Polacy podzieleni. Własna firma czy bezpieczna etatowa przystań?

Pierwszy miesiąc 2025 roku przyniósł nieznaczny wzrost liczby ogłoszonych upadłości. Wydziały gospodarcze polskich sądów ogłosiły wtedy 31 upadłości firm, co stanowi o jedną więcej niż w analogicznym okresie roku 2024. W ujęciu rocznym zmiana ta może wydawać się niewielka, jednak wciąż potwierdza, że polski rynek wciąż boryka się z wyzwaniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Warto jednak zwrócić uwagę na równoczesne wzrosty w liczbie nowo zakładanych firm. W styczniu 2025 r. swoją działalność rozpoczęło 30 476 nowych podmiotów. Dane pochodzą z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), rejestru REGON oraz Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Najwięcej nowych firm powstało w województwach mazowieckim i śląskim, co pozostaje w trendzie dominacji regionów mocno zurbanizowanych i od lat będących siłą napędową dla polskiej gospodarki.

Z opublikowanego raportu Global Entrepreneurship Monitor (GEM) „Entrepreneurship Reality Check” wyraźnie wyłania się obraz niepewności wielu Polaków wobec zakładania firmy. Jak to możliwe, że w jednym miesiącu mamy wyraźny przypływ nowych działalności, a jednocześnie tak wysoki poziom obaw?

Teoretycznie 83% z nas twierdzi, że założenie biznesu w Polsce jest dość proste, ale aż 52% boi się niepowodzenia. Na tle innych państw to stosunkowo wysoki odsetek, sytuujący nas w czołówce krajów, w których lęk przed porażką stanowi główną blokadę.

Zdaniem ekspertów przyczyn jest kilka – między innymi utrwalona na polskim rynku niechęć do podejmowania ryzyka, przekonanie, że porażka obciąża nas wizerunkowo, a także wciąż dobra sytuacja na rynku pracy. Jeśli ktoś nie musi, nie zawsze chce podejmować biznesowego trudu.

Poza obawą o reakcje społeczeństwa na porażkę, którą obserwowaliśmy w innych badaniach prowadzonych przez nas w PARP, wydaje się że obecne wysokie wskazania strachu przed porażką wynikają z niechęci do podejmowania ryzyka oraz wciąż dobrej sytuacji na rynku pracy. Można powiedzieć, że to właśnie ta cecha została wzmocniona podczas pandemii, kiedy uświadomiliśmy ryzyko wpisane w prowadzenie działalności gospodarczej. Kolejne wydarzenia wojny, kryzysu energetycznego i dynamicznego wzrostu cen przyniosły niepewność o przyszłość i spadek realnych dochodów do dyspozycji. Nie bez znaczenia są także uwarunkowania rynku pracy – z jednej strony niskie bezrobocie, z drugiej rosnące koszty zatrudnienia i coraz większa presja na dostosowanie się do najnowszych regulacji i trendów. Na tym tle opcja pracy najemnej wydaje się być znacznie bezpieczniejszym wyborem, tylko czy korzystnym dla gospodarki w długim okresie? – mówi Anna Tarnawa, lider polskiego zespołu badawczego GEM, kierownik sekcji Badań i Strategii w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Rok 2024 przyniósł Polsce umiarkowany wzrost PKB (3%), niską inflację (3,8%) i jedną z najniższych stóp bezrobocia w Unii Europejskiej (2,9%). Wielu osobom takie warunki mogłyby się wydawać idealne, by spróbować swoich sił w biznesie. Jednak, jak pokazuje Krajowy Wskaźnik Uwarunkowań Przedsiębiorczości (NECI), w 2024 r. nie poprawiły się znacząco czynniki sprzyjające rozwojowi nowo powstałych firm. Wskaźnik wyniósł 4,0 pkt (rok wcześniej był nieco wyższy), co oznacza, że wciąż mamy spore pole do ulepszeń.

Najlepiej wypadamy w obszarze otwartości rynku zewnętrznego, ale już gorzej, jeśli chodzi o edukację przedsiębiorczości (i to na każdym etapie nauczania), transfer wiedzy z sektora naukowego, dostęp do finansowania czy biurokrację. Koszty energii i rosnące koszty pracy także potrafią skutecznie zniechęcić potencjalnych właścicieli firm.

Wartość tego wskaźnika jest jednak wciąż stosunkowo niska i pokazuje, że Polska ma jeszcze dużo do zrobienia w kwestii poprawy warunków sprzyjających powstawaniu i rozwojowi firm. Działania w zakresie deregulacji w całej UE zapowiedziała też Komisja Europejska, jak również polski rząd, czego efekty będzie można zaobserwować w kolejnych pomiarach badania GEM – mówi Paulina Zadura, dyrektor Departamentu Analiz i Strategii Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Z Raportu GEM Polska 2024 wynika, że nie bez znaczenia przy decyzji o zakładaniu firmy pozostają również bariery systemowe, takie jak rosnące koszty prowadzenia działalności (w tym energii i zatrudnienia), wieloetapowe procedury administracyjne czy nie zawsze przejrzyste przepisy podatkowe.

Eksperci zwracają uwagę na ograniczony dostęp do finansowania i niewystarczające wsparcie w zakresie badań oraz transferu wiedzy, co szczególnie doskwiera młodym firmom o innowacyjnym charakterze.

Global Entrepreneurship Monitor (GEM) to największy międzynarodowy projekt badawczy, poświęcony szeroko pojętej przedsiębiorczości. Od ponad 20 lat co roku bierze w nim udział ponad 50 krajów świata, a nadrzędnym celem jest porównanie różnic w aktywności biznesowej i określenie czynników sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości.

W raporcie Global Entrepreneurship Monitor (GEM) znajdziemy wyraźne porównania Polski z innymi państwami świata. Z jednej strony, jeśli chodzi o przedsiębiorczość we wczesnym stadium (TEA – Total early-stage Entrepreneurial Activity), nasz kraj wypada dość słabo – Polska zajmuje ostatnie miejsce spośród badanych krajów, z wynikiem 2,5% dorosłych osób zakładających lub prowadzących firmę nie dłużej niż 3,5 roku. Z drugiej strony, jeśli już uda nam się utrzymać działalność na rynku, sytuacja wygląda znacznie korzystniej: pod względem tzw. dojrzałej przedsiębiorczości (firmy funkcjonujące dłużej niż 3,5 roku) zajmujemy 7. miejsce na świecie, z wynikiem 12,8%.

Takie wyniki pokazują, że w Polsce istnieje spory potencjał do rozwoju biznesu, jednak wczesna faza zakładania firmy jest słabym ogniwem – wiele osób rezygnuje z własnej działalności na starcie, najczęściej z powodu obaw przed porażką i barier systemowych. Dane i porównania są dostępne w raporcie GEM, który szczegółowo prezentuje pozycję Polski na tle pozostałych krajów.

Jeśli chcemy budować konkurencyjną gospodarkę, musimy nie tylko upraszczać formalności związane z prowadzeniem działalności, ale przede wszystkim edukować i wspierać przedsiębiorców, aby lepiej radzili sobie z wyzwaniami — podsumowuje Przemysław Zbierowski, profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach i członek polskiego zespołu badawczego GEM.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Biznesu codziennie. Obserwuj StrefaBiznesu.pl!

Źródło: PARP, BNF, Global Entrepreneurship Monitor. Raport GEM Polska 2024