Do czasu wejścia w życie Polskiego Ładu wydawało się, że przygotowanie się firm do wdrożenia tzw. ulgi dla klasy średniej podatkowej sprowadzi się głównie do zaktualizowania systemów kadrowo-płacowych. Jednak już po pierwszych wypłatach wynagrodzeń według nowych zasad okazało się, że ulga nie spełniła swojej roli, a pracownicy otrzymali niższe wynagrodzenia nawet o kilkaset złotych.
By naprawić ten błąd, Ministerstwo Finansów wydało 7.01.2022 r. rozporządzenie zmieniające sposób obliczania zaliczek na PIT (dalej: rozporządzenie z 7.01.2022 r.), które zamiast pomóc, wprowadziło dodatkowe wątpliwości. Zgodnie z nim bowiem zaliczki na PIT trzeba liczyć podwójnie, tj. według nowych i starych zasad i jeśli okaże się, że nowe zasady powodują obniżkę wypłaty, należy zastosować stare.
Próbując pomóc Państwu zrozumieć zasady działania nowej ulgi wskazujemy na dwa istotne zagadnienia z nią związane - czym jest ulga dla klasy średniej oraz czy ma coś wspólnego z PIT-2.
Ulga dla klasy średniej
To nowa ulga, która w założeniach ma zrekompensować niektórym osobom brak możliwości odliczania składki zdrowotnej od podatku. Należy pamiętać, iż ulga dla klasy średniej jest dla podatników uzyskujących przychody z tytułu umowy o pracę oraz podatników prowadzących działalność gospodarczą podlegającą opodatkowaniu przy zastosowaniu skali podatkowej, pod warunkiem, że suma uzyskanych przez nich w roku podatkowym przychodów wynosi co najmniej 68.412 zł i nie przekracza kwoty 133.692 zł brutto (miesięcznie odpowiednio 5 701 zł – 11 141 zł brutto).
Przy czym, jeśli chodzi o pracowników, warto pamiętać, że są to wszystkie przychody uzyskane w danym zakładzie pracy, czyli także np. premie, nagrody, nieodpłatne świadczenia, wynagrodzenia za nadgodziny. Nie bierze się pod uwagę zarobków pracownika w innych zakładach pracy ani jego dochodów z działalności gospodarczej, czy np. z najmu prywatnego.
Prawa do ulgi nie mają więc np. zleceniobiorcy czy osoby osiągające przychody z umów o dzieło czy kontraktów menedżerskich.
Pracodawca ma obowiązek naliczać ulgę w każdym miesiącu, jeśli wynagrodzenie brutto miesięczne pracownika mieści się w przedziale 5 701 zł brutto, a 11 141 zł brutto, chyba że pracownik złoży wniosek o nienaliczanie ulgi dla klasy średniej. Ulga daje możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania (uwaga! nie od podatku) kwoty określonej według skomplikowanych wzorów wynikających z ustawy PIT. O tym, który zastosować, decyduje wysokość przychodu.
Warto podkreślić, że ostatecznie w rozliczeniu rocznym o prawie do ulgi przesądza wysokość rocznych przychodów. Wskazany miesięczny limit przychodów służy jedynie potrącaniu przez niego miesięcznej zaliczki na PIT.
PIT-2
Kwota zmniejszająca podatek to rozwiązanie, które funkcjonuje już od wielu lat. Pracownik, który złożył swojemu pracodawcy oświadczenie PIT-2 (co do zasady – składa się z chwilą rozpoczęcia zatrudnienia) wyraża zgodę, by pracodawca przy wyliczaniu zaliczek na podatek PIT potrącał kwotę wolną od podatku. W skali miesiąca jest to 425 zł, a w skali roku 5100 zł. Kwoty te są uzależnione od kwoty wolnej od podatku, która w tym roku wynosi 30.000 zł. Od 2022 roku ma zastosowanie w każdym progu podatkowym, czyli również dla pracowników, którzy płacą 32% podatku.
Podatnik, który składa pracodawcy PIT-2 oświadcza w nim, iż:
- nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika, który z mocy ustawy stosuje zmniejszenie zaliczki od tego świadczenia;
- nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną;
- nie osiąga dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, od których sam jesteś zobowiązany obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy (np. dochody z najmu lub działalności gospodarczej);
- nie otrzymuje świadczeń pieniężnych wypłacanych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Zastosowanie kwoty zmniejszającej podatek w sytuacji, gdy podatnik osiąga dochody z innego tytułu niż zatrudnienie na umowę o pracę, może spowodować konieczność dopłaty PIT przy składaniu zeznania rocznego za 2022 rok.
Często kwota zmniejszająca podatek jest mylnie łączona z ulgą dla klasy średniej. Przypomnijmy, że ulga to zupełnie inne i nowe rozwiązanie, obowiązujące od 1 stycznia 2022 r. Nawet dokonując rozliczeń, kwota zmniejszająca podatek i ulga są odejmowane w różnych miejscach w systemie kadrowo-płacowym.
Mając na uwadze powyższe zobaczmy jak działa ulga dla klasy średniej na konkretnych przykładach.
Przykład 1
Założenia:
- Wynagrodzenie miesięczne brutto: 5 000 PLN
- Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
- Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik złożył oświadczenie
- Wynagrodzenie miesięczne brutto: 5 000 PLN
- Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
- Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik nie złożył oświadczenia, mimo uprawnień
Roczne wynagrodzenie netto ulegnie zwiększeniu o 564 PLN w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik nie wykaże zarówno niedopłaty jak i nadpłaty podatku.
Podatnikowi nie przysługuje ulga dla klasy średniej, a zaliczki na podatek wyliczane są według zasad na 2022 r., czyli w tym przypadku rozporządzenie z 7.01.2022 r. nie ma zastosowania.
Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik wykaże nadpłatę podatku.
Dlaczego podatnik, który nie złożył PIT-2, będzie miał nadpłatę podatku, jeśli jego wynagrodzenie miesięczne nie uległo zmianie w porównaniu do roku ubiegłego?
Po pierwsze, w tym przypadku zastosujemy rozporządzenie z 7.01.2022 r., zaliczki na podatek będą potrącane w niższej wysokości przez cały rok, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Z uwagi na to, podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 4 008 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.
Po drugie, podatnikowi nie przysługuje ulga dla klasy średniej.
Po trzecie, w związku z brakiem naliczania kwoty zmniejszającej podatek (PIT-2) w wysokości 425 PLN miesięcznie, podatnik w rozliczeniu rocznym będzie miał prawo do zwrotu w wysokości 5 100 PLN.
WNIOSEK: podatnik w 2022 r. otrzyma takie samo wynagrodzenie „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże nadpłatę podatku w wysokości 1 092 PLN (5 100 – 4 008 = 1 092).
Scenariusz 2
Założenia:
- Wynagrodzenie miesięczne brutto: 8 500 PLN
- Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
- Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik złożył oświadczenie
- Wynagrodzenie miesięczne brutto: 8 500 PLN
- Koszty uzyskania przychodu: 250 PLN
- Kwota zmniejszająca podatek (PIT-2): podatnik nie złożył oświadczenia, mimo uprawnień
- Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik nie wykaże zarówno niedopłaty jak i nadpłaty podatku.
- Podatnikowi przysługuje ulga dla klasy średniej.
Roczne wynagrodzenie netto nie ulegnie zmianie w porównaniu do wynagrodzenia naliczonego według zasad w 2021 roku, a w rozliczeniu rocznym podatnik wykaże nadpłatę podatku.
Dlaczego podatnik, który nie złożył PIT-2, będzie miał nadpłatę podatku, jeśli jego roczne wynagrodzenie nie uległo zmianie w porównaniu do roku ubiegłego?
Po pierwsze, w tym przypadku zastosujemy rozporządzenie z 7.01.2022 r., zaliczki na podatek będą potrącane w niższej wysokości przez cały rok, czyli w kwocie wyliczonej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Z uwagi na to, podatnik będzie miał niedopłatę podatku w wysokości 4 572 PLN w skali roku, którą będzie musiał dopłacić w zeznaniu rocznym.
Po drugie, w związku z brakiem naliczania ulgi podatkowej (PIT-2) w wysokości 425 PLN miesięcznie, podatnik w rozliczeniu rocznym będzie miał prawo do zwrotu w wysokości 5 100 PLN.
WAŻNE: podatnikowi przysługuje ulga dla klasy średniej, ale nie została ona uwzględniona w obliczeniach z uwagi na zastosowanie rozporządzenia z.7.01.2022 r., w związku z czym podatek został obniżony do wysokości zaliczki wyliczanej według zasad obowiązujących w 2021 roku. Roczna wysokość ulgi dla klasy średniej dla rocznego wynagrodzenia 102 000 PLN (8 500 x 12) wynosi 13 221,12 PLN. Podatnik będzie miał prawo do uwzględnienia tej ulgi w rozliczeniu rocznym, dzięki czemu podatek należny będzie mniejszy o kwotę 2 247,60 PLN (13 221,12 x 17%), ponieważ wysokość omawianej ulgi pomniejsza podstawę do opodatkowania.
WNIOSEK: podatnik w 2022 r. otrzyma takie samo wynagrodzenie „na rękę” w porównaniu do roku 2021, natomiast w zeznaniu rocznym wykaże nadpłatę podatku w wysokości 528 PLN (5 100 – 4 572 = 528).
Dlaczego pomniejszamy wysokość podatku o 2 247,59, a nie 13 221,12? Otóż kwota 13 221,12 PLN jest wartością ulgi dla klasy średniej wyliczonej dla wynagrodzenia rocznego 102 000 PLN. O tę wartość pomniejszana jest podstawa do opodatkowania, nie zaś sama zaliczka (13 221,12 * 17% = 2 247,59).
Reforma przypomniała o randze księgowych
Przy całym zamieszaniu, Polski Ład raz jeszcze pokazał jak ważna jest praca księgowych oraz specjalistów kalkulujących nasze wynagrodzenia. Ich poprawne naliczenie wymaga dzisiaj nie tylko ogromnej wiedzy i doświadczenia w zakresie PIT i ZUS, ale również umiejętnego poruszania się wśród zawiłości przepisów. A wszystko po to, aby każdy pracownik, na koniec okresu rozliczeniowego, otrzymał dobrze skalkulowane wynagrodzenie za swoją ciężką pracę.
Dariusz Tłokiński
Associate Partner odpowiedzialny za outsourcing płac i kadr w EY Usługi Księgowe
