Jakość powietrza w Polsce stale się poprawia, ale daleko jej od ideału. Tempo zmian jest wciąż niewystarczające

Jedną z barier w realizacji celów są koszty tzw. działań naprawczych, m.in.:

• wymiany pieców/kotłów,
• termomodernizacje budynków,
• domowe instalacje OZE,
• zarządzanie wymianami oraz uchwałami antysmogowymi,
• inwentaryzacje emisji z indywidualnych źródeł ciepła,
• edukacja oraz kontrole zachowania obowiązujących przepisów.

Jednocześnie kierunki działań związanych z poprawą jakości powietrza wpisano jako priorytetowe na najbliższe lata, co może dawać realną szansę na poprawę sytuacji w perspektywie do 2030 r.

„Jakość powietrza jest jednym z kluczowych czynników wpływających na życie mieszkańców i ich zdrowie. Aby odpowiednio zminimalizować jego zanieczyszczenie i w następstwie jego skutki, kluczowe jest określenie kierunków działań oraz instrumentów wspomagających proces przeciwdziałania negatywnym zjawiskom” – mówi Małgorzata Jarosińska-Jedynak, Sekretarz Stanu Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.

Emisja zanieczyszczeń powietrza w Polsce wynika w głównej mierze z ogrzewania domów za pomocą węgla i innych paliw stałych w tym śmieci i tworzyw sztucznych, często w piecach nie spełniających żadnych standardów emisyjnych.

„Należy zauważyć, że dominującym źródłem przekroczeń norm jakości powietrza w Polsce pozostaje sektor bytowo-komunalny, w którym jako podstawowe paliwo wykorzystywane są paliwa stałe, a budynki mieszkalne odznaczają się niską efektywnością energetyczną. Z tego względu priorytetem jest przygotowanie i wyskalowanie odpowiednich narzędzi finansowych” – tłumaczy Małgorzata Jarosińska-Jedynak.

Dodaje również, że „udział w kompleksowym wsparciu działań w zakresie poprawy jakości powietrza będą miały środki unijne na lata 2021-2027.”

Jakość powietrza w Polsce ulega stopniowej poprawie, co potwierdzają wyniki pomiarów prowadzone przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska oraz roczne oceny jakości powietrza. Stężenia zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, w ostatnich latach systematycznie się zmniejszały.

„Duże znaczenie dla redukcji stężeń zanieczyszczeń miały działania naprawcze podejmowane zarówno na poziomie krajowym, regionalnym, jak i lokalnym – tak w dużych miastach, jak i w mniejszych miejscowościach. Ich istotność widać zwłaszcza na przykładzie małych miejscowości, ze względu na znacznie większy udział emisji z i indywidualnego ogrzewania budynków aniżeli na obszarach zurbanizowanych, z rozwiniętą siecią ciepłowniczą” – widnieje w raporcie.

Do poprawy jakości powietrza przyczyniły się również warunki meteorologiczne. Lata 2018-2020 charakteryzowały się wyższymi od średnich wieloletnich temperaturami w miesiącach jesienno-zimowych.

Zanieczyszczenia powietrza przyczyniają się do przedwczesnych zgonów, głównie z powodu zwiększonego ryzyka chorób układu krążenia i układu oddechowego oraz raka płuc.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia aż 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w UE znajduje się w Polsce. Co więcej, jak pokazują dane Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), w Polsce z powodu smogu co roku umiera przedwcześnie nawet ok. 46,3 tys. osób.

„Nie mamy wpływu na takie czynniki wpływające na smog, jak warunki meteorologiczne (bezwietrzna pogoda) czy ukształtowanie terenu. Jednak optymalne zaplanowanie przestrzeni miejskiej z korytarzami powietrznymi zwiększy cyrkulację powietrza i tym samym przyczyni się do ograniczania zjawiska smogu niezależnie od przyczyny” – informuje raport o jakości powietrza w Polsce.

Emisje związane z produkcją ciepła mogą być ograniczone przez zmniejszenie zużycia ciepła dzięki poprawie efektywności energetycznej budynków. Od strony produkcji istotne jest opracowanie planu zastępowania źródeł węglowych źródłami odnawialnymi i energią pochodzącą z odzysku. Małe systemy ciepłownicze ze źródłami ciepła do 50 MWt mogą stanowić skuteczne narzędzie walki ze smogiem na szczeblu lokalnym.

Transport ma mniejszy wpływ na powstawanie zanieczyszczeń, ale lokalnie w większych aglomeracjach odpowiada za tworzenie się smogu szczególnie latem. Źródłem największej emisji w transporcie są najdłużej eksploatowane pojazdy o niskiej normie emisji spalin Euro. Ograniczanie, a ostatecznie zakaz sprzedaży samochodów z silnikiem spalinowym w dłuższej perspektywie doprowadzi do zmniejszenia emisji.

W przemyśle emisje zanieczyszczeń w dużej mierze pochodzą ze spalania węgla przy produkcji energii elektrycznej i ciepła. Transformacja sektora wytwarzania energii nakierowana na wymianę na odnawialne źródła wpłynie pozytywnie na zmniejszenie emisji.

Pełny raport UN Global Compact Network Poland „Jakość powietrza w Polsce – stan obecny i propozycje działań naprawczych” można przeczytać tutaj.