Polskie miliardy euro zostaną wydane inaczej. Gruntowna rewizja planów rządu

W związku z powodzią rząd przygotowuje się do finansowania wielu projektów, które mają być skierowane właśnie na potrzeby przedsiębiorców. Nie jest wykluczone, że nastąpi kolejna korekta w KPO, która pozwoli na przesunięcie konkretnych środków na realizację inwestycji w rejonach najbardziej dotkniętych kataklizmem. Rząd wynegocjował również przesunięcie pewnych akcentów w ramach polityki spójności.

10 mld euro dla 4 państw, dla Polski 5 mld euro

Podczas spotkania we Wrocławiu z przedstawicielami czterech krajów dotkniętych kataklizmem szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen powiedziała, że oprócz środków z Funduszu Solidarności na wsparcie państw dotkniętych powodzią przeznaczone będzie 10 mld euro z Funduszu Spójności z prefinansowaniem. Jednocześnie dodała, że finansowanie będzie stuprocentowe, bo czas jest wyjątkowy.

W czwartek wieczorem szef KPRM Jan Grabiec przekazał, że 5 mld euro z Funduszu Spójności zostanie uruchomionych w Polsce na odbudowę po powodzi.

Jak wyjaśniono na spotkaniu z Funduszu Solidarności środki mogą posłużyć do odbudowy zniszczonych i uszkodzonych dróg, autostrad, linii kolejowych, mostów i innej infrastruktury. W przypadku Funduszu Spójności dane kraje będą mogły wykorzystać środki w elastyczny sposób dostosowany do potrzeb danego państwa.

Fundusze unijne

W nowym rozdaniu funduszy unijnych na politykę spójności w ramach programu na lata 2021-2027 jako Polska mamy do dyspozycji ponad 76 mld euro. Mogą skorzystać na tym przedsiębiorcy pod warunkiem, że ich działania wpiszą się w oczekiwany program. Z kolei Krajowy Plan Odbudowy po zmianach z połowy lipca 2024 roku to ponad 94,3 mld euro. W tym wypadku zgodnie z celami Unii Europejskiej znaczna część budżetu ma być przeznaczona na cele klimatyczne (46,6 proc.) oraz na transformację cyfrową (21,3 proc.).

Dla przedsiębiorców oznacza to ogromną szansę na rozwój. Przed ostateczną decyzją warto jednak sprawdzić, z którego programu najlepiej skorzystać zarówno pod względem wartości wsparcia, jak i terminów późniejszego rozliczenia.

Fundusze unijne dla Polski

Komisja Europejska jakiś czas temu odblokowała środki dla Polski w ramach polityki spójności. Jest ona realizowana przez 6 oddzielnych Funduszy z czego największe to: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (223,5 mld zł), Europejski Fundusz Społeczny Plus (60,9 mld zł), a także Fundusz Spójności (53,3 mld zł).

Po odblokowaniu środków Polska złożyła pierwszy wniosek o refinansowanie z Funduszu Spójności na 2,9 mld zł (1,668 mld na programy ogólnokrajowe, 1,271 mld na programy regionalne). Według najnowszych danych (stan na 24 sierpnia) z programu na lata 2021-2027 podpisano umowy na realizację 6 505 inwestycji o łącznej wartości wydatków kwalifikowalnych 94,6 mld zł.

Zdaniem ekonomistów, w tym przypadku pozyskanie środków z funduszy unijnych jest pod mniejszą presją czasu, gdyż będzie można je rozliczać aż do 2030 r.

Fundusze UE: z czego można skorzystać?

Pieniądze pochodzą z takich funduszy unijnych jak: Europejski Fun­dusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny+, Fundusz Spójności, Europejski Fun­dusz Morski, Rybacki i Akwakultury, czy Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

Resort podaje, że w ramach Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko będzie wspierać inwestycje związane z bezpieczeństwem energetycznym Polski, rozwojem odnawialnych źródeł energii, ochroną środowiska, bezpiecznym i ekologicznym transportem. Pieniądze będą przeznaczane także na rozwój ochrony zdrowia, a także rozwój kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego. Budżet w tym przypadku wynosi aż 125,8 mld zł.

Jeżeli chodzi o Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, to przewidziano inwestycje w projekty badawczo-rozwojowe, innowacyjne i zwiększające konkurencyjność naszej gospodarki. Z programu korzystają głównie przedsiębiorcy oraz sektor nauki, a jego budżet to 42,9 mld zł.

W przypadku Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego to dzięki tym pieniądzom z programu zakłada się poprawę sytuację osób na zmieniającym się rynku pracy (rozwój edukacji i usług zdrowotnych). Na środki mogą liczyć również organizację wspierające rodziców w opiece nad dziećmi i osoby ze szczególnymi potrzebami. Budżet to 20,9 mld zł.

W przypadku programów dotyczących zwiększenia dostępu do ultraszybkiego internetu szerokopasmowego i wzmacnianiu cyberbezpieczeństwa i podnoszenia kompetencji cyfrowego społeczeństwa przewidziano budżet o wartości 11 mld zł.

Jeżeli chodzi o Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej, to z programu może skorzystać 5 województw: lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie oraz część mazowieckiego. Program ułatwia rozwój biznesu, transportu, obejmuje też inwestycje w sieci energetyczne, ochronę środowiska i turystykę. Jego budżet wynosi 13,4 mld zł.

Wśród tych funduszy przewidziano także środki rybołówstwa. W tym wypadku przewidziano budżet na poziomie 3,1 mld zł. Jednocześnie warto pamiętać, że w ramach funduszy unijnych 16 programów regionalnych również otrzyma wsparcie. Każde województwo posiada bowiem własny program finansujący inwestycje na jego terenie. Dzięki nim regiony będą wspierać przedsiębiorczość, dostęp do edukacji, ochrony zdrowia czy kultury. Fundusze mają wspierać także technologie cyfrowe, energetykę oraz transport. W tym przypadku budżet wynosi aż 155,4 mld zł.

Środki z KPO – szybka decyzja

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) to program, który ma wzmocnić polską gospodarkę oraz miał sprawić, że będzie ona łatwiej znosić wszelkie kryzysy. Niestety ze względów politycznych proces jego wdrażana został zaburzony. Polska jest obecnie na szarym końcu w wykorzystaniu środków na rzecz Krajowego Planu Odbudowy. Nie zależnie od oceny warto zauważyć, że we Francji i we Włoszech wykorzystano już ponad połowę środków, a dla tego drugiego kraju KE wypłaciła już 4 transze.

Rada Unii Europejskiej ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN) w połowie lipca przyjęła projekt zmienionej decyzji wykonawczej Rady UE zatwierdzającej zmiany w polskim Krajowym Planie Odbudowy.

Dla Polski oznacza, to koniec procesu rewizji polskiego KPO. Na przełomie sierpnia i września Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej planuje wysłać kolejne wnioski o płatność z KPO, a ich refundacja spodziewana jest pod koniec 2024 r. Kolejne dwa wnioski resort finansów planuje złożyć pod koniec 2024 roku.

Proces rewizji przebiegał rekordowo krótko – udało nam się przeprowadzić ten proces w 3,5 miesiąca. Podstawą zmian był przegląd stanu realizacji reform i inwestycji zawartych w KPO, przeprowadzony przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, wraz z innymi resortami, w styczniu 2024 r. – poinformowało Ministerstwo Finansów.

Rewizja KPO – kluczowe zmiany

Rewizja KPO objęła 7 komponentów. Dotyczyła 18 reform (12 z części grantowej i 6 z części pożyczkowej) oraz 39 inwestycji (26 z części grantowej i 13 z części pożyczkowej KPO).
Najważniejsze zmiany dotyczą:

• Opieki zdrowotnej – w zakresie modernizacji infrastruktury podmiotów medycznych; zmiany mają na celu umożliwienie etapowego rozpoczynania konkursów na wsparcie dla różnych obszarów (onkologii, kardiologii oraz ogólnego wsparcia dla szpitali).
• Sektora rolnego – zwiększenie wsparcia dla rolników i rybaków realizujących projekty dotyczące modernizacji infrastruktury i wyposażenia i wspierania technologii w zakresie rolnictwa 4.0; zwiększenie liczby  wybudowanych lub zmodernizowanych centrów przechowalniczo-dystrybucyjnych oraz zmodernizowanych rynków hurtowych oraz dodanie nowego wskaźnika dotyczącego edukacji w zakresie rolnictwa 4.0.
• Wsparcia jednostek samorządu terytorialnego poprzez przeniesienie, z obszaru pożyczkowego do grantowego, finansowania w zakresie ośrodków świadczących opiekę długoterminową i geriatryczną w szpitalach powiatowych.
• Zamiany podatku od pojazdów spalinowych na system dopłat do zakupu, wynajmu i leasingu samochodów elektrycznych przez osoby fizyczne.

Fundusz Elektromobilności z budżetem w wysokości ok. 1,1 mld euro (ok. 4,7 mld zł) będzie realizowany w ramach części pożyczkowej KPO poprzez wejścia kapitałowe.

Realizacja Krajowego Planu Odbudowy ma nie tylko znaczenie dla aktywności gospodarczej w krótkim i średnim okresie, ale także w dłuższym horyzoncie. Wobec postępujących zmian klimatycznych, a także konieczności zmodyfikowania europejskiej polityki energetycznej po rosyjskiej inwazji na Ukrainę, realizacja projektów z KPO ma znaczenie dla przyszłej konkurencyjności gospodarki i odrabiania zaległości do innych krajów Wspólnoty – uważają analitycy z Banku Millennium.

Według nich dotyczy to m.in. zwiększenia udziału odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym Polski, zmniejszenia energochłonności, a także zwiększenia udziału polskich firm w europejskim runku zielonych technologii. Zdaniem analityków z Banku Millennium biorąc pod uwagę rosnącą świadomość konsumentów, ale także firm, w zakresie ochrony klimatu i środowiska, rynek ten będzie najpewniej szybko rósł, dając szansę przedsiębiorstwom do dołączenia do europejskich trendów gospodarczych, które na dobrą sprawę dopiero się rozkręcają.

Środki z grantów w ramach KPO

Uwolnione środki z części grantowej zostaną przeznaczone na:

• 600 mln euro (ok. 2,6 mld zł) – bezpieczeństwo żywnościowe i rolnictwo 4.0 – w tym m.in. na dodatkowe 86 centrów dystrybucyjno-magazynowych i rynków hurtowych, dodatkowo wsparte 30 MŚP z sektora rolno-spożywczego, ponad 30 tys. rolników i rybaków modernizujących infrastrukturę i wyposażenie i wspierania technologii w zakresie rolnictwa 4.0, 50 projektów w obszarze edukacji o rolnictwie 4.0;
• 140 mln euro (ok. 602 mln zł) – termomodernizację budynków wielorodzinnych;
• 373,75 mln euro (ok. 1,6 mld zł) – dopłaty do zakupu/leasingu/wynajmu aut elektrycznych;
• 150 mln euro (ok. 645 mln zł) – modernizację infrastruktury szpitali powiatowych;
• 40 mln euro (ok. 172 mln zł) – zakup nowych komputerów przenośnych dla nauczycieli klas I-III;
• 127 mln euro (ok. 547 mln zł) – nowe systemy informatyczne: rozbudowa publicznego systemu informatycznego EZD oraz dodanie e-usług w ramach Urzędu Skarbowego 2.0 i wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur.

KPO po lipcowej rewizji

Po rewizji KPO składa się z 57 inwestycji i 54 reform. Polska otrzyma z KPO 59,8 mld euro (257,1 mld zł), w tym 25,27 mld euro (108,6 mld zł) w postaci dotacji i 34,54 mld euro (148,5 mld zł) w formie preferencyjnych pożyczek. Zgodnie z celami UE znaczna część budżetu KPO jest przeznaczona na cele klimatyczne (44,96 proc.) oraz transformację cyfrową (21,28 proc.). Zgodnie z celami UE znaczną część budżetu Polska zamierza przeznaczyć na cele klimatyczne (46,6%) oraz na transformację cyfrową (21,36%).

Pozytywny wpływ na gospodarkę

Nie ulega wątpliwości, że znaczące przyspieszenie wykorzystania środków z funduszy unijnych, jak i KPO przełożyłoby się na przyspieszenie wzrostu inwestycji w gospodarce, a tym samym na wzrost krajowego PKB.

Przyjmując nasze założenia co do tempa absorpcji środków UE wdrożenie KPO podniosłoby tempo wzrostu PKB o łącznie ok. 2,1 pkt proc. w latach 2025-26. Oznacza to, że wpływ ten byłby wyraźny – uważają analitycy z Banku Millennium.

Zdaniem Marcina Kiepasa analityka z TickMill historia pokazuje, że dynamika wzrostu gospodarczego Polski w sporej części jest skorelowana z napływem środków z Unii Europejskiej.

– Dlatego fundusze europejskie i KPO są istotnym elementem scenariusza zakładającego przyspieszenie wzrostu gospodarczego w 2024 i przede wszystkim w 2025 roku, a także utrzymania wzrostu na relatywnie wysokim poziomie w latach 2026-2027 (powyżej 3 proc.). Środki z KPO przede wszystkim powinny wesprzeć sektor budowlany, sektor energetyczny i branże kolejową – powiedział portalowi Strefabiznesu.pl Marcin Kiepas.

Należy jednak pamiętać, że umowy na realizację projektów związanych z funduszami unijnymi na kolejny okres są dopiero zawierane. Zdaniem Adama Antoniaka, starszego ekonomisty z ING Banku Śląskiego opóźnienia w przypadku KPO oraz aktualizacja samego programu powodują, że w 2024 mamy głównie do czynienia z płatnościami na rzecz programów.

– Projekty zaczną być realizowane i raportowane w inwestycjach dopiero w 2025 i 2026 i wtedy oczekujemy wyraźnego odbicia inwestycji. Do tego dojdą inwestycje w obronność. Na funduszach europejskich będą w pierwszej kolejności korzystały sektory, które są wysoko na liście priorytetów KPO, czyli powiązane z energetyką, zieloną transformacją i cyfryzacją – powiedział portalowi Strefabiznesu.pl Adam Antoniak.

Nie ulega wątpliwości, że środki z KPO są kluczowe dla perspektyw inwestycji, a ich powolny rozruch sprawia, że pozytywny wpływ na aktywność inwestycyjną będzie najsilniej widoczny w 2025 roku.

– Wtedy oczekujemy wzrostu nakładów na środki trwałe w gospodarce o ok. 10% r/r. Środki w ramach KPO są przeznaczone dla sektora samorządowego, publicznego i przedsiębiorstw. Patrząc na łączny wpływ tych środków na gospodarkę (nie tyle bezpośrednich beneficjentów, ile sektory, które ostatecznie dostarczą środki trwałe) najbardziej zyska sektor budowlany oraz przetwórstwo przemysłowe, a także w mniejszym stopniu niektóre branże usługowe, np. architektoniczna czy IT – powiedziała portalowi strefabiznesu.pl Urszula Kryńska kierownik zespołu biura analiz makroekonomicznych w PKO BP.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Biznesu codziennie. Obserwuj StrefaBiznesu.pl!