Obywatele Ukrainy mogą ubiegać się o emerytury i renty z polskiego ZUS-u. Jak to możliwe, kto je pobiera i jakie warunki trzeba spełnić?

Jak wynika z danych ZUS – we wrześniu 2022 r. polskie emerytury otrzymało 3276 obywateli ukraińskich. W tym:

• 2953 wypłacono w Polsce,
• 323 zostało przesłane za granicę.

- Obywatele Ukrainy, podobnie jak inni obcokrajowcy, aby otrzymać polską emeryturę, muszą spełnić szereg warunków i odprowadzać składki w naszym kraju. Natomiast dodatek do minimalnej emerytury w Polsce będzie im przysługiwał tylko wtedy, gdy mieszkają na terenie naszego kraju – powiedział Paweł Żebrowski, rzecznik ZUS-u.

Aby otrzymać uprawnienia emerytalne, niezbędne jest posiadanie minimalnego stażu składkowego. Nie wszyscy ukraińscy emeryci je posiadają, jednak Polska zawarła z kijowskimi władzami odpowiednią umowę. Została ona podpisana 18 maja 2012 r. w Kijowie.

Znajdujące się tam postanowienia pozwalają Ukraińcom bez polskiego obywatelstwa na wypłatę najniższego świadczenia z ZUS. Co ciekawe - kwota ta nie musi być powiązana ze składkami, które zostały w Polsce odprowadzone.

- Nie oznacza to jednak, że Fundusz Ubezpieczeń Społecznych finansuje emerytury obywateli Ukrainy za okresy pracy na terenie ich macierzystego kraju. Każde państwo wypłaca świadczenie proporcjonalnie do długości okresów ubezpieczenia w każdym z nich – zaznaczył Paweł Żebrowski, rzecznik ZUS-u.

Osoba, która pracowała w Polsce i na Ukrainie, jeżeli urodziła się przed 1949 r. oraz ukończyła 60 lat (w przypadku kobiet) lub 65 lat (w przypadku mężczyzn), musi udowodnić, że ma wymagany staż ubezpieczeniowy, czyli okresy składkowe i nieskładkowe:

• 20 lat dla kobiet,
• 25 lat dla mężczyzn.

Jeżeli jednak nie może udokumentować tak długiego stażu, to emerytura zostanie przyznana, jeżeli staż wynosi co najmniej:

• 15 lat dla kobiet,
• 20 lat dla mężczyzn.

Jeżeli jednak starający się o emeryturę urodził się po 1948 r. nie tylko musi mieć ukończony odpowiedni wiek dla mężczyzn i kobiet, ale ponadto musi mieć opłacone w Polsce składki z tytułu ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych przynajmniej za 1 dzień, np. jako pracownik, zleceniobiorca lub jako osoba, która prowadziła działalność pozarolniczą.

- Długość stażu ubezpieczeniowego nie ma znaczenia dla ustalenia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym dla osób, które urodziły się po 1948 roku. Dlatego nie ma potrzeby, abyśmy doliczali Twoje zagraniczne okresy przy przyznawaniu polskiej emerytury – dowiadujemy się ze specjalnej ulotki, którą wydał ZUS.

Najniższe świadczenie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych to obecnie 1588,44 zł zł brutto miesięcznie. Jak podaje ZUS - obywatele Ukrainy, którzy legalnie świadczyli pracę w Polsce, mogą dostawać polską emeryturę za czas pracy w Polsce. Nie wyklucza to możliwości otrzymywania emerytury ze swojego kraju. Wysokość obu świadczeń jest obliczana proporcjonalnie.

Co ciekawe, minimalna emerytura na Ukrainie to 2,5 tys. hrywien miesięcznie – czyli w przeliczeniu na polską walutę 321 zł.

Jeżeli doliczymy do tego polską emeryturę, która również będzie mogła wynosić kilkaset złotych – w takiej sytuacji ubezpieczony mógłby otrzymać mniej niż minimalna emerytura w Polsce.

Wówczas polskie państwo dopłaca pozostałą kwotę tak, aby ubezpieczony mógł otrzymywać w każdym miesiącu 1588,44 zł, czyli najniższe świadczenie.

- Polsko-ukraińska umowa o zabezpieczeniu społecznym została zawarta na analogicznych zasadach jak inne tego typu dwustronne umowy zawarte przez stronę polską. Nie jest prawdą, że polski ZUS będzie finansował emerytury i renty obywateli Ukrainy za okresy pracy na terenie ich macierzystego kraju. Dzięki postanowieniom umowy możliwe jest natomiast transferowanie świadczeń dla świadczeniobiorców mieszkających w Polsce, na ich rachunki bankowe – czytamy na oficjalnej stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Podobne uprawnienie przysługuje Polakom mieszkającym na Ukrainie i w innych krajach, z którymi Polska zawarła umowy oraz na obszarze Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Polskę zobowiązuje do tego zasada równego traktowania stron będąca oparciem dla tej umowy.

Zobowiązuje to Polskę do uwzględnienia uprawnień obywateli państwa trzeciego w takim samym zakresie, jak robi to państwo będące stroną umowy.

- Nie oznacza to jednak, że Fundusz Ubezpieczeń Społecznych finansuje emerytury obywateli Ukrainy za okresy pracy na terenie ich macierzystego kraju. Każde państwo wypłaca świadczenie proporcjonalnie do długości okresów ubezpieczenia w każdym z nich – zaznaczył Paweł Żebrowski, rzecznik ZUS-u

Jak podkreśla, z podobnych rozwiązań na szeroką skalę korzystają także Polacy, np. mieszkający lub pracujący w Niemczech, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, czy USA.

- Polska ma umowy o zabezpieczeniu społecznym z kilkunastoma państwami – powiedział Żebrowski.

Zaznaczył również, że aby obcokrajowiec otrzymał dopłatę – musi najpierw spełnić określone warunki. Przysługuje ona wyłącznie w razie zamieszkiwania w Polsce.

- Inną zasadą, na której oparto tę i inne tego typu umowy dwustronne, jest zasada sumowania okresów emerytalnych. Pozwala ona na uwzględnienie okresów zatrudniania przy nadaniu uprawnień np. do minimalnej emerytury. W takim przypadku zsumowane zostaną polskie i ukraińskie okresy pracy, ale - co bardzo istotne – wyrównanie świadczenia do kwoty minimalnej emerytury nastąpi od kwoty zsumowanych świadczeń wypracowanych w Polsce i na Ukrainie – czytamy na oficjalnej stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Dopłaty do emerytur obecnie dotyczą 1170 obywateli Ukrainy zamieszkujących w Polsce.

Aby obliczyć wysokość świadczenia w pierwszym rzędzie, należy policzyć kwotę świadczenia liczoną tak, jak gdyby ubiegający się cały okres ubezpieczenia wymagany przez prawo – przebywał w Polsce.

Od tej kwoty oblicza się faktyczną kwotę, która odpowiada okresowi ubezpieczenia przebytemu w Polsce. Dla ustalenia polskiej emerytury istotne są zarobki uzyskane w Polsce. Nie mają znaczenia zarobki zagraniczne.

Aby obliczyć emeryturę z ZUS należy dodać:

• zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne, które są zapisane na indywidualnym koncie w ZUS,
• zwaloryzowany kapitał początkowy (ustalony za okresy ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 roku),
• zwaloryzowane środki zapisane na subkoncie w ZUS (w tym również przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego).

Następnie należy podzielić uzyskaną w ten sposób kwotę przez średnie dalsze trwanie życia. To wartość, która corocznie obliczana jest przez Główny Urząd Statystyczny.