Dostaniesz urlop bez umowy o pracę? Jest projekt zmian w Kodeksie pracy

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy Prawo przedsiębiorców, który wpłynął do Sejmu 2 kwietnia 2021 r. (druk nr 1120), zakłada zmianę definicji pracownika. Obecnie kodeksowa formuła dotyczy osób z umowami o pracę, a także mających pracę z powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Jeżeli definicja zostanie zmieniona, za pracowników mogą zostać uznane także osoby świadczące pracę długotrwale na rzecz jednego pracodawcy, na podstawie kontraktu B2B. Posłowie chcą, aby przysługiwało im prawo do urlopu.

W Kodeksie pracy uznano, że „pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.” (Jest o tym mowa w art. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.) Tak rozumiane pojęcie nie uwzględnia osób z umowami cywilnoprawnymi, ani samozatrudnionych, mimo że w mowie kolokwialnej ich także często nazywa się pracownikami. Jeżeli dojdzie do transformacji, termin kodeksowego pracownika pomieściłby nawet osoby z innymi umowami, pod warunkiem, że wykonywałyby one pracę przez minimum pół roku i na co najmniej pół etatu.

„Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, a także, w zakresie regulowanym niniejszą ustawą, osoba świadcząca pracę na podstawie innej umowy, w szczególności umowy o świadczenie usług, o ile wykonuje pracę osobiście, na stałe, przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, w wymiarze dobowym czasu odpowiadającym wymiarowi nie mniejszemu niż 1/2 etatu umowy o pracę.” – brzmi propozycja zawarta w poselskim projekcie.

Idąc dalej za ciosem, pojawiły się opinie, zgodnie z którymi prawo do urlopu mogłyby nabywać wybrane osoby z umowami: zlecenie, o dzieło, agencyjnymi czy wreszcie o świadczenie usług i B2B (zawieranymi przez osoby prowadzące działalność gospodarczą w ramach współpracy z inną firmą).

Zgodnie z ideą projektu, osoby samozatrudnione pracujące dla konkretnego pracodawcy bez umowy o pracę oraz wspólnicy spółek cywilnych zyskali prawo do urlopu wypoczynkowego. Projektodawcy chcą, żeby w art. 152, po par. 2, dodać par. 3, który będzie mówił, że „prawo do corocznego, nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego przysługuje także osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą oraz wspólnikowi spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, nie zatrudniającym pracowników”. Ponadto w art. 154 par. 1 w pkt 2 kp kropka ma zostać zamieniona na średnik, a art. 154 ma zostać uzupełniony o pkt 3 w brzmieniu „14 dni – w przypadku osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą”. Posłowie chcą, aby prawo do urlopu wypoczynkowego przysługiwało przedsiębiorcom i wspólnikom nawet w przypadku zawieszenia działalności gospodarczej.

Za zmianą Kodeksu pracy opowiedział się także Sąd Najwyższy w opinii z 28 kwietnia 2021 r. Poparł on przyznanie prawa do urlopu osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą oraz osobom świadczącym pracę na innej podstawie niż umowa o pracę, np. na postawie umów cywilnoprawnych. SN zaproponował zmianę art. 2, art. 152 i art. 154 kp . W jego opinii za pracownika powinna być uważana także „osoba świadcząca pracę na podstawie innej umowy, w szczególności umowy o świadczenie usług, o ile wykonuje pracę osobiście, na stałe, przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, w wymiarze dobowym czasu odpowiadającym wymiarowi nie mniejszym niż 1/2 etatu umowy o pracę”. Ponadto SN podkreśla, że prawo do urlopu wypoczynkowego należy przyznać osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą oraz wspólnikom spółek cywilnych nie zatrudniającym pracowników, co wymaga zmiany ustawy Prawo przedsiębiorców.

Zaproponowane zmiany mogą zrewolucjonizować prawo pracy. Najbardziej śmiała wizja zakłada, że osoby z umowami cywilnoprawnymi czy pracujące na podstawie kontraktu B2B miałyby prawo do urlopu wypoczynkowego. Kwestionowany mógłby być także okres wypowiedzenia wynikający z umowy innej niż o pracę.

Do poselskiego projektu odnieśli się również związkowcy i ZUS. „Idea rozszerzenia przepisów ochronnych Kodeksu pracy na osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy jest zgodna z postulatami formułowanymi przez NSZZ „Solidarność” i zasługuje na poparcie. Sposób realizacji tej idei zaproponowany w projekcie zasługuje jednak na krytyczną ocenę” – uznali przedstawiciele „Solidarności” w swojej opinii do projektu z 18 maja 2021 r. NSZZ „Solidarność” zastanawia się, czy „ingerencja w zasadę autonomii woli stron chcących zawrzeć umowę cywilnoprawną nie jest nadmierna i czy nie należałoby realizację deklarowanych w uzasadnieniu projektu skutków osiągnąć poprzez stosowną nowelizację Kodeksu cywilnego”.

ZUS natomiast obawia się, że „proponowane w projekcie zmiany będą wiązać się z potrzebą zmiany rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 20 grudnia 2020 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych, deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (Dz. U. poz. 2366).” ZUS zaopiniował poselski projekt 7 maja.

Propozycję zmian pozytywnie oceniło Forum Związków Zawodowych. FZZ dodaje jednak w opinii z 26 kwietnia, że w tym przypadku najważniejsza będzie praktyka, a propozycja może „nie zyskać na popularności, ze względu na konieczność podejmowania szeregu działań, dla krótkotrwałego zawieszenia prowadzonej przez przedsiębiorców działalności”. 20 kwietnia wydania opinii do projektu odmówił Prokurator Generalny.