepła zapłaci ponad 80% niższy podatek od nieruchomości dla budynków mieszkalnych lub ich części. Kontrolowane są paleniska, a do końca roku należy wymienić kotły, które mają więcej niż 10 lat.

Jest szereg sposobów i działań, które mogą pomóc nam w zminimalizowaniu negatywnych skutków wdychania zanieczyszczonego powietrza. Wśród nich:

• Przede wszystkim – nie palimy śmieci! Segregujemy je i oddajemy
• Jeśli mamy taką możliwość, warto zostać w domu kiedy normy smogowe są przekroczone. Nie otwierajmy w tym czasie okien
• Nawadniajmy organizm
• Oddychajmy przez nos
• Prawidłowe odżywianie też ma znaczenie. Wybierajmy produkty bogate w witaminy A, C i E oraz selen
• Zainwestujmy w domowe rośliny z właściwościami oczyszczającymi powietrze.

Naukowcy twierdzą, że najprostszym sposobem na to, aby miasta były zdrowsze, czystsze i chłodniejsze, jest uczynienie ich bardziej zielonymi.

Badania przeprowadzone na University of East Anglia wykazały, że dostęp do terenów zielonych może zmniejszyć ryzyko cukrzycy typu II, chorób układu krążenia, przedwczesnej śmierci, przedwczesnego porodu, stresu i wysokiego ciśnienia krwi.

Według Organizacji Narodów Zjednoczonych do 2030 r. obszary miejskie mogą zapewnić dom dla 60% światowej populacji, przy czym jedna na trzy osoby mieszka w mieście liczącym ponad pół miliona mieszkańców. Wzrost gęstości zaludnienia oznacza, że często poświęca się tereny zielone na budowę większej liczby domów.

Odpowiedź na smog i rosnące temperatury jest bardzo prosta – więcej roślin i drzew. Oczywiście nie rozwiąże to magicznie problemu, ale na pewno może wpłynąć na klimat pozytywnie. Zamiast traktować wieś i miasto jako bardzo różne środowiska, nasze relacje z miejscem, w którym żyjemy, muszą się zmienić.

Lancet Planetary Health odkrył, że stosunkowo niewielki wzrost zieleni wokół domu może mieć wpływ na oczekiwaną długość życia. Badacze zebrali informacje od 8,3 miliona ludzi z 7 różnych krajów i odkryli, że 10-procentowy wzrost zieleni doprowadził do średnio 4-procentowego spadku liczby przedwczesnych zgonów.

W Paryżu planuje się stworzenie lasu miejskiego. Rząd Wielkiej Brytanii deklaruje zazielenianie miast w całym kraju. Atlanta w Stanach Zjednoczonych odżyła po ponownym zazielenieniu, kiedy to skutki wykarczowania ponad 225 000 hektarów drzew w latach 1973-1999 były tragiczne. Warto zatem brać przykład z miast, które już widzą problem rozlewającego się dookoła i bez umiaru betonu.