Polska mogłaby być prawdziwym rajem w Europie. Niewiele nam brakuje

W ostatnich latach globalna konkurencja podatkowa nasila się, a kraje na całym świecie coraz bardziej starają się przyciągnąć inwestorów zagranicznych za pomocą atrakcyjnych warunków podatkowych. Polska, jako członek OECD, również podlega tym trendom. Najnowszy raport „Corporate Tax Statistics 2024” wydany przez OECD dostarcza szczegółowych danych na temat podatków dochodowych od osób prawnych (CIT) w różnych krajach, w tym w Polsce. Jak nasz kraj wypada na tle innych członków OECD? Czy Polska jest w stanie konkurować z innymi krajami w przyciąganiu inwestycji, jednocześnie zachowując stabilność budżetową?

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) odgrywa istotną rolę w finansowaniu budżetów państw, jednak jego udział w strukturze dochodów budżetowych różni się w zależności od kraju. W Polsce CIT stanowi około 3% PKB, co jest wynikiem zbliżonym do średniej dla krajów OECD (3,2%). Udział dochodów z CIT w całkowitych wpływach podatkowych wynosi około 7%, co jest wynikiem niższym niż średnia OECD (10,2%).

W krajach rozwijających się, takich jak Bhutan, Malezja, czy Timor-Leste, dochody z CIT mogą stanowić znacznie większy udział w dochodach budżetowych, sięgając nawet ponad 40%. Taka sytuacja wynika z różnych czynników, takich jak mniejszy stopień formalizacji gospodarki, większe wyzwania w poborze podatków z innych źródeł oraz zależność od dochodów z zasobów naturalnych. W krajach tych CIT odgrywa kluczową rolę w zasilaniu budżetu państwa, co kontrastuje z sytuacją w bardziej rozwiniętych gospodarkach, gdzie struktura podatkowa jest bardziej zróżnicowana.

Dla porównania, w krajach takich jak Węgry czy Grecja, udział CIT w dochodach budżetowych jest znacznie niższy i wynosi odpowiednio 4 i 5%.

W krajach rozwiniętych, takich jak Niemcy, Francja, czy Austria udział CIT w dochodach budżetowych wynosi 6%, co jest wynikiem bardziej zróżnicowanej gospodarki oraz rozwiniętego systemu podatkowego, w którym większą rolę odgrywają podatki dochodowe od osób fizycznych oraz VAT. Z kolei w Irlandii, dzięki atrakcyjnym warunkom podatkowym, CIT stanowi aż około 17% całkowitych dochodów budżetowych. Irlandia skutecznie przyciąga międzynarodowe korporacje, co przekłada się na wyższe wpływy budżetowe z tego źródła.

Na poziomie regionalnym, średni udział CIT w całkowitych dochodach podatkowych w krajach OECD wynosił 10,2% w 2021 roku, co jest najniższym wynikiem w porównaniu do innych regionów, takich jak Azja i Pacyfik (18,2%) czy Afryka (18,7%). Te różnice wynikają z różnych struktur gospodarczych, stopnia inkorporacji firm oraz specyficznych czynników instytucjonalnych w poszczególnych krajach.

Warto zauważyć, że choć CIT odgrywa znaczącą rolę w dochodach budżetowych wielu krajów, jego udział w PKB również znacznie się różni. W większości z 123 badanych jurysdykcji, dochody z CIT stanowiły od 2% do 5% PKB, przy czym w 12 jurysdykcjach przekraczały 5%, a w 27 były niższe niż 2%. Średnie wartości dla krajów OECD, Ameryki Łacińskiej oraz Azji i Pacyfiku były zbliżone, wynosząc około 3,3% PKB, podczas gdy w Afryce średnia ta była niższa i wynosiła 2,7%.

Różnice te można przypisać różnym poziomom efektywnego opodatkowania, stopniowi inkorporacji firm w poszczególnych jurysdykcjach, a także ogólnemu poziomowi opodatkowania jako udziału w PKB. Na przykład, w krajach afrykańskich, relatywnie wysoki udział dochodów z CIT w całkowitych dochodach podatkowych kontrastuje z niskim udziałem dochodów podatkowych w PKB, co odzwierciedla wyzwania związane z mobilizacją zasobów wewnętrznych oraz ograniczoną bazą podatkową.

Raport OECD z 2024 roku wskazuje na stabilizację średnich stawek podatkowych w większości krajów członkowskich, po dekadach ich stopniowego spadku. Polska, ze swoją podstawową stawką CIT wynoszącą 19%, plasuje się poniżej średniej OECD, która wynosi 21,1%. To czyni nasz kraj jednym z bardziej konkurencyjnych pod względem obciążenia podatkowego w regionie, zwłaszcza w porównaniu do takich krajów jak Francja (26%), Włochy (28%) czy Niemcy (30%). Warto jednak zauważyć, że różnice w stawkach podatkowych w Europie są znaczne i mogą wpływać na decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw.

Na przykład w Europie Środkowej i Wschodniej, Węgry przyciągają uwagę swoją wyjątkowo niską stawką CIT wynoszącą zaledwie 9%, co jest najniższą wartością wśród krajów OECD. Jest to znaczący atut tego kraju, który stara się konkurować na arenie międzynarodowej poprzez atrakcyjne warunki podatkowe. Z kolei Czechy oferują stawkę CIT na poziomie 21%, co jest bliskie stawce w Polsce, jednak z bardziej uproszczonym systemem podatkowym.

Z drugiej strony, w krajach takich jak Irlandia, gdzie stawka CIT wynosi 13%, przedsiębiorstwa korzystają z niskich obciążeń podatkowych, co uczyniło ten kraj jednym z kluczowych centrów dla międzynarodowych korporacji technologicznych. Warto również zauważyć, że w krajach skandynawskich stawki CIT są stosunkowo wyższe (22%), a Malta i Kolumbia przewidują najwyższą 35% stawkę CIT.

Pomimo tych różnic, wiele krajów OECD dostosowuje swoje systemy podatkowe, aby uczynić je bardziej konkurencyjnymi na arenie międzynarodowej. Polska, mimo że oferuje atrakcyjną stawkę CIT, musi również zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z optymalizacją podatkową, która może wpływać na rzeczywiste obciążenie przedsiębiorstw i ich decyzje o inwestycjach.

Efektywna stawka podatkowa to wskaźnik, który odzwierciedla rzeczywiste obciążenie podatkowe przedsiębiorstw, uwzględniając nie tylko nominalne stawki podatkowe, ale także różne ulgi, odliczenia i preferencje podatkowe dostępne w danym kraju.

W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, jest niższa niż nominalna stawka CIT, która wynosi 19%. W 2023 roku stawka ta w Polsce była o 4 punkty procentowe niższa od nominalnej stawki, co wskazuje na korzystny wpływ dostępnych ulg podatkowych oraz przyspieszonej amortyzacji na obciążenia podatkowe przedsiębiorstw. Polska, wprowadzając takie mechanizmy jak przyspieszona amortyzacja czy ulgi na badania i rozwój (R&D), skutecznie obniża rzeczywiste obciążenie podatkowe firm, co czyni ją bardziej konkurencyjną na arenie międzynarodowej.

Dla porównania, w innych krajach również obserwuje się znaczące różnice między nominalnymi a efektywnymi stawkami podatkowymi. W Mauritiusie, dzięki bardzo korzystnym przepisom dotyczącym amortyzacji, efektywna stawka podatkowa była niższa od nominalnej stawki aż o 9,3 punktów procentowych, co czyni ten kraj jednym z najbardziej atrakcyjnych podatkowo miejsc na świecie. Podobnie sytuacja wygląda w Malcie, gdzie efektywna stawka CIT jest o 6,2 punktów procentowych niższa niż stawka nominalna, co wynika z bardzo hojnych ulg podatkowych dostępnych dla przedsiębiorstw.

W niektórych krajach, takich jak Włochy, różnice te również są znaczące, a efektywna stawka CIT jest niższa od nominalnej o 6,6 punktów procentowych, co odzwierciedla wysoki poziom wsparcia podatkowego dla przedsiębiorstw inwestujących w nowe technologie i infrastrukturę. Podobne mechanizmy funkcjonują w Chile i Nigerii, gdzie efektywne stawki CIT są o 3,6 i 4,3 punkty procentowe niższe niż nominalne, co również świadczy o wsparciu dla przedsiębiorstw poprzez korzystne przepisy podatkowe.

W skali globalnej, średnia efektywna stawka podatkowa wynosi 20,2%, co jest o 1 punkt procentowy mniej niż średnia nominalna stawka CIT, wynosząca 21,2%. Mediana efektywnych stawek jest jeszcze niższa i wynosi 22,2%, co pokazuje, że wiele krajów wprowadza różnorodne mechanizmy mające na celu zmniejszenie rzeczywistego obciążenia podatkowego przedsiębiorstw.

Polska, podobnie jak wiele innych krajów OECD, wykorzystuje różnorodne zachęty podatkowe, aby wspierać działalność badawczo-rozwojową (R&D) firm. W 2023 roku Polska znalazła się w czołówce krajów oferujących najbardziej konkurencyjne warunki podatkowe dla inwestycji w R&D, dzięki czemu przyciąga coraz więcej firm zainteresowanych lokowaniem swoich centrów badawczo-rozwojowych na jej terytorium.

W ostatnich latach na świecie obserwuje się rosnące wykorzystanie zachęt podatkowych opartych na wydatkach R&D, co znajduje odzwierciedlenie również w Polsce. W 2023 roku aż 33 z 38 krajów OECD oferowało ulgi podatkowe na wydatki związane z R&D, podczas gdy w 2000 roku było to zaledwie 19 krajów. Polska, obok Irlandii i Litwy, należy do tych krajów, które mają jedne z najniższych efektywnych stawek podatkowych dla inwestycji w R&D, co czyni ją atrakcyjną lokalizacją dla firm technologicznych i innowacyjnych. Średnia efektywna stawka podatkowa dla R&D, uwzględniająca zachęty podatkowe oparte na wydatkach, wynosiła w Polsce w 2023 roku zaledwie 14,2%, co jest o 7,1 punktu procentowego poniżej standardowego opodatkowania.

Podobnie jak w przypadku wielu innych krajów, Polska korzysta z kombinacji bezpośredniego wsparcia i ulg podatkowych w celu promowania działalności R&D. Mimo że wciąż więcej krajów OECD oferuje ulgi podatkowe oparte na wydatkach niż te oparte na dochodach z R&D, to Polska oferuje oba typy zachęt, co sprawia, że jest konkurencyjna na tle innych państw.

Jeśli chodzi o koszt kapitału dla inwestycji w R&D, Polska również znajduje się w czołówce, obok Portugalii i Francji. W 2023 roku Polska oferowała jedne z najniższych kosztów kapitału dla R&D, dzięki czemu firmy mogły znacząco zwiększyć swoje inwestycje w badania i rozwój. Średni koszt kapitału dla R&D w Polsce wynosił 0,3%, co jest o 2,8 punktu procentowego niższe od standardowego opodatkowania.

Warto również wspomnieć o małych i średnich przedsiębiorstwach (MŚP), dla których Polska oferuje atrakcyjne stawki marginalne subsydiów podatkowych na R&D. Choć najwyższe stawki takich subsydiów w 2022 roku odnotowano w Kolumbii, Islandii i Portugalii, to Polska także plasuje się wysoko pod względem wsparcia dla tych przedsiębiorstw.

W 2023 roku Malta miała najniższą efektywną stawkę podatkową dla R&D opartą na dochodach, a średnia dla 48 analizowanych jurysdykcji wynosiła 12,7%, co jest o 6,8 punktu procentowego poniżej standardowego opodatkowania. W Izraelu natomiast zanotowano najniższy koszt kapitału dla R&D oparty na dochodach, wynoszący 3,9%.

Chociaż modele oparte na dochodach i wydatkach nie są bezpośrednio porównywalne, to wskaźniki te pokazują, że ulgi podatkowe oparte na wydatkach mają relatywnie większy wpływ na obniżenie kosztu kapitału w porównaniu do ulg opartych na dochodach.

Zachęty podatkowe dla R&D w Polsce, podobnie jak w innych krajach, stają się coraz bardziej hojne, co odzwierciedla rosnące zainteresowanie wspieraniem innowacyjności i rozwoju technologicznego. Chociaż stabilizacja tego trendu była zauważalna między 2013 a 2019 rokiem, to od 2020 roku ponownie obserwuje się wzrost hojności tych zachęt, który utrzymuje się aż do 2022 roku.

W ramach globalnej dyskusji na temat opodatkowania międzynarodowych korporacji, kluczowymi zagadnieniami, które wyłaniają się w raporcie OECD „Corporate Tax Statistics 2024”, są podatek u źródła (WHT), inicjatywa przeciwdziałania erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków (BEPS) oraz wymóg raportowania country-by-country (CbCR). W tych obszarach Polska, jako członek OECD, jest aktywnym uczestnikiem globalnych działań, mających na celu zwiększenie przejrzystości podatkowej i walkę z agresywną optymalizacją podatkową.

Podatek u źródła (WHT) odgrywa istotną rolę w międzynarodowym systemie podatkowym, umożliwiając krajom pobieranie podatków od dochodów wypłacanych za granicę, takich jak dywidendy, odsetki czy tantiemy. W Polsce, stawki WHT wynoszą standardowo 20% dla odsetek i tantiem oraz 19% dla dywidend, jednak mogą być obniżone na mocy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO). W porównaniu do innych krajów europejskich, Polska stosuje umiarkowane stawki, podczas gdy Czechy mają stawkę 35% na dywidendy, a Irlandia i Szwajcaria, z kolei, oferują stawkę na dywidendy wynoszącą 25%.

Inicjatywa BEPS, czyli przeciwdziałanie erozji bazy podatkowej i przenoszeniu zysków, jest kluczowym elementem międzynarodowej polityki podatkowej, mającym na celu zapobiegać unikaniu opodatkowania przez międzynarodowe korporacje. Polska, wdrażając rekomendacje BEPS, koncentruje się na przeciwdziałaniu agresywnemu planowaniu podatkowemu i sztucznemu optymalizowaniu, wprowadzając m.in. przepisy dotyczące cen transferowych, ograniczenia w odliczaniu kosztów finansowych oraz kontrolę nad hybrydowymi konstrukcjami podatkowymi. Celem tych działań jest zapobieganie sztucznemu zwiększaniu kosztów podatkowych w Polsce. Podobne działania podejmują Niemcy i Francja, które również wdrożyły przepisy BEPS w swoich systemach podatkowych.

Raportowanie country-by-country (CbCR) jest jednym z kluczowych filarów inicjatywy BEPS, mającym na celu zwiększenie przejrzystości międzynarodowych przepływów finansowych i podatkowych. Polska wprowadziła obowiązek CbCR dla dużych międzynarodowych grup kapitałowych spełniających określone kryteria, co umożliwia lepsze monitorowanie ich globalnych działań pod kątem optymalizacji podatkowej. W 2021 roku Polska była jednym z krajów, które przekazały do OECD dane z raportowania CbCR, co stawia ją w gronie państw aktywnie działających na rzecz transparentności podatkowej. Niemcy, Francja oraz Irlandia również są zaangażowane w tę inicjatywę, choć różnice w systemach podatkowych i definicjach poszczególnych elementów raportu CbCR mogą utrudniać bezpośrednie porównanie danych między krajami.

Polska, mimo że osiąga korzystne wyniki pod względem nominalnych stawek podatkowych, stoi przed szeregiem istotnych wyzwań, które mogą wpłynąć na jej przyszłą pozycję w globalnej gospodarce. Pierwszym z tych wyzwań jest konieczność dalszego uproszczenia systemu podatkowego oraz zwiększenia przejrzystości przepisów. Złożoność obecnych regulacji może prowadzić do wzrostu efektywnego obciążenia podatkowego przedsiębiorstw, co może osłabić konkurencyjność kraju w porównaniu z innymi państwami regionu.

Kolejnym wyzwaniem jest intensywna konkurencja ze strony krajów Europy Środkowo-Wschodniej, takich jak Węgry, które przyciągają inwestorów zagranicznych niskimi stawkami CIT. Polska musi odpowiednio reagować na te tendencje, aby nie stracić swojej pozycji jako atrakcyjnego miejsca do inwestowania. W tym kontekście szczególnie istotne będzie rozważenie wprowadzenia bardziej atrakcyjnych ulg podatkowych dla działalności badawczo-rozwojowej (R&D), co mogłoby wzmocnić pozycję Polski jako lidera innowacji w regionie.

Polska musi również kontynuować swoje zaangażowanie w międzynarodowe inicjatywy mające na celu zwalczanie agresywnych praktyk optymalizacji podatkowej, takich jak BEPS. Dostosowywanie krajowych przepisów do międzynarodowych standardów i współpraca z innymi krajami OECD są kluczowe dla zapewnienia stabilności budżetowej i sprawiedliwego systemu podatkowego.

Raport "Corporate Tax Statistics 2024" jasno pokazuje, że Polska ma szansę na dalsze wzmacnianie swojej pozycji w globalnej gospodarce, ale wymaga to konsekwentnych działań w zakresie reformy systemu podatkowego, wsparcia dla innowacji oraz aktywnego uczestnictwa w międzynarodowych inicjatywach podatkowych. Przy odpowiednich działaniach Polska może nie tylko utrzymać, ale i zwiększyć swoją atrakcyjność dla inwestorów zagranicznych, co przełoży się na długoterminowy rozwój gospodarczy kraju.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Biznesu codziennie. Obserwuj StrefaBiznesu.pl!