Kryzys za kryzysem dotyka ulubionego alkoholu Polaków. Nastały czasy demonizacji

Spotkanie, które odbyło się po raz pierwszy w historii BOE w polskiej stolicy, zgromadziło przedstawicieli organizacji członkowskich z całej Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Wielkiej Brytanii.

Brewers of Europe to stowarzyszenie branżowe z siedzibą w Brukseli, założone w 1990 roku, reprezentuje europejskich browarników, angażując się aktywnie we wspieranie europejskiego projektu od jego początków. Zrzesza organizacje narodowe z niemal wszystkich krajów UE oraz pięciu głównych europejskich producentów, generując 2 miliony miejsc pracy i ponad 40 miliardów euro rocznych wpływów do budżetów państw.

Julia Leferman pełni funkcję Sekretarz Generalnej BOE od sierpnia ubiegłego roku, choć z branżą piwną związana jest od ponad 8 lat. Wcześniej przez siedem lat kierowała organizacją branżową w Rumunii, gdzie odegrała kluczową rolę w procesie tworzenia systemu kaucyjnego, co daje jej unikalną perspektywę na wyzwania stojące obecnie przed Polską.

Polska pozostaje ważnym graczem na europejskiej mapie piwnej, zajmując wciąż trzecie miejsce pod względem wielkości rynku, za Niemcami i Hiszpanią.

– Polska jest wciąż trzecim rynkiem piwa, jednak od kilku lat obserwujemy spadek na tym rynku – zwrócił uwagę Bartłomiej Morzycki, dyrektor generalnego Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego Browary Polskie.

Obecnie sprzedaż jest o około 7 milionów hektolitrów niższa niż w rekordowym 2018 roku. Tendencję spadkową, podobnie jak w wielu innych krajach, pogłębiła pandemia COVID-19.

Europejscy browarnicy muszą zmierzyć się z serią następujących po sobie kryzysów, począwszy od pandemii, a kończąc na energetyce. COVID-19 mocno uderzył w kanał HoReCa (gastronomia, hotele, katering), który jest niezwykle ważny dla branży piwnej.

– Wiele rynków nie odnotowało pełnego odbicia po COVID-19, co jest również związane z faktem, że spadek, który nastąpił w kanale on-trade, nie został w większości rynków odrobiony – wyjaśniła Julia Leferman, dodając, że na poziomie europejskim nadal obserwujemy 10% spadek w tym kanale w porównaniu do czasów sprzed pandemii.

Następnie branżę dotknął kryzys energetyczny, pogłębiony przez wojnę w Ukrainie, oraz inflacja. Wzrosły koszty produkcji, w tym ceny surowców i opakowań (np. szkła po zamknięciu fabryki w Ukrainie). Browarnicy nie mogli w pełni przerzucić tych kosztów na konsumentów ze względu na dużą wrażliwość cenową piwa i konkurencję z innymi napojami. Dodatkowo, w niektórych krajach pojawiła się presja fiskalna w postaci podwyżek akcyzy.

– Wiele z tych wzrostów kosztów, które nastąpiły w branży piwowarskiej, nie mogło przełożyć się w sposób konieczny na cenę... główna część [kosztów] została tak naprawdę wchłonięta przez biznes – podkreśliła sekretarz generalna BOE.

Jednym z gorących tematów, zarówno w Polsce, jak i w Europie, jest dyskusja o polityce alkoholowej. Branża piwna wyraźnie odrzuca narrację o "braku bezpiecznego poziomu" spożycia i równym traktowaniu wszystkich kategorii alkoholu.

– Bardzo ważna dyskusja dotyczy tego, czy każdy alkohol jest taki sam. Jak Państwo wiecie, w Polsce również jest to bardzo gorący temat, czy każda gram alkoholu w piwie, wódce i innych trunkach powinien być traktowany w ten sam sposób pod względem zdrowotnym, wpływu społecznego i legislacji – zaznaczył Bartłomiej Morzycki.

Brewers of Europe promuje umiarkowaną i odpowiedzialną konsumpcję jako element zbilansowanego stylu życia. Organizacja jest jedynym sektorem alkoholowym w Europie, który dobrowolnie zobowiązał się do oznaczania składników i kalorii na produktach oraz stosowania piktogramów informujących o sytuacjach, w których spożycie jest niewskazane (ciąża, prowadzenie pojazdów, osoby niepełnoletnie).

– Nie ma browarnika, który wchodziłby rano do browaru z myślą, że wyprodukuje etanol. Produkujecie piwo, a piwo to o wiele więcej. Kiedy otwieracie butelkę piwa, wchodzicie w nowy świat, to kwestia smaku, ludzi, interakcji społecznych – mówiła Julia Leferman.

Branża z niepokojem obserwuje rosnącą "demonizację" piwa i próby wprowadzania restrykcyjnych przepisów, często opartych na niekompletnych danych lub wyolbrzymiających ryzyko względne kosztem ryzyka absolutnego. Jako przykład podano Irlandię, która wprowadziła etykiety z ostrzeżeniami zdrowotnymi, mimo spadku konsumpcji piwa w tym kraju.

– Obserwujemy próbę demonizowania sektora tylko dlatego, że reprezentujemy kategorię piwa... Wierzymy, że dialog powinien być inaczej sformułowany. Dane WHO, na które patrzymy i do których chcielibyśmy, aby odwoływano się znacznie częściej, ponieważ są to oficjalne dane publiczne, pokazują, że następuje spadek szkodliwego spożycia alkoholu – argumentowała Julia Leferman.

Podkreślono, że zakazywanie, jak pokazała prohibicja w USA, nie rozwiązuje problemu, a często prowadzi do gorszych wzorców konsumpcji. Zamiast tego, kluczowe jest edukowanie konsumentów i umożliwienie im podejmowania świadomych decyzji.

– Przykład prohibicji w Stanach Zjednoczonych jest najlepszym dowodem na to, dlaczego ekstremistyczne podejście i zakazanie wszystkiego nie jest dobre.

Zwrócono także uwagę na zjawisko, gdzie część głosów w dyskusji publicznej, choć prezentowana jako aktywizm, może być w rzeczywistości podyktowana interesami lobbingowymi, dążącymi do zdyskredytowania jednej kategorii alkoholu na rzecz innej.

– Mam wrażenie, że w ostatnim czasie zmagamy się jako branża z tym, że część osób, które chcą włączyć się w tę dyskusję, przebiera się za aktywistów, ale tak naprawdę, mówiąc wprost, robią to dla lobbingu – opowiadał jeden z rozmówców.

Mimo wyzwań, branża piwna odnotowuje pozytywne trendy. Jednym z nich jest dynamiczny rozwój rynku piw bezalkoholowych. Producenci mocno zainwestowali w technologię i marketing, aby zaoferować konsumentom produkty wysokiej jakości, które stanowią realną alternatywę.

– Wierzymy, że piwo bezalkoholowe może być częścią rozwiązania (w kontekście polityki zdrowotnej) i w tym sensie jest jednym ze sposobów, w jaki branża wspiera z jednej strony umiarkowaną konsumpcję, a jednocześnie przedstawia alternatywę dla konsumentów, którzy po prostu nie chcą pić alkoholu – mówiła Julia Leferman.

Udział piwa bezalkoholowego w europejskim rynku wynosi obecnie średnio 1 na 15 sprzedanych piw, a Polska, obok Niemiec i Hiszpanii, jest w czołówce tego segmentu. Branża stanowczo odpiera twierdzenia, jakoby piwo bezalkoholowe było "bramą" do alkoholizmu, wskazując, że jest to produkt skierowany do dorosłych, świadomych konsumentów i nie ma dowodów na to, że zachęca młodych ludzi do spożycia alkoholu (badania ESPAD wręcz pokazują spadek zainteresowania piwem wśród młodzieży).

– Piwo bezalkoholowe nie jest zachętą dla młodych ludzi... Mówimy o dorosłych, świadomych konsumentach, którzy są w pełni odpowiedzialni za siebie i mają prawo dokonywać takich wyborów – komentował Bartłomiej Morzycki.

Branża aktywnie działa także na rzecz zrównoważonego rozwoju, optymalizując zużycie wody i energii, wykorzystując panele słoneczne oraz dbając o cyrkularność surowców – pozostałości po fermentacji często wracają do rolnictwa jako nawóz. Piwowarzy od dawna angażują się w systemy opakowań zwrotnych (kegi, butelki szklane) oraz recykling (szkło, puszki).

W kontekście zrównoważonego rozwoju i zarządzania opakowaniami, kluczowym tematem jest wdrażanie systemów kaucyjnych (DRS). Julia Leferman, z doświadczeniem z Rumunii, podzieliła się swoimi spostrzeżeniami na temat różnych modeli DRS analizowanych w Europie.

– Systemy kaucyjne nie mają generować zysków. A jednak jest wiele podmiotów, które będą czerpać zyski z ich istnienia – ostrzegła Julia Leferman, wskazując, że DRS powinien działać w oparciu o koszty netto.

W Rumunii zdecydowano się na model skandynawski z jednym operatorem zarządzającym całym systemem, jako izbą rozliczeniową i właścicielem infrastruktury (centra zbiórki i sortowania, transport). Model ten uznano za najbardziej efektywny i przejrzysty z punktu widzenia producentów, w przeciwieństwie do systemu państwowego (brak przejrzystości kosztów) czy niemieckiego (mniejsza kontrola producentów, większa rola handlu).

Polska, ze względu na specyfikę geograficzną i demograficzną, zdecydowała się na inny model. Zdaniem Julii Leferman, kluczowymi wyzwaniami przy wdrażaniu systemu kaucyjnego w Polsce, który ma ruszyć 1 października, będą:

1. Przejrzystość i efektywność kosztów: Zapewnienie, że system nie będzie generował nadmiernych kosztów dla producentów, które nie znajdują uzasadnienia w rzeczywistych nakładach (np. zbyt wysokie opłaty manipulacyjne dla handlu).

2. Rola handlu detalicznego: Przekonanie dużych sieci handlowych, że DRS sam w sobie jest dla nich korzystny (zwiększony ruch klientów), bez żądania wygórowanych opłat za przyjmowanie opakowań. Istnieje ryzyko, że handel będzie dążył do maksymalizacji zysków z systemu.

3. Ochrona handlu tradycyjnego: Zapobieżenie dalszym zakłóceniom na rynku i faworyzowaniu dużych sieci kosztem małych sklepów. W Rumunii brak pełnego włączenia małego handlu do systemu w pierwszym roku doprowadził do przesunięcia konsumpcji i zbiórki w kierunku dużych sklepów w miastach, co negatywnie odbiło się na małych punktach sprzedaży.

– Istnieje ogromne ryzyko... znacznego przesunięcia konsumpcji [w wyniku DRS], jeśli nie będzie pełnej integracji sektora detalicznego – wskazała Julia Leferman, apelując o pełne wdrożenie systemu od początku, obejmujące wszystkie punkty handlowe.

System musi być łatwy, dostępny i prosty dla konsumentów, aby zachęcić ich do zwrotu pustych opakowań i osiągnąć wysoki poziom zbiórki.

Na koniec rozmowy pojawiła się nadzieja na przyszłość. Poza dalszym rozwojem innowacyjnych produktów, jak piwo bezalkoholowe, branża liczy na ożywienie w kanale HoReCa.

– Nadzieja dotyczy raczej powrotu konsumpcji w gastronomii... Nie pijemy piwa sami. Pijemy je z kimś. To bardzo dużo o naszej kulturze, o naszych interakcjach społecznych. Łączymy je z jedzeniem. To część ogólnego doświadczenia podczas spotkań towarzyskich – podsumowała Julia Leferman.

Europejska branża piwowarska, w tym polscy browarnicy, stoją w obliczu licznych wyzwań, ale pozostają zaangażowani w odpowiedzialne praktyki, innowacje i promowanie umiarkowanej konsumpcji, jednocześnie apelując o stabilne i proporcjonalne ramy regulacyjne oparte na danych i rzeczywistym zwalczaniu szkodliwego spożycia alkoholu. System kaucyjny w Polsce będzie ważnym testem efektywności współpracy między branżą, handlem a administracją publiczną w realizacji celów środowiskowych.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Biznesu codziennie. Obserwuj StrefaBiznesu.pl!