Epidemia atakuje polskie firmy. Straty liczone w miliardach złotych

Każdego roku grypa sezonowa zbiera swoje żniwo w Polsce, wpływając nie tylko na zdrowie obywateli, ale także na gospodarkę. W sezonie jesienno-zimowym, kiedy liczba zachorowań osiąga szczyt, firmy borykają się z masową absencją pracowników. Straty wynikające z chorób mogą sięgać miliardów złotych, obejmując zarówno bezpośrednie koszty leczenia, jak i pośrednie konsekwencje, takie jak spadek wydajności pracy, konieczność zatrudnienia zastępstw czy zakłócenia w łańcuchach dostaw.

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH, w sezonie grypowym 2023/2024 odnotowano ponad 4 miliony przypadków zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne. Natomiast w obecnym sezonie 2024/2025 liczba ta dynamicznie rośnie – między 20 stycznia a 2 lutego tygodniowo na grypę chorowało ponad 200 tys. osób. Wiceminister zdrowia Marek Kos potwierdził, że obserwujemy silny wzrost zachorowań, a szczyt epidemii przypadnie na koniec lutego.

– Na pewno w tym sezonie mamy epidemię, zachorowań na grypę jest bardzo dużo i jest ich więcej niż w poprzednich latach. W raportach dotyczących zachorowań jest znaczny wzrost. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że to raportowanie jest inne niż w poprzednich sezonach grypowych. (...) Zakażenia idą w setki tysięcy – mówi dr hab. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.

W zeszły wtorek szef GIS poinformował, że ciągu ostatnich siedmiu dni zgłoszono 72 tys. nowych zachorowań na grypę, a tydzień wcześniej – 90 tys. To dane z połowy przychodni z publicznego systemu e-zdrowie.

– Wszystko wskazuje na to, że przeszliśmy przez fazę kulminacyjną tej fali epidemicznej grypy – poinformował w poprzednim tygodniu główny inspektor sanitarny dr Paweł Grzesiowski.

Zaznaczył, że w porównaniu z początkiem lutego, obecnie jest o ok. 30 proc. mniej chorujących. Jednak nadal są to bardzo duże liczby oraz trzeba wziąć pod uwagę, że trwają ferie zimowe.

Według najnowszych danych ZUS, w 2024 roku łączna absencja chorobowa w Polsce wyniosła 224,5 mln dni, a kwota wypłat zasiłków chorobowych osiągnęła 31,03 mld zł. Z tej sumy, tylko z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wypłacono 18,3 mld zł na zasiłki chorobowe, a przeciętna dzienna wysokość zasiłku wyniosła 140,81 zł.

Choroby układu oddechowego, w tym grypa, są jednym z głównych powodów zwolnień lekarskich. W poprzednich sezonach infekcyjnych odpowiadały one za 14-15% całkowitej absencji chorobowej. Biorąc pod uwagę skalę zwolnień, grypa generuje dziesiątki milionów utraconych dni roboczych, co ma bezpośredni wpływ na gospodarkę i działalność firm.

Bezpośrednie koszty ponoszone przez pracodawców:

• Wynagrodzenie chorobowe – przez pierwsze 33 dni absencji (lub 14 dni w przypadku pracowników powyżej 50. roku życia) wynagrodzenie chorobowe (80%) pokrywa pracodawca. Przy średnim wynagrodzeniu brutto wynoszącym w 2024 roku około 8 200 złbrutto, firma wypłaca pracownikowi około 6 560 zł brutto za miesiąc zwolnienia lekarskiego.

• Spadek wydajności i straty produkcyjne – brak kluczowych pracowników oznacza niższą efektywność całego zespołu, niewykonane zadania, opóźnienia w projektach i konieczność nadgodzin dla pozostałych pracowników.

• Koszty zastępstw – firmy często muszą zatrudniać pracowników tymczasowych, co wiąże się z dodatkowymi wydatkami na rekrutację i szkolenie. Koszt zatrudnienia nowego pracownika lub zlecenia jego obowiązków innej osobie może wynieść od kilku do kilkunastu tysięcy złotych miesięcznie.

• Koszty organizacyjne – obejmują przestoje w produkcji, opóźnienia w realizacji zamówień, a także ryzyko utraty klientów w sektorach wymagających bezpośredniego kontaktu, jak handel, gastronomia czy transport.

Chociaż dokładne szacunki dotyczące strat ekonomicznych związanych z grypą są trudne do określenia, sezonowe infekcje mogą kosztować polskie firmy od 3 do 6 miliardów złotych rocznie. Według szacunków "Rzeczpospolitej" z 2023 roku, miesięcznie grypa kosztuje nas 500 mln zł. Wpływ ten jest szczególnie widoczny w branżach wymagających dużej liczby pracowników, takich jak handel, przemysł, gastronomia czy transport.

Z kolei według raportu ZUS z 2023 roku łączna kwota wypłaconych świadczeń chorobowych w Polsce wyniosła 23 miliardy złotych, z czego znaczna część dotyczyła chorób zakaźnych, w tym grypy. W 2024 roku koszty absencji chorobowej (zarówno wynagrodzeń chorobowych, jak i zasiłków) przekroczyły 31 miliardów złotych. To pokazuje, jak ogromne są obciążenia zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla całego systemu ubezpieczeń społecznych.

Warto dodać, że w przypadku małych i średnich firm, w których każda nieobecność ma większe znaczenie operacyjne, wpływ absencji chorobowej może być jeszcze bardziej odczuwalny. W skrajnych przypadkach, zwłaszcza w okresie epidemii, grypa może doprowadzić do czasowego zamknięcia działalności lub utraty kluczowych kontraktów.

Wraz z rozwojem diagnostyki coraz więcej osób decyduje się na szybkie testy na grypę, które pozwalają na szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia. Ceny testów zależą od rodzaju i miejsca ich wykonania:

• Testy kasetkowe w aptece: od 12,99 zł (testy combo wykrywające także COVID-19 i RSV)

• Testy kasetkowe o wyższej czułości: 40-80 zł

• Testy laboratoryjne RT-PCR (jeszcze większa dokładność): 150-300 zł

• Konsultacja lekarska w przypadku podejrzenia grypy: 100-200 zł (prywatnie)

Grypa najczęściej leczona jest objawowo, co oznacza konieczność zakupu środków łagodzących symptomy choroby. Wydatki na leczenie obejmują:

• Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen): 15-40 zł

• Leki przeciwwirusowe (np. oseltamiwir – Tamiflu, Ebilfumin, Tamivil, Segosana): 60-100 zł

• Syropy, pastylki na ból gardła, witaminy: 50-100 zł

• Suplementy wzmacniające odporność: 40-80 zł

Dla przeciętnej osoby, która zdecyduje się na prywatną wizytę lekarską i wykona test na grypę, koszty leczenia mogą wynieść od 150 do 500 zł. W przypadku rodzin, gdzie choruje kilka osób, kwota ta może sięgać nawet 1000 zł i więcej.

Jednym z najbardziej skutecznych sposobów na ograniczenie wpływu grypy na działalność gospodarczą są szczepienia przeciwko grypie. Koszt szczepionki w aptekach wynosi od 50 do 100 zł, a wiele firm decyduje się na pokrycie kosztów szczepień dla swoich pracowników. Inwestycja ta jest znacznie niższa niż koszt potencjalnej absencji.

Obecnie dostępne są trzy szczepionki przeciwko grypie: Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra oraz Efluelda Tetra. Mimo że są one szeroko dostępne w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych, zainteresowanie szczepieniami pozostaje niskie. W sezonie 2024/2025 przeciwko grypie zaszczepiło się niespełna 1,7 mln osób, co jest tylko nieznacznym wzrostem w porównaniu do ubiegłego roku (wówczas 1,4 mln). WHO rekomenduje, aby poziom wyszczepialności w grupach ryzyka wynosił 75%, jednak w Polsce nadal jest on znacznie niższy.

Pandemia COVID-19 pokazała, że praca zdalna i elastyczne formy zatrudnienia mogą być skutecznym narzędziem w ograniczaniu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych w miejscu pracy.

W sezonie grypowym firmy mogą wdrożyć rozwiązania, które zmniejszą ryzyko masowych zachorowań:

• Home office dla chorych lub osób z objawami – zamiast narażać współpracowników, pracownicy mogą wykonywać obowiązki zdalnie, jeśli stan zdrowia na to pozwala.

• Elastyczne godziny pracy – umożliwienie pracownikom rozpoczynania i kończenia pracy o różnych porach może ograniczyć kontakt między osobami chorymi a zdrowymi.

• Podział zespołów na rotacyjne zmiany – w większych firmach i biurach system zmianowy pozwala ograniczyć ryzyko infekcji.

Według badań, firmy oferujące pracownikom możliwość pracy zdalnej w okresie jesienno-zimowym, notują niższą absencję chorobową i mniejsze spadki produktywności.

Coraz więcej firm inwestuje w prywatne ubezpieczenia zdrowotne dla swoich pracowników, które obejmują:

• bezpłatne wizyty u lekarza pierwszego kontaktu,

• teleporady i szybkie konsultacje online,

• refundację testów diagnostycznych,

• dostęp do szczepień i badań profilaktycznych.

Pakiety zdrowotne kosztują pracodawcę od 50 do 150 zł miesięcznie na pracownika, ale w dłuższej perspektywie mogą znacznie ograniczyć liczbę zwolnień lekarskich. Firmy, które oferują szybki dostęp do lekarzy, notują mniejszy spadek wydajności w sezonie grypowym, ponieważ pracownicy szybciej podejmują leczenie i wracają do pełnej sprawności.

W tym sezonie na szczepienie przeciwko grypie zdecydowało się 1,8 mln osób, co stanowi niespełna 5 proc. populacji. Wśród osób powyżej 60. roku życia zaszczepiło się 11 proc.

– To w dalszym ciągu kropla w morzu potrzeb. Powinniśmy znacznie liczniej szczepić się przeciwko grypie, ponieważ najczęściej do szpitali trafiają właśnie osoby z grupy ryzyka po sześćdziesiątym roku życia i z chorobami towarzyszącymi – podkreśla Grzesiowski.

GIS przypomina również o podstawowych środkach ochrony: higienie rąk i noszeniu maseczek.

– Maseczka jest podstawowym, niefarmakologicznym sposobem zapobiegania chorobom przenoszonym drogą kropelkową czy kropelkowo-powietrzną. Zasłaniajmy usta i nos w miejscach publicznych, tam gdzie jest zamknięte pomieszczenie, tam gdzie jest duża liczba osób, gdzie są osoby chore, takie jak apteka czy przychodnia – apeluje Grzesiowski.

Zapobieganie grypie nie ogranicza się tylko do szczepień – ważną rolę odgrywa także edukacja pracowników i przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Pracodawcy mogą zmniejszyć ryzyko zakażeń poprzez:

• Udostępnienie środków dezynfekujących w biurach i przestrzeniach wspólnych.

• Regularną dezynfekcję powierzchni dotykowych (np. klamek, biurek, sprzętu wspólnego użytku).

• Promowanie noszenia maseczek ochronnych w okresie wzmożonej liczby zachorowań, zwłaszcza w miejscach o dużym zagęszczeniu ludzi.

• Edukację o podstawowych zasadach profilaktyki – np. zachęcanie do pozostania w domu w przypadku wystąpienia objawów choroby.

Firmy, które wdrażają proste procedury higieniczne, odnotowują mniejszą liczbę zachorowań wśród pracowników.

Epidemia grypy to nie tylko problem zdrowotny, ale również poważne wyzwanie dla pracodawców i gospodarki. Straty wynikające z nieobecności pracowników, spadek wydajności oraz koszty leczenia obciążają zarówno przedsiębiorców, jak i pracowników. Inwestowanie w profilaktykę, elastyczne formy pracy oraz ubezpieczenia zdrowotne może pomóc firmom ograniczyć skutki sezonowych zachorowań. W perspektywie długoterminowej kluczowe będzie również budowanie świadomości zdrowotnej wśród pracowników, by zmniejszyć skalę zachorowań i poprawić efektywność zarządzania absencjami w firmach. Grypa będzie powracać co sezon – to, jak duży wpływ wywrze na gospodarkę, zależy od działań podejmowanych przez pracodawców i pracowników już teraz.