Pierwsza praca od A do Z. Jakie prawa i obowiązki ma pracownik i pracodawca? W tym dniu najpóźniej musisz otrzymać wypłatę

Umowa jest prawą podstawą nawiązania stosunku pracy. Zawiera w sobie najważniejsze postanowienia co do świadczenia pracy i ustala relacje pomiędzy pracownikiem i pracodawcą.

Umowa o pracę powinna zostać sporządzona na piśmie.

- Zgodnie z art. 29§ 2 kodeksu pracy umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do rodzaju umowy oraz jej warunków - czytamy na oficjalnej stronie Państwowej Inspekcji Pracy.

Jak się okazuje, niezachowanie formy pisemnej nie powoduje nieważności umowy o pracę. W postępowaniu sądowym można przeprowadzić dowód na podstawie zeznań świadków oraz przesłuchać strony. Jeżeli pracodawca nie potwierdzi na piśmie faktu zawarcia umowy - popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika z art. 281 Kodeksu Pracy. Pracodawcy grozi za to kara grzywny.

Umowa powinna zawierać dane stron podpisujących umowę, datę oraz treść, czyli:

• obowiązki pracownika,
• rodzaj (stanowisko) pracy,
• miejsce, w którym praca będzie wykonywania,
• wymiar czasowy,
• datę rozpoczęcia pracy,
• wysokość wynagrodzenia.

Umowę o pracę można zawrzeć:

• na okres próbny, maksymalnie 3 miesiące - po upływie próbnego nie może być ponownie zawarta z tym samym pracownikiem,
• na czas określony, czyli z datą końcową, do kiedy pracodawca zatrudnia pracownika, po upływie 33 miesięcy lub od momentu zawarcia czwartej umowy pracownika należy zatrudnić w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony.

Zawarcie umowy na krótszy czas daje możliwość przekonania się nie tylko jak pracuje nowo zatrudniona osoba, ale także pracownik poznaje firmę i może w praktyce zastanowić się, czy chce się z nią wiązać na stałe. Gdy pracownik nie spełnia oczekiwań firmy albo na odwrót - łatwiej i bez konsekwencji jest mu zrezygnować z pracy.

Aby być zatrudnionym nie trzeba zawsze podpisywać umowy o pracę. Istnieją także formy tzw. zatrudnienia niepracowniczego, czyli umowy cywilnoprawne:

• umowa o dzieło,
• umowa zlecenie
• umowa agencyjna.

Takie umowy nie odwołują się jednak do Kodeksu Pracy, a jedynie Kodeksu Cywilnego. W związku z tym nie stosuje się do nich przepisów KP.

O zdobywaniu pierwszych wpisów w CV i praktyce trzeba myśleć będąc jeszcze na studiach. Nie jest to najłatwiejsze, zwłaszcza, jeśli studiujemy dziennie. Praktyki, staże, nawet jeśli nie są płatne - warto się ich podejmować po to, aby zdobyć cenne doświadczenie i możliwość wpisania ich do CV. Pozwala to na wykazanie się przed pracodawcą, że jesteśmy aktywni i już wcześnie zaczęliśmy się interesować konkretna branżą. Z CV powinna też wynikać jakaś konsekwencja, czyli zdobywanie kolejnych, trudniejszych umiejętności w ramach nowych wolontariatów lub prac.

Warto, aby CV, które wysyłamy do pracodawcy odpowiadało na jego potrzeby. W ogłoszeniu o pracę znajdziemy np. opis stanowiska i zakres obowiązków. Dokument warto dopasować pod tym kierunkiem. Przyglądanie ofert pracy i analiza informacje znajdujących się „między wierszami” pozwoli nam dopasować CV z myślą o konkretnym pracodawcy. To zwiększa realną szansę na zainteresowanie z jego strony i rozmowę kwalifikacyjną.

Zarówno CV, jak i list motywacyjny nie muszą przekonać przyszłego pracodawcy, że jesteśmy idealnym kandydatem, ale powinny go zachęcić do tego, żeby z nami porozmawiał pokazując naszą znajomość branży, doświadczenie, czym się wcześniej zajmowaliśmy oraz nasz potencjał.

Pracodawcy zwykle szukają kandydata, który robił wcześniej już coś podobnego w tej samej branży, ale na niższym, mniej wymagającym stanowisku.

Dokumenty aplikacyjne powinny być tak przygotowane, aby pracodawca zobaczył, że ma do czynienia z praktykiem, który już wcześniej angażował się w podobne działania. Np. wolontariat pokazuje, że działamy nie tyle z myślą o zarobku, ale z własnej wewnętrznej potrzeby.

Nim przystąpimy do pracy konieczne będzie wykonanie niezbędnych badań i szkoleń.

• Pracodawca powinien wysłać osobę, którą będzie zatrudniać na badania lekarskie w celu wykluczenia ewentualnej niezdolności do pracy na konkretnym stanowisku. Musi to nastąpić jeszcze przed rozpoczęciem pracy.
• Kolejnym obowiązkowym elementem przed przystąpieniem do pracy jest odbycie i zaliczenie szkolenia z bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Szkolenie organizowane jest z myślą o konkretnym stanowisku, na którym zatrudniony będzie pracować.

Ponadto nowy pracownik powinien zostać zgłoszony do ubezpieczenia społecznego w przeciągu 7 dni.

Zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę to dla pracownika szereg przywilejów i obowiązków. Pracownik zobowiązuje się do wykonywania codziennych zadań w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a każda nieobecność musi zostać wyjaśniona.

Nieusprawiedliwione opuszczenie miejsca pracy jest poważnym naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych.

Pracownik powinien opuścić miejsce pracy, gdy przebywanie w nim zagraża jego życiu i zdrowiu. W takiej sytuacji powinien o tym powiadomić pracodawcę. Co ważne nadal ma obowiązek pozostawać do dyspozycji pracodawcy. Samo oddalenie się po to, aby uniknąć zagrożenia nie jest jeszcze opuszczeniem miejsca pracy.

Jeżeli jednak nie ma sytuacji zagrożenia, a pracownik samowolnie opuszcza stanowisko pracy - pracodawca ma możliwość założenia na pracownika kar porządkowych:

• upomnienia,
• nagany,
• kary finansowej.

Przed nałożeniem kary pracownik powinien być wysłuchany, fakt nałożenia kary – przekazany pracownikowi na piśmie wraz z konkretnym wskazaniem kiedy i gdzie do jakiego rodzaju naruszeń doszło. Odpis tego dokumentu powinien znaleźć się w aktach osobowych pracownika.

W praktyce czasami zdarza się, że pracownicy porzucają pracę - po prostu przestają się w niej pojawiać. Takie zachowanie może skutkować wieloma konsekwencjami.

• Pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie bez okresu wypowiedzenia. Informacja o takim zwolnieniu trafia na świadectwo pracy, co spowoduje, że kolejny pracodawca, nim zatrudni taką osobę - poważnie się zastanowi dwa razy. Będzie to dla niego sygnał o niesumienności kandydata. Taka informacja może mieć wpływ na podejmowane decyzje o zatrudnieniu oraz na problemy ze znalezieniem kolejnej pracy.
• Pracownik może zostać zobowiązany przez pracodawcę do wypłaty odszkodowania. Nagłe porzucenie pracy może spowodować straty, opóźnienia w terminach dostaw oraz utratę zaufania wśród kontrahentów Twojego pracodawcy. Wysokość takiego odszkodowania nie jest ustalona żadnym konkretnym przedziałem. Gdyby w czasie postępowania sądowego wina pracownika została udowodniona - musiałby on naprawić całość poniesionych szkód.
• Osoba, która porzuciła pracę traci prawo do zasiłku dla bezrobotnych przez 6 miesięcy od rozwiązania stosunku pracy z własnej winy.

Nieusprawiedliwione nieobecności w pracy również są widoczne na świadectwie pracy, które trzeba będzie przedstawić przyszłemu pracodawcy.

Początkujący pracownik ma prawo do 20 dni urlopu w skali roku. Prawo do 26 dni wolnych za rok otrzymujemy dopiero po 10 przepracowanych latach. Do tego czasu zalicza się czas trwania nauki:

• ukończenie studiów wyższych liczy się - jako 8 lat,
• ukończenie szkoły policealnej - jako 6 lat,
• ukończenie technikum - jako 5 lat,
• ukończenie liceum - jako 4 lata.

W pierwszej pracy urlop nalicza się proporcjonalnie do przepracowanego okresu. To oznacza, że po miesiącu pracy można udzielić już jego 1/12. Termin każdorazowo należy uzgodnić z pracodawcą. Wyjątkiem może być urlop na żądanie wynoszący do 4 dni w ciągu roku.

Wynagrodzenie musi zostać wypłacone najpóźniej do 10 dnia następnego miesiąca. Pracując na cały etat w 2022 roku, płaca minimalna wynosi 3010 zł brutto, czyli 2363,56 zł netto.