Spis treści
Opóźnienia w strategii energetycznej
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport dotyczący działań Ministerstwa Aktywów Państwowych w zakresie zabezpieczenia i wykorzystania krajowych zasobów surowców energetycznych. Kontrola objęła lata 2019-2023 i wykazała liczne opóźnienia oraz nieprawidłowości w opracowywaniu strategii ochrony i zarządzania złożami surowców energetycznych.
W raporcie NIK podkreślono, że wieloletnie opóźnienia w opracowaniu strategii ochrony i zarządzania złożami surowców energetycznych oraz nie w pełni skuteczna realizacja istniejących programów restrukturyzacji sektora węglowego to główne problemy. Brak bilansu energetycznego kraju, który powinien uwzględniać założenia głównych celów polityki energetycznej UE, również został wskazany jako istotna wada.
Polityka energetyczna Polski do 2040 r.
Izba zwróciła uwagę na „Politykę Energetyczną Polski do 2040 r.” (PEP2040), która została przyjęta 2 lutego 2021 r., mimo że według przepisów prawa energetycznego powinna była być przyjęta już w 2013 r. Przepisy prawa energetycznego obowiązujące do 2 lipca 2021 r. wymagały aktualizacji polityki energetycznej państwa co cztery lata.
NIK wskazała, że przez 8 lat nie przygotowano i nie aktualizowano polityki energetycznej państwa. Obowiązek planowania strategii energetycznej państwa znalazł się również w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, która wyznaczyła termin przyjęcia Polityki Surowcowej Państwa na 2018 r. Faktycznie nastąpiło to jednak dopiero w marcu 2022 r., czyli po czterech latach od wyznaczonego terminu.
Problemy z regulacjami i nadzorem
Raport NIK wskazuje, że regulacje zapewniające ochronę złóż surowców energetycznych zostały wprowadzone z opóźnieniem. Rządowe programy już od 2010 r. wskazywały na konieczność takiej ochrony. Zabezpieczać złoża surowców energetycznych miała nowelizacja prawa geologicznego i górniczego z 2023 r., wprowadzająca definicję złoża strategicznego oraz procedurę uznania złoża za strategiczne.
Jednak do zakończenia kontroli NIK (30 kwietnia 2023 r.) nie zainicjowano żadnego postępowania w sprawie wydania decyzji o uznaniu złoża kopaliny za złoże strategiczne. Wskutek braku skutecznego nadzoru Ministra Aktywów Państwowych, nie zostały wykonane kluczowe działania zawarte w programach restrukturyzacji węgla brunatnego i kamiennego.
Bilans energetyczny
NIK oceniła, że nie sporządzono bilansu energetycznego kraju w obszarze górnictwa węgla kamiennego. Nie zapewniono również dostępu do nowych złóż węgla koksowego, zmniejszenia oddziaływania sektora górnictwa węgla kamiennego na środowisko oraz zwiększenia wykorzystania odpadów wydobywczych i kopalin towarzyszących.
Biznes
– Po trzech latach obowiązywania PEP2040 większość zadań nie została zrealizowana. NIK uznaje za wadę tego dokumentu określenie terminu realizacji większości zadań jako +cała perspektywa PEP2040+. Powoduje to niepodejmowanie na czas niektórych koniecznych działań. W ocenie NIK, niezbędne jest ustalenie realistycznego harmonogramu działań wykonawczych, wskazującego priorytety działań i konkretne terminy ich realizacji – czytamy w raporcie.
Wyzwania dla bezpieczeństwa energetycznego
Izba zauważyła, że jednym z mechanizmów przeprowadzenia kontrolowanej transformacji energetycznej z uwzględnieniem krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną miało być wydzielenie aktywów węglowych ze spółek z udziałem Skarbu Państwa i utworzenie Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Jednak, według NIK „Minister Aktywów Państwowych nierzetelnie przygotował koncepcję wydzielenia wytwórczych aktywów węglowych i nie zaplanował wszystkich niezbędnych działań dla skutecznego funkcjonowania NABE”.
– NIK zauważa, że istotnym czynnikiem ryzyka zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski może być opóźnienie w uruchomieniu energetyki jądrowej, ponieważ wymagać to będzie dłuższego działania źródeł opartych o paliwa kopalne. Tym bardziej istotne jest ich zabezpieczenie – stwierdzono w raporcie.
