Zwolnienie pracownika na nowych zasadach. Wrócisz do pracy w trakcie sporu z pracodawcą

Zwolnienie pracownika to proces, który bardzo trudno jest odwrócić. Zwolniony pracownik może odwołać się od decyzji pracodawcy na drodze sądowej. W praktyce jednak niewiele osób decyduje się na ten krok ze względu na żmudny proces decyzyjny. Sprawę trzeba skierować na drogę sądową, a nawet jeżeli sąd pierwszej instancji przyzna, że pracownik został zwolniony bezprawnie, pracodawca może odwołać się od jego decyzji. Dopiero sąd drugiej instancji wydaje wyrok, po którym poszkodowany może mieć poczucie wygranej. Wcześniej nie wolno mu wrócić do pracy.

- Obecne przepisy, z uwagi na ich konstrukcję, a także przewlekłość postępowań, nie stanowiły realnej ochrony dla zatrudnionych, którzy często latami czekali na przywrócenie do pracy. Taka sytuacja w praktyce zniechęcała pracowników do dochodzenia swych naruszonych praw - tłumaczy Paweł Śmigielski, dyrektor Wydziału Prawno-Interwencyjnego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych.

Zwolnieniu pracownika z reguły towarzyszy wiele negatywnych emocji. Zwolnionemu pracownikowi, któremu uda się pomyślnie przebrnąć przez cały proces sądowy, przysługuje prawo powrotu do pracy. Naturalnie nie wszystkim osobom, które zostały zwolnione, odpowiada taka kolej rzeczy. Niektórym na powrót do pracy nie pozwala duma, innym - poczucie krzywdy lub wstydu. Osoby zwolnione często nie chcą mieć nic wspólnego z firmą, która potraktowała ich niesprawiedliwie.

Od listopada zwolnionemu pracownikowi łatwiej będzie zawalczyć o swoje prawa, a zwolnienie pracownika przestanie się wiązać z przekreśleniem szans na szybki powrót do pracy. Wówczas to wejdzie w życie znowelizowany kodeks postępowania cywilnego. Zwolniony pracownik będzie mógł powrócić do pracy już w trakcie procesu sądowego.

- OPZZ pozytywnie ocenia nowelizację kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którą sąd pierwszej instancji w wyroku może nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego. Jest to niewątpliwe wzmocnienie pozycji osoby zatrudnionej względem pracodawcy, gdyż w razie bezprawnego zwolnienia pracownika ten będzie mógł dalej pracować u pracodawcy, nie czekając na prawomocne zakończenie sprawy - mówi Paweł Śmigielski.

Nowelizacja ustawy została już podpisana przez prezydenta. Nie była jednak poddana konsultacjom w Radzie Dialogu Społecznego, a środowisko przedsiębiorców przyjęło ją bardzo krytycznie.

- Społeczna doniosłość spraw z zakresu prawa pracy i konieczność uwzględnienia interesów dwóch stron stosunku pracy wymaga odpowiedzialnego podejścia do tej sfery regulacji prawnych. Nowe inicjatywy powinny służyć budowaniu zaufania stron stosunków pracy, a nie dalszej erozji w tym zakresie - uważa Robert Lisicki, dyrektor Departamentu Pracy w Konfederacji Lewiatan.

Innego zdania jest OPZZ. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych zakłada, że nowe prawo pozwoli ograniczyć liczbę bezprawnych zwolnień. Pracownicy zyskają bowiem nowe narzędzie w walce z nieuzasadnionym zwolnieniem.

- Spodziewamy się, iż nowy przepis będzie skłaniał pracodawców do pogłębionej oceny zasadności planowanego działania w sferze rozwiązywania stosunku pracy. Pracodawca będzie bowiem musiał liczyć się ze zdecydowanie szybszą reakcją sądu w przypadku bezprawnego zwolnienia pracownika - wskazuje Paweł Śmigielski.

Zmiana przepisów spotkała się z negatywnym przyjęciem w środowisku pracodawców. Przewlekłe sprawy sądowe z zakresu prawa pracy działały na korzyść firm, które nie zamierzały ponownie zatrudniać zwolnionej osoby. Przedsiębiorcy przyjmują stanowisko, zgodnie z którym należałoby poprawić efektywność funkcjonowania sądów, a nie zmieniać przepisy prawa.

- Zdaniem autorów nowego art. 477 § 2 kpc długość trwania postępowania sądowego w pierwszej instancji w sprawach o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne znacznie przekracza okres wypowiedzenia, co powoduje, że obecne rozwiązanie jest przepisem martwym. W pierwszej kolejności należy poprawić efektywność rozpatrywania sporów z zakresu prawa pracy, w szczególności spraw dotyczących rozwiązania stosunku pracy. Intencją powinno być dążenie do efektywnego rozstrzygania spraw - przekonuje Robert Lisicki.

Sceptycy zastanawiają się natomiast, ile świadectw pracy trzeba będzie wystawić, jeżeli sąd I instancji orzecze, że zwolnienie pracownika było bezprawne, a sąd II instancji - wręcz przeciwnie, przychylił się do woli pracodawcy. Firmy obawiają się również ponoszenia wysokich kosztów związanych z ponownym zatrudnieniem czy zwolnieniem pracownika. Według Roberta Lisickiego nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego nie tylko zwiększy niepewność zatrudnienia, ale także narazi na dodatkowe wydatki zarówno pracodawców, jak i Skarb Państwa, dla którego zwolnienie pracownika może oznaczać konieczność wypłaty ewentualnego odszkodowania.

Obecnie sprawy sądowe dotyczące zwolnienia pracownika potrafią toczyć się przez kilkanaście miesięcy, a nawet lat. Jak przypomina Robert Lisicki, w 2018 r. przeciętny czas postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy w sądach I instancji wynosił ok. 9 miesięcy, a w sądach okręgowych ok. 4 miesiące, podczas gdy sądy apelacyjne (II instancji) na rozpatrzenie sprawy potrzebowały przeciętnie ok. 10 miesięcy. Nie oznacza to jednak, że po niespełna roku zwolniony pracownik mógł wrócić do pracy. Aż 5000 spraw w sądach I instancji przeciągało się powyżej roku, a niektóre z nich toczyły się przez 5 lat.

Konieczność przywrócenia pracownika do pracy przed rozstrzygnięciem sporu na drodze sądowej zmusi pracodawców do innej niż dotychczas organizacji pracy. Przedsiębiorcy, którzy wypowiedzą pracownikowi umowę, będą musieli liczyć się z powrotem niechcianej osoby do pracy. To może być uciążliwe zwłaszcza w przypadku tych pracowników, którzy nie wywiązywali się należycie ze swoich obowiązków.

- Prawomocny wyrok zmieniający wyrok sądu pierwszej instancji może mieć miejsce po kilku lub kilkunastu miesiącach, albo nawet latach. Uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pracodawcy orzeknie tylko: o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu. Pracodawca dopiero w osobnym procesie będzie miał prawo dochodzenia naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku - tłumaczy ekspert Konfederacji Lewiatan.

Warto wiedzieć, że nie zawsze pracodawca może zwolnić pracownika. Niektóre grupy korzystają z dodatkowej ochrony. I tak, pracodawca nie ma prawa rozwiązać stosunku pracy z osobą, która przebywa na urlopie. Dotyczy to zarówno pracowników korzystających ze zwolnienia lekarskiego z powodu choroby, jak i osób na urlopach wypoczynkowych. Wypowiedzenia umowy o pracę nie można także złożyć pracownicy w ciąży, ani pracownikom na: urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim lub urlopie wychowawczym. Ponadto przed zwolnieniem są chronieni seniorzy, którym brakuje nie więcej niż czterech lat do emerytury i osiągnęliby oni wiek emerytalny, pracując u jednego pracodawcy.

Nie łatwo jest również zwolnić pracownika za mobbing. Jeżeli pozostałe osoby zatrudnione skarżą się na mobbing, pracodawca powinien zbadać sytuację i wysłuchać obu stron. To lepsze rozwiązanie niż zwalnianie mobbera z dnia na dzień. Na czas wyjaśnienia sytuacji osobę podejrzaną o mobbing można odsunąć od jej obowiązków. Trzeba jednak pamiętać, że ciężar udowodnienia mobbingu spoczywa na pracowniku, który go doświadczył. To on musi przedstawić dowody, które poświadczą, że dana sytuacja miała miejsce.

Na ile skuteczne będą nowe przepisy, przekonamy się już niebawem. Trudno jest oszacować, ilu zwolnionych pracowników skorzystać z nowej możliwości powrotu do pracy. Niektórzy z nich, mimo poczucia niesprawiedliwości, w dalszym ciągu mogą woleć kontynuować karierę u nowego pracodawcy, z którym nie będą mieli negatywnych doświadczeń.