Praca w niedziele i święta. Kto może pracować w dni wolne od pracy? Jaka rekompensata przysługuje pracownikowi za pracę w niedziele i święta

Zgodnie z kodeksem pracy, za pracę w niedziele i święta uważany jest czas od godziny 6 rano danego dnia do godziny 6 rano dnia następnego. Zatem za pracę w niedzielę uważa się okres od godz. 6 rano w niedzielę do godz. 6 rano w poniedziałek. Czas pracy w święto, np. 3 maja, jest liczony od godz. 6 rano 3 maja do godz. 6 rano 4 maja. Pracodawca sam może określić godziny, w których praca będzie zaliczała się jako praca w niedzielę lub święto.

Obecnie w Polsce mamy 13 świąt, które są dniami wolnymi od pracy. Są to:

• 1 stycznia (Nowy Rok),
• 6 stycznia (Święto Trzech Króli - obchodzimy je od 1 stycznia 2011 roku),
• pierwszy i drugi dzień Wielkiej Nocy (święta ruchome),
• 1 maja (święto państwowe),
• 3 maja (Święto Narodowe Trzeciego Maja),
• pierwszy dzień Zielonych Świątek (święto ruchome),
• dzień Bożego Ciała (święto ruchome),
• 15 sierpnia (Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny),
• 1 listopada (Wszystkich Świętych),
• 11 listopada (Narodowe Święto Niepodległości),
• 25 grudnia (pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia),
• 26 grudnia (drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia).

Praca w niedziele i święta jest dozwolona tylko w sytuacjach określonych w przepisach. Można ją wykonywać w każdym zakładzie pracy w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, a bez istnienia takich szczególnych powodów: w ruchu ciągłym, przy pracy zmianowej, przy niezbędnych remontach, w transporcie i w komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, jak również w rolnictwie i hodowli.

Szczególną kategorię stanowią zakłady pracy, które są użyteczne społecznie i zaspokajają codzienne potrzeby ludności. One również mogą być czynne w niedziele i święta. Mowa tutaj m.in. o gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku.

W święta pracować również mogą pracownicy zatrudnieni w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Dopuszcza się również pracę w te dni przy świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej lub urządzeń telekomunikacyjnych odbieranych poza terytorium naszego kraju.

Od 1 marca 2018 roku obowiązują przepisy z Ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Dotyczy to marketów, hipermarketów i centrów handlowych. Od zakazu handlu w niedziele przewidziano ponad 30 wyjątków.

Tak więc w niedziele handel może się odbywać:

• na stacjach paliw płynnych;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
• w aptekach i punktach aptecznych;
• w zakładach leczniczych dla zwierząt;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
• w placówkach pocztowych;
• w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w Ustawie z 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym. To m.in. systemy zaopatrzenia w energię i paliwa, łączności i sieci teleinformatycznych, ochrony zdrowia czy ratownicze;
• w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
• w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;
• w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
• w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych;
• w placówkach handlowych na dworcach, w portach i przystaniach morskich - w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
• w centrach pierwszej sprzedaży ryb, w przypadku sprzedaży ryb z burty, w gospodarstwach rybackich, placówkach handlowych zajmujących się odbiorem produktów rybołówstwa i akwakultury oraz handlem takimi produktami;
• w placówkach handlowych w portach lotniczych;
• w strefach wolnocłowych;
• w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
• na terenie jednostek penitencjarnych;
• w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
• w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
• w przypadku handlu towarami z automatów;
• w przypadku rolniczego handlu detalicznego;
• w hurtowniach farmaceutycznych;
• w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi i częściami zamiennymi do tych maszyn;
• w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
• w zakładach pogrzebowych;
• w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
• w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
• w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
• na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi;
• w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych;
• w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup zbóż, buraków cukrowych, owoców, warzyw lub mleka surowego.

Jeśli pracownik musi przyjść do pracy w niedzielę lub święto, może liczyć na rekompensatę od pracodawcy.

W zamian za pracę w świąteczny dzień pracownik ma prawo do dnia wolnego od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego w innym terminie, wówczas pracownikowi przysługuje prawo do 100 proc. dodatku do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych. Oprócz tego dostanie normalne wynagrodzenie.

Z kolei w zamian za pracę w niedzielę pracownikowi należy udzielić dnia wolnego w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Jeśli wykorzystanie dnia wolnego w tych okresach nie jest możliwe, powinno to nastąpić do końca okresu rozliczeniowego. Gdy nie będzie takiej możliwości, pracodawca powinien wypłacić pracownikowi oprócz normalnego wynagrodzenia dodatek do pensji w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy.

Co ważne, nie ma znaczenia, ile godzin pracownik przepracuje w święto czy niedzielę. Może przyjść do pracy tylko na godzinę, dwie czy osiem godzin, a i tak szef będzie mu musiał dać dzień wolny, czyli 8 godzin. Jeśli szef nie udzieli pracownikowi wspomnianego dnia wolnego, wówczas naruszy przepisy o czasie pracy. Ponadto brak rekompensaty dodatkowym dniem wolnym może spowodować, iż wystąpi praca w godzinach nadliczbowych.

Warto zaznaczyć, że w przypadku osób świadczących pracę na podstawie umów prawa cywilnego wysokość wynagrodzenia określa łącząca strony umowa. Kodeks cywilny nie zawiera przepisów regulujących wysokość wynagrodzenia za pracę w niedzielę i święta.