Darujesz biednym chleb? Nie musisz już płacić VAT-u

Od 1 października wchodzą w życie nowe regulacje dotyczące VAT, w tym między innymi korzystne regulacje dla przedsiębiorców, którzy sprzedają żywność. Od wtorku 1 października nie będą już mieli dylematu w przypadku żywności, która ma np. krótki termin do spożycia – przekazać do utylizacji, czy oddać potrzebującym, ale ponosząc przy tym ciężar VAT-u.

Oddaję za darmo, ale odprowadzam VAT

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega co prawda odpłatna dostawa towarów, ale pojęcie to obejmuje także niektóre dostawy nieodpłatne. Tak jest w przypadku, gdy przedsiębiorca chciałby zużyć należące do firmy towary na cele osobiste albo przekazać je komuś innemu, o ile przy nabyciu tych towarów w części lub w całości przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT-u.

Oznacza, to, że przekazując nieodpłatnie np. żywność przedsiębiorca powinien taką czynność opodatkować. W takim przypadku podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia. W szczególnej sytuacji do tej pory byli jednak producenci żywności, którzy korzystali w tym zakresie ze zwolnienia, od 1 października „rozciągniętego” także na sprzedawców żywności.

Żywność tylko dla organizacji pożytku publicznego

Zwolnienie pozwala na przekazanie żywności bez konieczności naliczania podatku, chociaż na etapie nabycia przedsiębiorca dokonał odliczenia VAT-u. Żeby jednak bezpiecznie przekazać żywność, trzeba nie tylko zwrócić uwagę, komu jest przekazywana, ale także sprawdzić sposób wykorzystania darowizny. Obowiązku naliczania podatku nie ma bowiem tylko wtedy, gdy darowizna trafi do organizacji pożytku publicznego (w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) i zostanie przeznaczona wyłącznie na cele charytatywne. Taki status mają między innymi banki żywności. 

Zwolnieniem objęte są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych, będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%.

Wykorzystanie produktów trzeba będzie sprawdzić

Do tej pory producenci, którzy przekazywali nieodpłatnie żywność i chcieli skorzystać ze zwolnienia musieli prowadzić szczegółową dokumentację, potwierdzającą dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej.

Od października poza spełnieniem tego warunku przedsiębiorcy będą musieli dodatkowo zweryfikować jeszcze faktyczne wykorzystanie przekazanych organizacji towarów. Jeżeli nastąpi ono na inne cele niż cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację, nie można zastosować zwolnienia.

Tak samo możliwość skorzystania ze zwolnienia została wyłączona w sytuacji, gdy określenie przeznaczenia otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nie jest możliwe na podstawie prowadzonej przez tę organizację dokumentacji. Oznacza to, że przedsiębiorca przekazując nieodpłatnie żywność i chcąc bezpiecznie skorzystać ze zwolnienia musi nie tylko sprawdzić status takiej organizacji, ale także prowadzoną przez tę organizację dokumentację oraz faktyczne wykorzystanie otrzymanej darowizny. 

Regulacje korzystne, ale niezgodne z dyrektywą

Już obecnie zwolnienie, które było skierowane do producentów, stanowiło wyłom w systemie, jaki tworzy dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Dyrektywa ta wskazuje, że odpłatną dostawę towarów stanowi także wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część jego majątku do celów prywatnych dla niego lub jego pracownika, które przekazuje nieodpłatnie lub, w ujęciu ogólnym, które przeznacza do celów innych niż prowadzona przez niego działalność, gdy VAT od tych towarów podlegał w całości lub w części odliczeniu.

Co prawda, dyrektywa zawiera także pewne wyjątki od tej reguły, jak np. dla prezentów o małej wartości, jednak sytuacja objęta rozszerzanym zwolnieniem nie została w dyrektywnie przewidziana.

Oznacza to, że przeciwko Polsce może zostać wszczęte postępowanie naruszeniowe przez Komisję Europejską. Posłowie i senatorowie broniący tych rozwiązań twierdzą jednak, że takie zagrożenie jest niewielkie, ponieważ do tej pory obowiązujące zwolnienie dla producentów – także nieujęte w dyrektywie - nie było podnoszone przez Komisję. Pozostaje więc mieć nadzieję, że z uwagi na szczególny charakter tej niezgodności (włącza się ona w ogólny kierunek działania UE w sprawie zapobiegania marnotrawstwu żywności w całym łańcuchu dostaw), nie będzie ona przedmiotem wezwania do usunięcia niezgodności wystosowanego przez Komisję.