Nie lekceważ nawet krótkiej blokady rachunku bankowego twojej firmy. To może być STIR

Do blokady firmowego konta może dojść w każdej chwili, nawet podczas wakacji czy weekendowego wypadu. Wówczas przedsiębiorca może się nawet nie zorientować, że finanse jego firmy zostały prześwietlone przez skarbówkę. Gorzej, gdy system STIR, którym posłużył się urząd, wyłączy możliwość zrobienia przelewu firmowego w okresie nagromadzenia pilnych transakcji. Konsekwencje mogą być trudne do przewidzenia. Czym jest STIR i jak wielu przedsiębiorców musi mierzyć się obecnie z jego aktywnością?

STIR to skrót od nazwy Systemu Teleinformatycznego Izby Rozliczeniowej, którego uruchomienie było możliwe, za sprawą
Ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych. Działające od kilku lat narzędzie skarbówki pozwala na wykrycie wykorzystywania sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych. Z punktu widzenia przedsiębiorcy aktywność STIR przejawia się przede wszystkim zablokowaniem rachunku bankowego kontrolowanej firmy. W opinii Ministerstwa Finansów STIR pomaga w skuteczniejszej walce z przestępczością podatkową. Jeśli kontrola nic nie wykazała, blokada jest zwalniana. Gorzej, gdy kontrolerzy nabiorą wątpliwości względem chęci podatnika np. co do wywiązania się przez niego z zobowiązań. Wówczas blokada może potrwać nawet trzy miesiące.

Według resortu finansów, w pierwszym kwartale tego roku liczba zablokowanych rachunków bankowych z wykorzystaniem STIR w ujęciu rocznym zwiększyła się o ponad połowę (o 54 proc.). Zdaniem niektórych ekspertów ta wzrostowa tendencja może być jednak niepokojąca, i wskazują oni potrzebę ponownego przyjrzenia się działaniu systemu przez rząd. Tak uważa m.in. Ewa Flor z Kancelarii Doradztwa Podatkowego Ewa Flor, która dostrzegła kilka pomijanych wcześniej zagrożeń. Dotyczą one przede wszystkim uczciwych przedsiębiorców, których firmowe środki zostały zamrożone, co utrudniło prowadzenie biznesu.

Warto przypomnieć, że narzędzie STIR daje organom możliwość blokowania rachunków podatników do trzech dni, bez podlegania kontroli i ponoszenia konsekwencji tych działań. Nie wymagają one postępowań dowodowych. Należy podkreślić, że przedsiębiorcy nie są informowani o przyczynach zastosowania systemu i nie mają instrumentów obronnych czy odwoławczych. Zdaniem specjalistki w zakresie podatków Ewy Flor, już choćby ta kwestia wymaga pilnej interwencji Ustawodawcy. Zdaniem pani ekspert powodem obserwowanego wzrostu liczby blokad rachunków bankowych raczej nie był nadzwyczajnie pogłębiający się problem z nieuczciwymi podatnikami, a większa determinacja organów podatkowych, takich jak KAS i NUCS, w wykorzystywaniu tego środka do walki z oszustwami podatkowymi.

Bank po zablokowaniu rachunku podatnika przez system STIR generalnie nie pozwala na żadne płatności. Jeśli jednak przedsiębiorca zwróci się do szefa KAS o zgodę na pobranie z niego środków na niektóre przelewy, skarbówka ma możliwość uwolnienia środków. Do katalogu należności, które można opłacić z zablokowanego rachunku należą: bieżące pensje wypłacane na podstawie umów o pracę zawartych co najmniej trzy miesiące przed dniem zablokowania konta (wraz z należnymi od nich składkami na ubezpieczenia społeczne i podatkiem dochodowym), alimenty oraz renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania. KAS może również zezwolić na zapłatę z zablokowanego rachunku zobowiązania podatkowego lub należności celnej przed upływem terminu ich płatności.

Jednak zdaniem Ewy Flor procedura stosowania 72-godzinnej blokady stawia podatnika w roli oszusta podatkowego, podczas gdy narzędzie, jakim jest blokada STIR, nie jest stosowane wyłącznie wobec podatników, którzy są zaangażowani w wyłudzenia skarbowe. – Przesłanki do założenia blokady nie mówią o pewności co do nielegalnych transakcji, a jedynie – o prawdopodobieństwie wykorzystywania przez właściciela rachunku działalności banków lub SKOK-ów do celów związanych z wyłudzeniami skarbowymi. Blokada może zatem dotknąć i dotyka nierzadko również podmioty niewinne, których działalność zostaje wówczas poważnie narażona na problemy – alarmuje specjalistka.

Co więcej – jak zwraca uwagę specjalistka – przepisy nie precyzują, czy krótkiej blokady rachunku dokonuje się jednorazowo. Istnieje możliwość, że organ podatkowy dokona kilkukrotnej blokady rachunku na 72 godziny, aby uniknąć wydawania formalnych postanowień w tej sprawie. W tej kwestii trzeba też mieć na uwadze to, że do 72-godzinnego czasu jej trwania nie wlicza się sobót i dni ustawowo wolnych od pracy, zatem w praktyce blokada może potrwać jednorazowo znacznie dłużej niż trzy doby – dodaje pani ekspert.

Ekspertka zaznacza, że choć 72-godzinna blokada rachunku może utrudnić funkcjonowanie firmy, nie zagraża raczej jeszcze jej istnieniu.

– Niestety, dotychczasowe doświadczenie w stosowaniu blokad STIR wskazuje, że w większości przypadków czas ten jest przedłużany nawet do trzech miesięcy, a to już stanowi bardzo poważne zagrożenie dla istnienia przedsiębiorstwa – komentuje Ewa Flor.

Postanowienie o przedłużeniu blokady może zostać wydane, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego bądź powstałego z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, a przekraczającego 10 tys. euro – dodaje.

Konsekwencją braku możliwości zaskarżenia blokady rachunku na 72 godziny mogą być problemy z uzyskaniem potencjalnego odszkodowania, gdy podatnik w wyniku błędnego zablokowania rachunku poniesie szkodę. Dochodzenie odszkodowania wymaga bowiem rozstrzygnięcia o niezgodności z prawem działania państwa – uważa Ewa Flor.
– Dopiero decyzja o przedłużeniu blokady, która wydawana jest w formie postanowienia, podlega zaskarżeniu. Podatnik może złożyć na nie zażalenie do Szefa KAS (w przypadku wydanego przez niego postanowienia) lub do właściwego Dyrektora Izby Administracji Skarbowej (w razie przedłużenia blokady przez Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego). Po wyczerpaniu trybu zażaleniowego postanowienie można zaskarżyć do sądu administracyjnego, który powinien rozpatrzeć skargę w ciągu 30 dni – dodaje ekspertka. Warto tutaj zwrócić uwagę na to, że w orzecznictwie dopuszcza się możliwość zakwestionowania w zażaleniu lub skardze na postanowienie o przedłużeniu blokady rachunku bankowego także przyczyn jej zastosowania (tj. dokonania krótkiej blokady).

Jak się okazuje, decyzje dotyczące blokady konta mogą nieść za sobą poważne konsekwencje. Zdaniem Ewy Flor jedną z nich jest ryzyko wykreślenia podatnika z rejestru czynnych podatników VAT. Naczelnik Urzędu Skarbowego ma on bowiem uprawnienie do skreślenia podatnika z rejestru, jeśli istnieją informacje wskazujące na to, że prowadzi on działania mające związek z wyłudzeniami skarbowymi, wykorzystując działalność banków lub SKOK-ów. Wykreślenie z rejestru jest szczególnie problematyczne, ponieważ może skutkować niechęcią kontrahentów do nawiązywania relacji z takim przedsiębiorcą – zwraca uwagę specjalistka.
Jej zdaniem brak kontroli nad legalnością takich działań, niepoprzedzonych postępowaniem dowodowym, wymaga pilnej interwencji Ustawodawcy, gdyż daje duże pole do nadużyć. Mogłoby to być np. wprowadzenie środka odwoławczego lub domniemania winy szefa KAS za wyrządzone szkody związane z blokadą rachunku, która nie została przedłużona. Taki krok przynajmniej umożliwiłby ubieganie się o odszkodowanie – zastanawia się Ewa Flor.