Odprawa przy zwolnieniu z pracy w 2023 roku. Kto może otrzymać, ile wynosi? Co z odprawą emerytalną oraz pośmiertną?

Kodeks pracy nie zawiera informacji o odprawie z tytułu zwolnienia, jednak nie oznacza to, że pracownikom nie przysługuje prawo do tego świadczenia. Wszystkie regulacje w tej kwestii zawarte są bowiem w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Głównym kryterium uprawniającym do uzyskania odprawy jest rozwiązanie umowy z przyczyn niezależnych od pracownika, osoba dochodząca świadczeń nie musi jednak wykazywać, że wina leżała po stronie pracodawcy.

Drugi warunek to co najmniej 20 osób zatrudnionych w zakładzie pracy. Jeśli firma liczy mniej pracowników, ustawa nie może być zastosowana, a odprawa nie przysługuje. Co istotne, do rozwiązania umowy musi dojść w trybie porozumienia lub rozwiązania umowy przez pracodawcę.

Przepisy dotyczą tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas określony lub nieokreślony. Świadczenie nie przysługuje w przypadku umów cywilno-prawnych, czyli umów o dzieło lub umów zlecenie. Dodatku nie otrzymają też osoby samozatrudnione.

Odprawa może być wypłacana zarówno w przypadku zwolnień grupowych, jak i indywidualnych. Jej wysokość jest zależna od stażu pracy w danej firmie i zgodnie z przepisami wynosi równowartość:

• 1-miesięcznego wynagrodzenia - staż pracy poniżej 2 lat,
• 2- miesięcznego wynagrodzenia - staż pracy dłuższy niż 2 lata, ale krótszy niż 8 lat,
• 3-miesięcznego wynagrodzenia - staż pracy dłuższy niż 8 lat.

Staż pracy obliczany jest na podstawie daty zawarcia umowy - bez znaczenia czy dana osoba pracowała na pełen etat czy tylko część. Do stażu wliczają się natomiast wszystkie okresy przepracowane u pracodawcy, nawet jeśli pomiędzy nimi odnotowano przerwy.

Odprawa musi zostać wypłacona najpóźniej ostatniego dnia obowiązywania umowy. Po upływie wskazanego terminu pracownik może ubiegać się o przyznanie odsetek za opóźnienie.

Odprawa emerytalna to dodatkowe wynagrodzenie przysługujące pracownikowi, który uzyskał prawo do emerytury oraz zdecydował się na zakończenie stosunku pracy z danym pracodawcą. Świadczenie te należy się wszystkim osobom, które były zatrudnione na podstawie umowy o pracę.

Według Kodeksu pracy, aby odprawa rentowa lub emerytalna została wypłacona należy spełnić dwa warunki:

• pracownik spełnił wszystkie wymagania uprawniające do przejścia na rentę lub emeryturę,
• stosunek pracy ustaje z powodu przejścia na rentę lub emeryturę.

- Nie ma znaczenia z czyjej inicjatywy i w jakim trybie został rozwiązany stosunek pracy. Prawo do takiego świadczenia nie jest też zależne od charakteru umowy ani też od stażu pracy u danego pracodawcy - informuje w komunikacie Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia „Zielona Linia”.

Wypłata odprawy emerytalnej może nastąpić dopiero wtedy, gdy stosunek pracy ustanie w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. Wartość świadczenia nie może być niższa niż wysokość jednomiesięcznego wynagrodzenia. Przepisy u konkretnych pracodawców mogą też uwzględniać korzystniejsze rozwiązania.

- Pracownik ma prawo do otrzymania odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę tylko raz. Odprawa emerytalno-rentowa nie przysługuje, jeśli uzyskano już takie świadczenie u poprzedniego pracodawcy. To samo dotyczy przypadku, gdy zatrudnionemu przyznano odprawę rentową, a następnie przeszedł on na emeryturę. Pracodawca powinien zawrzeć w świadectwie pracy informację o wypłaceniu pracownikowi takiego świadczenia - dodaje Zielona Linia.

Na wyższe odprawy mogą liczyć niektóre grupy zawodowe np. urzędnicy państwowi lub samorządowi.

Zgodnie z polskimi przepisami odprawa przysługuje także w przypadku śmierci pracownika. W tym przypadku dodatek mogą odebrać członkowie rodziny zmarłego, czyli:

• małżonek/małżonka pracownika,
• dzieci własne małżonka (jeśli mają mniej niż 16 lat lub mniej niż 25 lat w przypadku nauki),
• rodzice (jeśli osoby te ukończyły 50 lat lub są niezdolne do pracy albo wychowują jedno z rodzeństwa, wnuków, dzieci uprawnionych do pobierania renty po zmarłym pracowniku),
• dzieci przyjęte na utrzymanie i wychowanie przed osiągnięciem pełnoletności,
• wnuki lub rodzeństwo przyjęte na utrzymanie lub wychowanie.

Co ważne, odprawa pośmiertna będzie należna także wtedy, gdy śmierć nastąpiła np. podczas przebywania na urlopie lub zwolnieniu chorobowym. Dodatek przysługuje rodzinie niezależnie od stażu pracy, również, jeśli obowiązywała wówczas umowa na okres próbny.

Wysokość odprawy pośmiertnej, tak, jak w przypadku poprzednich zależy od stażu pracy w danej firmie. Rodzinie zmarłego przysługuje zatem:

• 1-miesięczne wynagrodzenie - staż pracy poniżej 10 lat,
• 3-miesięczne wynagrodzenie - staż pracy powyżej 10 lat,
• 6-miesięczne wynagrodzenie - staż pracy powyżej 15 lat.

Jeśli dana osoba pracowała u kilku pracodawców, rodzinie należy się odprawa od wszystkich pracodawców. Po ustaleniu liczby wszystkich uprawnionych do świadczenia, kwota odprawy dzielona jest pomiędzy nimi na równe części.

Odprawa nie przysługuje, jeśli pracodawca ubezpieczył wcześniej pracownika na życie, a rodzinie przysługuje z tego tytułu odszkodowanie równe lub wyższe od tej odprawy.