Praca w czasie zwolnienia lekarskiego. Jakie konsekwencje grożą pracownikowi przyłapanemu na pracy w trakcie L4?

Niektórzy pracownicy symulują chorobę i na tej podstawie otrzymują zwolnienie lekarskie z pracy. Zamiast przeznaczyć ten okres na leczenie, nieuczciwi pracownicy wykorzystują czas wolny, by pracować - czy to na własny rachunek, czy realizując zlecenia dla innego pracodawcy. Może ich to sporo kosztować.

- W trakcie zwolnienia lekarskiego pracownik nie może wykonywać żadnej pracy zarobkowej ani wynikającej z umowy o pracę, ani z umów cywilnoprawnych czy samozatrudnienia. Każde zwolnienie jest zwolnieniem od wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej oraz wszelkich czynności, które mogą utrudnić powrót do zdrowia. Zwolnienie nie może też pełnić roli swoistego urlopu. Pracownik, który w czasie trwania zwolnienia lekarskiego wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje to zwolnienie niezgodnie z jego celem, musi liczyć się z tym, że straci prawo do zasiłku chorobowego - podkreśla Krystyna Michałek z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Bezpośrednim skutkiem przyłapania osoby na pracy w czasie zwolnienia lekarskiego jest utrata świadczeń, które przysługują choremu pracownikowi. Pracownik może takie świadczenia jak:

• zasiłek chorobowy - za cały okres objęty kontrolowanym zwolnieniem, z wyjątkiem okresu pobytu w szpitalu,
• zasiłek opiekuńczy - za cały okres objęty kontrolowanym zwolnieniem,
• świadczenie rehabilitacyjne – za miesiąc kalendarzowy, w którym stwierdzono zaistnienie nieprawidłowości.

W rezultacie za czas nieprawidłowo wykorzystanego zwolnienia lekarskiego pracownik nie otrzyma żadnych pieniędzy. Ponadto praca na zwolnieniu lekarskim może być potraktowana przez szefa jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, co może być z kolei powodem do zwolnienia dyscyplinarnego lub udzielenia nagany.

Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego polega na sprawdzeniu czy osoba korzystająca ze zwolnienia, a tym samym świadczenia chorobowego, nie świadczy pracy lub nie wykonuje innych czynności, które są niezgodne z zaleceniami lekarza i mogą utrudnić powrót do zdrowia.

- Jeżeli osoba korzysta ze zwolnienia niezgodnie z jego przeznaczeniem Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymuje wypłatę świadczenia, a jeżeli zostało już wypłacone, nakazuje jego zwrot – wskazuje ekspertka.

Co ciekawe, często kontrolerzy nie muszą nawet osobiście fatygować się, by sprawdzić czy chory pracownik faktycznie leży w łóżku. Część osób wykorzystujących zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem sama „podkłada się” kontrolerom. Ubezpieczeni niejednokrotnie umieszczając na przykład na portalach społecznościowych zdjęcia z wyjazdów, wakacji itp. potwierdzają niewłaściwe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego.

Niektórzy pracownicy przebywający na zwolnieniu lekarskim są częściej kontrolowani, inni rzadziej. Kontrolami nie rządzi jednak tylko przypadek. Urzędnicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych doskonale wiedzą, kogo kontrolować.

Kontroli podlegają przede wszystkim osoby, które często korzystają z kolejnych krótkotrwałych zwolnień lekarskich od różnych lekarzy albo zwolnień długoterminowych, a także osoby, które kiedyś musiały zwrócić zasiłek, bo korzystały ze zwolnienia nieprawidłowo.

- Część zwolnień typujemy do kontroli losowo, więc każde L4 może być sprawdzone - przypomina Krystyna Michałek z ZUS.

ZUS kontroluje prawidłowość wykorzystywania zwolnień w ramach ustawowych uprawnień. Ale uprawnienia do kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy mają także płatnicy składek, którzy ustalają prawo do zasiłków i je wypłacają swoim ubezpieczonym. Mowa pracodawcach, którzy zatrudniają ponad 20 osób.

Kontrolę ZUS może zainicjować sam pracodawca jeśli uzna, że zwolnienie lekarskie zostało wystawione w sposób nieprawidłowy, a pracownik raczej symuluje chorobę niż faktycznie jej uległ. Wystarczy, że pracodawca zgłosi swoje podejrzenia kontrolerom ZUS. Może jednak samemu, bądź przez zaufanego pracownika, któremu wystawi pisemne upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, sprawdzić, czy chory faktycznie się leczy czy też robi coś zupełnie innego, na przykład wykonuje inna pracę w czasie zwolnienia lekarskiego.

Niektórzy pracownicy starający się o wystawienie zwolnienia na mniej lub bardziej wyimaginowane choroby zabiegają o to, by zwolnienie zawierało klauzulę o tym, że „chory może chodzić”. Uznają, że wtedy w razie ewentualnej kontroli, będą mogli powołać się na ten zapis udowadniając, że nie łamią zasad zwolnienia lekarskiego. Jest to jednak mylne wrażenie. Podobnie jak to, że można w czasie zwolnienia lekarskiego z pracy prowadzić remont kapitalny mieszkania albo doglądać upraw na ogródku działkowym. Wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem jest proszeniem się o kłopoty.

- Kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby może podlegać każde zwolnienie lekarskie bez względu na wskazania lekarskie, tj. zarówno, gdy jest adnotacja „chory powinien leżeć" jak i w przypadku adnotacji „chory może chodzić” - informuje Krystyna Michałek.

Mimo zakazu podejmowania pracy zarobkowej w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim są jednak zajęcia, które pracownik może jednak wykonywać i otrzyma za to wynagrodzenie. Tak jest chociażby z pracą członka obwodowej komisji wyborczej. W tym roku dieta radnego wyniesie od 350 złotych (dla szeregowego członka komisji obwodowej), przez 400 złotych dla wiceprzewodniczącego komisji oraz 500 złotych dla przewodniczącego komisji. Warto zauważyć, że praca w komisji wyborczej de facto nie jest pracą (a wynagrodzenie nie jest zarobkiem, a jedynie rekompensatą za poświęcony pracy w komisji czas), a działalnością społeczną wykonywaną dla i na rzecz społeczności lokalnej. Więc jeśli zasiadanie w komisji nie sprawia, że powrót do zdrowia (a taki jest przecież cel zwolnienia lekarskiego) nie jest przez czynności wykonywane w komisji zagrożony, można taką „pracę” podjąć. Nie ma tu ryzyka na przykład utraty prawa do zasiłku chorobowego. Nie trzeba też wyboru do komisji wyborczej zgłaszać Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych.