Już jeden trudny region państwo "zabiło". To już nigdy nie może się powtórzyć

Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to nie tylko instrument polityki klimatycznej, ale także odpowiedź na wyzwania społeczne, demograficzne i ekonomiczne w regionach górniczych. Polska, będąc największym beneficjentem FST, otrzymuje 3,85 miliarda euro, co stanowi jedną piątą całego funduszu. Te środki są niezbędne do łagodzenia skutków transformacji energetycznej, które są poza zasięgiem krajowego budżetu.

Pieniądze z FST są kluczowe dla bezpieczeństwa i stabilności regionów węglowych. Bez odpowiednich inwestycji, zamykane kopalnie mogą stać się miejscem rozwoju niepożądanych zjawisk społecznych, takich jak farmy trolli siejące wrogą propagandę. Dlatego tak ważne jest, aby Polska skutecznie walczyła o kontynuację FST w przyszłych budżetach unijnych.

Raport Polskiej Zielonej Sieci i Instytutu Reform “Głosy z regionów objętych Funduszem Sprawiedliwej Transformacji” podkreśla znaczenie FST dla lokalnych społeczności.

– Raport powstał, żeby zasilić taki moment w czasie, kiedy władze krajowe, ale też unijne robią przeglądy funduszy europejskich – tłumaczy w rozmowie ze Strefą Biznesu Marta Anczewska, Instytut Reform. – Chcieliśmy pokazać, jak ten fundusz działa, ponieważ w Polsce funkcjonuje od 2 lat – dodaje.

– Chcemy na pewno wyciągnąć wnioski z tego, co się stało do tej pory i pokazać, jakie on ma znaczenie dla lokalnych społeczności – mówi.

Jak wyjaśnia, do tej pory regiony dostały do swojej dyspozycji konkretne środki na łagodzenie gospodarczych i społecznych skutków wychodzenia z węgla. – 2 lata to nie jest dużo w rzeczywistości funduszy unijnych, więc na razie wydarzyło się tak zwane programowaniem, czyli planowanie na co te fundusze zostaną wydane i uruchamianie pierwszych projektów – wyjaśnia.

Jednak już teraz można stwierdzić, jak potężny wpływ ten fundusz miał na ludzi, którzy mieszkają w regionach górniczych, w regionach, gdzie kończy się praca elektrowni węglowych. – Główną osią funduszu są małe i średnie przedsiębiorstwa, pomoc ludziom w poszukiwaniu nowego zatrudnienia czy programy outplacementowe, czyli pomagające im przenieść się do nowego miejsca pracy, a także mitygowanie szkód na przykład środowiskowych – wymienia i dodaje, że na te cele będą wykorzystywane środki z funduszu sprawiedliwej transformacji.

– Jednym najważniejszym wnioskiem jest to, że polskie regiony węglowe chcą kontynuacji Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Sprawiedliwa transformacja, proces odejścia od węgla i utworzenie nowych alternatyw gospodarczych nie kończy się za 2 ani 3 lata. To będzie trwało jeszcze wiele lat. W związku z tym potrzebne są fundusze na te wszystkie działania, na tworzenie nowych miejsc pracy na tworzenie nowych źródeł energii, czy na naprawę środowiska zdegradowanego przez wydobycie węgla, czy po prostu rozwój tych usług społecznych, publicznych – wymienia w rozmowie z nami Alina Pogoda, Polska Zielona Sieć.

Również Anczewska zwraca uwagę na problem planowania, ponieważ, jak zauważa, musi być dostarczony harmonogram, który nie będzie na 2 lata, nie będzie na 5 lat, ponieważ są to procesy, które dzieją się na przestrzeni dekad. Żeby transformacja miała szansę na to, żeby być sprawiedliwa, musi być dostarczony plan na 20 lat do przodu, który będzie konsekwentnie realizowany przez kolejne ekipy rządowe. I to jest wyzwanie, zupełnie poza ludźmi w regionach, ponieważ, jak zauważa Anczewska, osoby, które mieszkają w regionach górniczych, na Śląsku, w Wielkopolsce nie mają na to wpływu, natomiast mają na to wpływ rządzący.

– Jeśli taki plan będzie i będzie konsekwencja w jego realizowaniu, cała reszta się uda. Ludzie w regionach węglowych też mają świadomość, że węgiel się kończy, młodzi rzadko podejmują zatrudnienie w tej branży. Tak naprawdę musimy się zaopiekować osobami, które zbliżają się do wieku emerytalnego, natomiast dla nich to nie będzie szok mentalny. Myślę, że ta świadomość już istnieje – wyjaśnia Anczewska.

– Ważnym wnioskiem z raportu jest także to, że FST uruchomił międzyregionalną współpracę. Regiony się wymieniają dobrymi praktykami, ale też problemami. Te informacje przepływają między regionami i widać tę współpracę – mówi.

Jako przykład podaje opublikowany niedawno apel wszystkich regionów, które są wspierane przez Fundusz Sprawiedliwej Transformacji do Komisji Europejskiej i rządu RP o kontynuację FST – dodaje.

Jak podaje Anczewska, region Wielkopolski Wschodniej jest przykładem sukcesu w zakresie sprawiedliwej transformacji. Dzięki wczesnemu zaangażowaniu i dobrej współpracy, region ten stał się wzorem dla innych.

– Region wzorcowo go wydaje, a nawet jest znany w Unii Europejskiej, w Brukseli, gdzie często pojawia się na spotkaniach w Brukseli – podkreśla Anczewska.

Z drugiej strony mamy subregion wałbrzyski, który również został objęty środkami z FST. – Wszyscy wiemy, co wydarzyło się w Wałbrzychu w latach dziewięćdziesiątych, przy zamykaniu Zagłębia przemysłowo- węglowego. Tam nikt nie zadbał o lokalną społeczność. W związku z tym widzimy teraz konsekwencje – alarmuje.

– Tam są duże problemy społeczne, tam są szkody pogórnicze, tam ciągle jest bardzo dużo, na przykład domów opalanych słabej jakości węglem i dla nich też wyasygnowano kwotę, aby post factum, długo po czasie, ale jednak pomóc przezwyciężyć te problemy – podsumowuje.

W 2028 roku Unia Europejska wprowadzi nową perspektywę finansową, co stawia przed Polską wyzwanie zapewnienia kontynuacji FST.

– To musi być dalej finansowane, więc regiony chcą kontynuacji FST, a przy okazji zwracają uwagę na potrzebę koordynacji procesu w skali krajowej, nie tylko w regionalnej – podkreśla Pogoda.

Wnioski z raportu wskazują na konieczność dalszej współpracy między regionami oraz potrzebę kampanii informacyjnych, które pomogą mieszkańcom lepiej zrozumieć proces transformacji i dostępne dla nich możliwości.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Biznesu codziennie. Obserwuj StrefaBiznesu.pl!