Donald Trump straszy. Reakcje są bardzo nerwowe

Amerykańscy wyborcy deklarowali, że w wyborze prezydenta kierują się gospodarką. Oczekują od niego zmniejszenia inflacji i przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Sam Donald Trump zadeklarował „złoty wiek” dla USA, a zwycięstwo przyniosły mu hasła ekonomiczne. Komentatorzy spodziewają się, że będzie rządził Stanami Zjednoczonymi jak przedsiębiorca. Co to oznacza dla światowej gospodarki? Czy „złoty wiek” amerykańskiej gospodarki oznacza kłopoty dla Europy i Polski?

O możliwych scenariuszach dla światowej i polskiej gospodarki rozmawiali uczestnicy debaty Obserwatora Gospodarczego Strefy Biznesu:

• Anita Gołębiewska, prezes zarządu Hive Tax,
• Juliusz Bolek, Przewodniczący Rady Dyrektorów Instytutu Biznesu,
• Rafał Benecki, główny ekonomista ING Banku Śląskiego.

Naszą dyskusję znajdziecie pod tym linkiem.

Dla przedsiębiorców najważniejsza jest stabilność i kontynuacja, a ponieważ Donald Trump zapowiadał wprowadzenie nowych ceł, polscy producenci obawiają się utraty konkurencyjności i rynków zbytu.

– To najważniejsze pytanie: czy Polska nadal będzie mogła sprzedawać w Ameryce swoje produkty w atrakcyjnych cenach – zauważa Anita Gołębiewska, prezes zarządu Hive Tax.

Donald Trump zapowiada protekcjonizm gospodarczy, czyli ochronę amerykańskiego rynku. Takie działania znamy już z jego pierwszej prezydentury i dziś budzą sporo obaw.

– To, co proponuje Trump, ma wspierać wzrost gospodarczy w Ameryce, ale niekoniecznie będzie pomagać reszcie świata. Jego propozycje są negatywne głównie dla krajów wschodzących, takich jak Chiny czy Meksyk, ale mogą dotknąć także Europy i Polski. Jeśli USA wprowadzą 60% cła na produkty chińskie 20% na resztę świata i Europę, będzie to miało negatywny wpływ na całą gospodarkę, szczególnie produkcję i skłonność do inwestowania – uważa Rafał Benecki, główny ekonomista ING Banku Śląskiego.

Europa ma już przykre doświadczenie z podobnymi zapowiedziami. W 2018 roku obawy przed wyższymi cłami negatywnie odbiły się gospodarce a obecne spowolnienie, także może wynikać z wyborczych zapowiedzi i rosnącej siły Trumpa w sondażach.

– W ciągu ostatniego roku wielu inwestorów wycofało się z Polski. Wystarczy wspomnieć zamrożenie działalności Imtela w Polsce i Niemczech. Oczywiście wojna w Ukrainie już wcześniej oddziaływała na polską gospodarkę. Jednak teraz w połączeniu z zapowiedziami Trumpa takie zjawiska mogą się nasilić – zauważa Juliusz Bolek, przewodniczący rady dyrektorów Instytutu Biznesu.

Deklaracje Donalda Trumpa zależy rozpatrywać w szerszej perspektywie. Światowa gospodarka to system naczyń połączonych, w którym troska o własne rynki, chęć zwiększania eksportu i finansowe wsparcie gospodarki odgrywa coraz większą rolę.

– Cła zaporowe, zapowiadane przez Trumpa, wynikają z chęci ochrony np. amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego. Przestrogą jest sytuacja rynku europejskiego przejmowanego przez Chińczyków. Europa też próbuje zwiększać cła na chińskie produkty. Trudno mówić o jakimś wyjątkowym protekcjonizmie amerykańskim, skoro cały świat chce eksportować swoje produkty, kładzie nacisk na patriotyzm gospodarczy, a dodatkowo wspiera swoich producentów. Chiny to najlepszy przykład, ponieważ zamierzają na ten cel przeznaczyć miliard 400 milionów dolarów – podkreśla Juliusz Bolek.

Propozycje gospodarcze Trumpa nie uderzają bezpośrednio w nasz kraj. Polska ma mocną konsumpcję. Owszem mamy też zaległości inwestycyjne po stronie prywatnego biznesu, ale zbliżają się inwestycje unijne. To 3 czynniki, które odróżniają nas od reszty Europy i dają szansę, byśmy byli liderem wzrostu gospodarczego.

Z drugiej strony, polski biznes bardzo ostrożnie podchodzi do inwestycji i pod tym względem odstajemy od reszty regionu. Innowacyjność jest także dużo słabsza niż w krajach zachodnich, co w sytuacjach kryzysowych może pogłębiać nasze problemy. Potrzebujemy stabilności krajowej i zagranicznej, dlatego najważniejsza jest sytuacja geopolityczna. Ta zaś zależy od tego, jak Trump zachowa się wobec Ukrainy i NATO. Jeśli wycofa wsparcie militarne dla Ukrainy, odbije się to niekorzystnie na naszej gospodarce.

Większość krajów europejskich przeznacza na obronność około 2% PKB, podczas gdy doradcy Donalda Trumpa oczekują wydatków na poziomie 3-4%. Polska więc wyraźnie odróżnia się od reszty na korzyść, a dzięki dobrym relacjom, amerykański biznes może część swoich mocy produkcyjnych lokować w Polsce, tym bardziej że obecne wypowiedzi Trumpa wykazują nacisk na budowanie własnego potencjału obronnego przez poszczególne kraje.

– Pojawiły się ostatnio doniesienia o tym, że Ukraińcy zaproponują Amerykanom odbudowę i wykorzystanie surowców w zamian za utrzymanie wsparcia. Wielu ekspertów przewiduje także, że USA zwiększą wsparcie, by osłabić Rosję i zyskać pozycję negocjacyjną. Scenariuszy jest wiele, a ponieważ trudno je przewidzieć, na razie wywołują obawy i zniechęcają do inwestycji – mówi Rafał Benecki.

Handel pomiędzy naszymi krajami odpowiada za 3% polskiego eksportu, wobec 70%, które daje handel z UE i Wielką Brytanią. Można więc stwierdzić, że USA są dla Polski małym rynkiem. Jednak bardzo ważnym i rosnącym.

– Raczej trudno będzie nam pokonać chińską konkurencję w produkcji dóbr. Mamy jednak ludzi, którzy mogą tworzyć innowacyjne technologie i sztuczną inteligencję. Problem w tym, że nie rozwijają swojej działalności w Polsce, tylko uciekają do USA – zauważa Anita Gołębiewska.

Usługi technologiczne są najważniejsze. Dla porównania: mamy 300-400 tys. programistów. W całej Europie Środkowej jest ich milion, a w Dolinie Krzemowej 600 tys.

– Wielu z naszych deweloperów pracuje dla amerykańskich firm i buduje ich siłę. Nasze dobre relacje z Ameryką to także zdolność przyciągania tych firm, tak by lokowały się u nas, a ci, którzy nabierają w nich doświadczenia, za kilka lat budowali potęgę naszej gospodarki – dodaje Rafał Benecki.

Wymiany towarowej jednak, wbrew pozorom, także nie wolno lekceważyć. Wyróżnikiem i zaletą USA jest jednolitość rynku.

– Przedsiębiorcy zwracają uwagę, że panują tam jednakowe regulacje, nie 27 różnych jak w UE. W efekcie ktoś, kto ma produkt konkurencyjny, robi interes w całej Ameryce. Z tego puntu widzenia 3% eksportu to szanse rozwojowe i kolejny powód, dla którego powinno nam zależeć na dobrych relacjach z USA – mówi Benecki.

Do pozytywów w zapowiedziach nowego prezydenta należy zaliczyć impuls, który zaczyna wybudzać Europę z letargu.

– Zaczynamy np. zastanawiać się, skąd weźmiemy stal, potrzebną między innymi do produkcji broni. Dzisiaj 90% stali pochodzi z Azji i z Chin. Zaczynają się pojawiać się projekty odbudowy potencjału produkcji, możliwe, że dotrą także do Polski. Jestem pewien, że wiele się zmieni. Na krótką metę nie będzie łatwiej, ale może wynikną z tego jakieś pozytywy – zastanawia się ekonomista ING.

Pewne tendencje rzeczywiście były widoczne już w pierwszej prezydenturze Donalda Trumpa.

– Można to nazwać stawianiem na swój kraj, czyli próbą zatrzymania wszystkiego w ramach gospodarki Stanów Zjednoczonych. Jak najmniej kupować z zewnątrz, jak najwięcej sprzedawać. Korzystać z własnych zasobów, zatrudniać swoich obywateli – dodaje Anita Gołębiewska.

Donald Trump zapowiada więc kroki, które, przynajmniej w ciągu kilku lat będą korzystne dla wzrostu gospodarczego w Ameryce, ale są zagrożeniem dla reszty świata, w tym Europy, która jest gospodarka opartą na eksporcie.

– Kiedy największa gospodarka wprowadza cła, inni odpowiadają tym samym i świat się zamyka. Handel międzynarodowy niósł gospodarkę przez ostatnie 30 lat. Polityk, który chce polityki protekcjonistycznej i odwrócenia tych tendencji, jest zagrożeniem dla Europy i dla Polski, bo nasz cud gospodarczy polegał właśnie na udziale w handlu międzynarodowym – dodaje Rafał Benecki.

Poprosiliśmy uczestników debaty zarysowanie czarnych i optymistycznych scenariuszy rozwoju sytuacji, zależnie od dalszych decyzji Donalda Trumpa.

Anita Gołębiewska przyszłość postrzega w konkurencji z Ameryką innowacjami i nowoczesnymi technologiami.

– Mamy sporo do zaoferowania. Optymistyczny scenariusz zakłada, że Trump dotrzymuje słowa i doprowadza do zakończenia wojny. Dla Polski otwierają się możliwości odbudowy Ukrainy, a za tym idzie przebudzenie naszej gospodarki. Czarny scenariusz to zamknięcie amerykańskiej gospodarki, także na Polskę i dotkliwy spadek wymiany handlowej.

Juliusz Bolek nie obawia się czarnego scenariusza.

– Nawet jeśli stracimy coś z tych 3 procent eksportu do USA, wierzę, że znajdziemy inne rynki. Mój pozytywny scenariusz zależy natomiast wyłącznie od nas samych. Zakłada, że znajdziemy dla siebie specjalizację, która podbijemy USA i świat. Zaczniemy wdrażać coś innowacyjnego, co będzie kołem zamachowym gospodarki i odniesiemy sukces na miarę półprzewodników z Tajwanu.

Rafał Benecki obawia się nietrwałego pokoju na Ukrainie.

– W takiej sytuacji nie ruszy odbudowa Ukrainy, a polski biznes cały czas będzie się obawiać inwestycji. Ameryka wycofa swoje wsparcie dla NATO, a Europa sama nie da sobie rady, co będzie mieć także konsekwencje gospodarcze dla Polski. Scenariusz optymistyczny to zakończenie wojny i wstąpienie Ukrainy. Odbudowa Ukrainy jest ogromnym impulsem dla wzrostu gospodarczego. Jednocześnie Ameryka zaczyna technologiami wspierać Europę Środkową, żeby była gotowa sama się bronić, a nieuniknione wojny handlowe mają łagodny przebieg. Następuje przebudzenie Europy, zmiany w polityce niemieckiej powodują ożywienie i wracamy do wyższych wzrostów gospodarczych.

Zapraszamy do obejrzenia całej relacji z debaty.