Lekarze muszą obowiązkowo wystawiać elektroniczne zwolnienia lekarskie. Dzieje się tak za sprawą przepisów, które weszły w życie 1 grudnia 2018 roku. Zwolnienia w wersji papierowej nie są już honorowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Chcesz szybko znaleźć pracę? Sprawdź najnowsze oferty pracy na stronie lub w aplikacji Gratki
Aby pracodawca mógł zaakceptować zwolnienie lekarskie, doktor musi wprowadzić dane pacjenta do systemu ZUS. Dopiero, gdy internista wypełni specjalny formularz i zatwierdzi wszystkie dane, zwolnienie lekarskie staje się ważne. Z tym może być jednak problem, ponieważ system ZUS potrafi odmówić posłuszeństwa. Wyjaśniamy, jakie prawa przysługują pacjentowi, który nie ma możliwości otrzymania elektronicznego zwolnienia lekarskiego.
Jak było, kiedy ZUS uznawał drukowane zwolnienia lekarskie?
Przed 1 grudnia 2018 r. ZUS honorował papierowe zwolnienia lekarskie. Po otrzymaniu zwolnienia pracownik miał siedem dni na dostarczenie dokumentu do zakładu pracy, licząc od dnia jego wystawienia. Aby wypisać zwolnienie, lekarz wypełniał druk ZLA. Zwolnienie lekarskie było ważne jedynie wówczas, gdy widniały na nim pieczątki lekarza i w przychodni.
W praktyce dostarczanie zwolnień lekarskich do pracodawcy bywało uciążliwe, zwłaszcza w przypadku osób przewlekle chorych. Dodatkowe utrudnienie stanowiła konieczność podbicia zwolnienia lekarskiego. Zdarzało się tak, że pacjent wychodził od lekarza z ZLA, a dopiero po powrocie do domu odkrywał, że na formularzu brakuje niezbędnych pieczęci.
Niektórzy pracownicy nie przestrzegali siedmiodniowych terminów, a to wiązało się dla nich z obniżeniem przysługującego im zasiłku chorobowego. Za każdy dzień zwłoki zasiłek chorobowy był pomniejszany o 25%, przy czym wartość świadczenia malała już ósmego dnia zwolnienia. Obniżenie zasiłku chorobowego było często stosowaną praktyka. W 2017 r. Polacy stracili z tego powodu ponad 2 mln złotych.
Obecnie obowiązek dostarczenia zwolnienia lekarskiego przez pracownika do zakładu pracy bądź ZUS-u, w przypadku osób, które same opłacają składkę chorobową, został zniesiony. Zamiast tego to na lekarzu spoczywa odpowiedzialność związana z wypisaniem i zatwierdzeniem zwolnienia online.
Formularz zwolnienia lekarskiego in blanco
Zanim lekarz zacznie przyjmować pacjentów, może wydrukować do 150 formularzy zwolnień. Aby to zrobić, powinien skorzystać z systemu ZUS. Jeżeli platforma do generowania zwolnień lekarskich przestanie działać, doktor będzie mógł posłużyć się papierowym formularzem. Dane z wydruku może wprowadzić do systemu ZUS w wolnej chwili. Ma tydzień na wprowadzenie zwolnienia lekarskiego do systemu ZUS. Zwolnienie nie będzie aktywne, dopóki nie zostanie zelektronizowane.
Orzeczenie o niezdolności do pracy zamiast zwolnienia
W przypadku awarii systemu ZUS lekarz może wystawić papierowe „orzeczenie o niezdolności do pracy”. Druk został przygotowany przez Porozumienie Organizacji Lekarskich. Takie orzeczenie nie jest traktowane na równi ze zwolnieniem lekarskim i nie jest honorowane przez ZUS, przez co nie stanowi podstawy do wypłaty zasiłku chorobowego. Mimo to orzeczenie może okazać się pomocne w sytuacji krytycznej. Aby usprawiedliwić swoją nieobecność w pracy, należy przedłożyć pracodawcy poświadczenie w pierwszym tygodniu od wystawienia zwolnienia.
Kiedy zwolnienie lekarskie uprawnia do zasiłku chorobowego?
Każdemu pracownikowi na zwolnieniu lekarskim, który ma opłacone składki społeczne do ZUS, w tym składki chorobowe, przysługuje zasiłek chorobowy. Świadczenie wypłaca pracodawca lub ZUS. O tym, kto wypłaci zasiłek, decyduje liczba osób zatrudnionych w firmie oraz rodzaj wykonywanej pracy.
Ustalając liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego, uwzględnia się:
- pełnoletnich pracowników
- pracowników młodocianych, w tym uczniów
- osoby wykonujące pracę nakładczą
- osoby wykonujące pracę agencyjną
- osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy zlecenia
- osoby współpracujące, podlegające ubezpieczeniu chorobowemu
- osoby współpracujące, podlegające dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby współpracujące z nimi, podlegające dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu
- osobę zatrudniającą, prowadzącą działalność gospodarczą
Kiedy pracodawca wypłaca zasiłek osobie na zwolnieniu lekarskim?
Pracownikowi firmy, która na dzień 30 listopada zatrudniała powyżej 20 osób, świadczenie przysługujące w następnym roku kalendarzowym wypłaci pracodawca.
Kiedy ZUS wypłaca zasiłek osobie na zwolnieniu lekarskim?
Jeśli na dzień 30 listopada przedsiębiorstwo zatrudniało do 20 osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego, w następnym roku kalendarzowym świadczenie pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłaci Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Płatnicy składek, którzy na dzień 30 listopada nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego, ustalają liczbę ubezpieczonych, począwszy od pierwszego miesiąca, w którym dokonano zgłoszenia. W przypadku konieczności wypłacenia zasiłku przez ZUS, pracodawca przekazuje dokumentację potrzebną do wypłaty świadczenia do ZUS-u, a pracownik nie musi o nic się martwić.
Ponadto ZUS wypłaca zasiłek:
- osobom, wobec których ustał stosunek pracy
- duchownym
- osobom, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u zagranicznego pracodawcy
- osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osobom współpracującym z nimi
Co zrobić, żeby dostać zasiłek z ZUS-u?
Aby otrzymać zasiłek na podstawie zwolnienia lekarskiego z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, należy złożyć odpowiedni wniosek w ZUS-ie. Można to zrobić w placówce zakładu lub przez platformę PUE ZUS. Osoby, wobec których wygasł stosunek pracy, powinny udać się do odpowiedniego oddziału ZUS według miejsca zamieszkania. Jeżeli jednak w czasie obowiązywania ubezpieczenia ZUS właściwy ze względu na siedzibę płatnika składek rozpoczął wypłatę zasiłku, to będzie ją kontynuował.
Dlaczego e-zwolnienia lekarskie są takie kontrowersyjne?
Działanie systemu do wystawiania e-zwolnień lekarskich wzbudziło wątpliwości Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy (OZZL) oraz innych organizacji zrzeszających medyków. System ZUS, który służy do wystawiania e-zwolnień, już niejednokrotnie zawodził. Dlatego środowisko lekarskie postulowało, aby elektroniczne zwolnienia lekarskie były dobrowolne, a nie obowiązkowe.
Przeciwko obowiązkowym e-zwolnieniom lekarskim były wszystkie organizacje zrzeszone w Porozumieniu Organizacji Lekarskich (POL):
- Naczelna Rada Lekarska
- Porozumienie Zielonogórskiego, Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy
- Polska Federacja Pracodawców Prywatnych Ochrony Zdrowia
Jak wskazuje Porozumienie Organizacji Lekarskich, lekarze powinni zachować prawo do wyboru formy, w jakiej wystawią zwolnienia. Dałoby im to zabezpieczenie na wypadek, gdyby wypisanie e-zwolnienia okazało się niemożliwe. Nasuwa się pytanie, jakie korzyści odniesiemy po wprowadzeniu obowiązkowych e-zwolnień. Krzysztof Bukiel ma mieszane odczucia.
- Wszystko zależy od sprawności działania systemu. Jeżeli będzie on stosunkowo często zawodził, co miało miejsce dotychczas, to nie zyskamy na wprowadzeniu obowiązkowych e-ZLA, a wręcz przeciwnie, mogą one stanowić utrudnienie. Poza tym trzeba pamiętać, że część lekarzy, z różnego powodu, nie zdoła nauczyć się elektronicznego wypełniania formularzy zwolnień – uważa nasz rozmówca.
Kiedy można otrzymać papierowy formularz zwolnienia?
Pracownik, którego zwolnienie lekarskie nie może trafić do systemu ZUS w trakcie wizyty, otrzymuje wydruk formularza zwolnienia. Wystawianie e-zwolnienia może być niemożliwe, jeżeli:
- nastąpi utrata połączenia z systemem ZUS
- dojdzie do awarii systemu
- zostanie zerwane połączenie internetowe
- lekarzowi rozładuje się telefon podczas wizyty domowej
Ponadto, e-zwolnienia nie znajdują zastosowania w przypadku firm, które nie korzystają z platformy PUE ZUS. W takiej sytuacji pracownik również dostaje wydrukowany formularz zwolnienia. Powinien jak najszybciej dostarczyć ten dokument do zakładu pracy. Ponieważ ustawa nie ogranicza już chorego terminem siedmiu dni, osoba niezdolna do pracy może dopełnić formalności, jak wydobrzeje.
Czy e-zwolnienia lekarskie wspomogą walkę z wyłudzaniem L-4?
Elektroniczne zwolnienia lekarskie zostały wdrożone, aby ograniczyć możliwość wyłudzania zwolnień. Dzięki elektronicznej ewidencji e-ZLA Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma wgląd w dane wprowadzone przez lekarza do systemu. Jednocześnie każdy pracodawca, który korzysta z platformy PUE ZUS i ma włączoną opcję powiadomień, zostaje poinformowany o zwolnieniu już chwilę po jego wystawieniu. Podobną usługę może aktywować pracownik.
Szukasz pracy? Sprawdź aktualne oferty>>> lub pobierz aplikację Gratki
Krzysztof Bukiel, przewodniczący ZK OZZL, wątpi w to, czy obowiązkowe e-ZLA przełoży się na redukcję wyłudzonych zwolnień lekarskich.
– Wcześniej, zanim pacjent poinformował o zwolnieniu, mijało nawet kilka dni. Obecnie wyłudzający zwolnienie muszą wziąć pod uwagę fakt, że informacja o zwolnieniu od razu trafi do ZUS-u, tak więc z punktu widzenia nieuczciwej osoby lepiej jest symulować chorobę. Jeśli ktoś chce wyłudzić zwolnienie lekarskie, i tak to zrobi – uważa Krzysztof Bukiel. – Inna sprawa, że na takim wyłudzonym zwolnieniu trudno będzie iść do drugiej pracy lub wyjechać na krótki urlop. Będzie można jedynie odpoczywać w domu i udawać chorego. W tym sensie zmiany mogą pomóc ograniczyć liczbę wyłudzanych zwolnień lekarskich – dodaje szef ZK OZZL.
