Praca w szczególnych i szkodliwych warunkach. Jakie warunki zaliczane są do szkodliwych? Charakterystyka pracy w szczególnych warunkach

Sławomir Bobbe
Sławomir Bobbe
Abby Savage/unsplash
Wykonywanie niektórych prac i zawodów niesie ze sobą szczególnie wysokie ryzyko wypadku przy pracy, kalectwa, a nawet śmierci. Pracownicy wykonujący te zawody muszą być szczególnie chronieni – za co odpowiada pracodawca – i szczególnie traktowani – o co dba ustawodawca.

Prace w szkodliwych warunkach (lub w szczególnym charakterze) to specyficzne zajęcia, które wymagają ponadprzeciętnego wysiłku fizycznego, narażania swojego zdrowia, a niekiedy życia, a także wystawiające pracownika na kontakt z substancjami i czynnikami, które negatywnie wpływają na jego organizm. Prawdopodobne jest, że wiele osób wykonujących tego rodzaju prace „zapłaci” za to zdrowiem. Na przykład w leśnictwie, które przez ogół społeczeństwa nie jest kojarzone z pracą w szczególnych, szkodliwych warunkach, bardzo często dochodzi do ciężkich (w tym śmiertelnych) wypadków przy pracy, wypadków określanych jako lekkie są setki każdego roku.

Uprawnienia za prace w szkodliwych i szczególnych warunkach

Prace w szczególnym charakterze są nie tylko zagrożeniem dla pracownika, ale również ich wykonywanie sprawia, że z biegiem lat praca w takim zawodzie jest coraz trudniejsza, niekiedy – ze względu na zmęczenie organizmu i choroby zawodowe - staje się wręcz niemożliwa. I to mimo zapewnienia sprzętu ochronnego przez pracodawcę, regularnych badań profilaktycznych czy bogatych pakietów medycznych.

Ustawodawca uznał, że tacy pracownicy powinni mieć możliwość wcześniejszego zakończenia pracy zawodowej bez utraty prawa do odpowiedniej wysokości emerytury. Stąd osoby wykonujące zajęcia w szczególnych bądź szkodliwych warunkach są ze względu na obciążenia organizmu związane z wykonywaniem tych zajęć uprawnieni do wcześniejszej i wyższej emerytury, a w niektórych wypadkach do renty inwalidzkiej.

Powszechny wiek emerytalny wynosi w Polsce 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Są jednak zawody, w których nie trzeba czekać tyle lat, aby otrzymać emeryturę.Przejdź na kolejne strony, by poznać przedstawicieli zawodów w których można przejść na wcześniejszą emeryturę

Emerytura dla niecierpliwych. W tych zawodach można pracować...

Szczegółowy wykaz tych zawodów i prac znaleźć można w rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zawody wykonywane w szkodliwych i szczególnych warunkach

Kluczowe w rozporządzeniu są dwa wykazy zawodów, które znaleźć można w załączniku do niego. Wykaz A i B – to prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego (wcześniejszego przejścia na emeryturę) oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

W szerokim katalogu prac znaleźć można zawody związane z górnictwem, energetyką, hutnictwem i przemysłem metalowym, chemią, budownictwem i przemysłem materiałów metalowych, leśnictwem, przemysłem drzewnym i papierniczym. To także w wykazie A znajdują się zawody związane z przemysłem lekkim, łącznością i transportem oraz gospodarka komunalną. Do prac wykonywanych w szczególnych warunkach zalicza się również te wykonywane w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym, poligrafii, służbie zdrowia i opiece społecznej.

Warto przeczytać:

Z kolei wykaz B dotyczy głównie pracy na statkach żeglugi powietrznej (pilotów, stewardess, skoczków spadochronowych czy nawigatorów), pracy w portach morskich (praca sztauera, trymera, operatora urządzeń przeładunkowych). Znajdują się tu również czynności wykonywane w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych (m. in. przy obsłudze pieców koksowniczych). Wykaz ten dotyczy również osób pracujących przy przetwórstwie azbestu, prac nurków morskich i rybaków morskich, jak również pracowników Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Pracownicy, którzy wykonywali prace znajdujący się w wykazie A mają prawo do nabycia świadczenie emerytalnego w obniżonym wieku. Wystarczy, że przepracowali minimum 15 lat w szczególnych warunkach – warunkiem jest to, by praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze godzin (a więc praca na części etatu nie zostanie do tego okresu zaliczona). Dodatkowo pracownik, aby nabyć uprawienia emerytalne musi skończyć 55 lat (w wypadku kobiet) i 60 lat (w wypadku mężczyzn) i ma wymagany okres zatrudniania.

Emerytury pomostowe dla osób pracujących w szczególnych warunkach

Wykaz prac w szczególnych warunkach i wykaz prac o szczególnym charakterze zawiera również ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych. Przydatna w określaniu prawa do wcześniejszej emerytury jest również ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Warto przeczytać:

Czym różnią się przepisy z rozporządzenia od tych z późniejszej ustawy, skoro wiele zawodów i prac w nich wymienionych się powtarza? Otóż do ustalania 15-letniego zatrudnienia w szczególnych warunkach (oraz o szczególnym charakterze) wykonywanych przed 1 stycznia 2009 roku bierze się pod uwagę przepisy rozporządzenia, a wykonywanych po tej dacie w wykazach prac, które stanowią załącznik do ustawy. Okresy te dla pracowników, którzy pracowali zawodowo w obu okres mogą się sumować.

Rekompensata za pracę w w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Jak uzyskać rekompensatę za prace w szczególnych warunkach? Trzeba legitymować się co najmniej 15-letnim stażem pracy przed 1 stycznia 2009 w szczególnych warunkach (lub w szczególnym charakterze), nie posiadać prawa do wcześniejszej emerytury (ani prawa do emerytury pomostowej) i wystąpić się z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (a więc w przypadku mężczyzn to 65 lat, a w przypadku kobiet 60 lat).

Wysokość rekompensaty zależy między innymi od stażu ubezpieczeniowego (liczy się okres składkowy i nieskładkowy przed 1 stycznia 2009 roku) oraz od długości okresu, w którym wykonywało się pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jak również wieku jaki osiągnęło się na dzień 31 grudnia 2008 roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych pomnoży wszystkie wartości, a kwotę rekompensaty doda do kapitału początkowego emeryta (co ma ogromne znaczenie zwłaszcza dla tych, którzy większość okresu składkowego przepracowali przed 1999 rokiem). Zarówno emerytura jak i kwota rekompensaty są waloryzowane.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Wielki Piątek u Ewangelików. Opowiada bp Marcin Hintz

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na strefabiznesu.pl Strefa Biznesu