Kogo obejmuje ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę? Jakie jeszcze zmiany pojawią się w Kodeksie pracy w 2022 roku?

Prawo pracy zapewnia niektórym osobom ochronę przed wypowiedzeniem. Oznacza to, że pracowników będących w określonej sytuacji lub należących do określonej grupy np. działaczy związkowych, nie można zwolnić z pracy. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy rozwiązanie umowy ma nastąpić z winy pracownika, albo w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy.

23 kwietnia 2022 roku wprowadzono zmiany w tych przepisach, rozszerzające katalog osób chronionych przed wypowiedzeniem. Jest to bezpośrednia konsekwencja zmian w Ustawie o obronie Ojczyzny.

W niektórych sytuacjach pracodawca nie może zwolnić pracownika ze względu na jego specjalny statut. Dotyczy to m.in. kobiety w ciąży.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia – Art. 41 Kodeksu pracy

Prawo pracy daje ochronę przed wypowiedzeniem następującym osobom:

• pracownikom przebywających na urlopie wypoczynkowym, macierzyńskim, wychowawczym, bezpłatnym,
• pracownikom przebywającym na zwolnieniu lekarskim,
• pracownikom w wieku przedemerytalnym, gdy do nabycia prawa do emerytury brakuje im maksymalnie 4 lat, a uzgodniony okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury,
• kobietom w ciąży,
• działaczom związkowym,
• współmałżonkom żołnierzy zawodowych (od 23 kwietnia 2022).

W związku z Ustawą z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny do listy osób chronionych przed wypowiedzeniem umowy o pracę zostaną dopisani współmałżonkowie żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową.

W okresie odbywania przez żołnierza obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy z małżonkiem żołnierza może nastąpić wyłącznie z winy pracownika oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy – Art. 306 pkt 1 ustawy o obronie Ojczyzny

Zwolnienie pracownika rzadko odbywa się z dnia na dzień. Rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym jest możliwe za porozumieniem stron lub w niektórych przypadkach – z winy pracownika. Zazwyczaj jednak pracodawca jest zobowiązany do przestrzegania odpowiedniego okresu wypowiedzenia. Według Kodeksu pracy jest to odpowiednio:

W przypadku umowy na okres próbny:

• 3 dni robocze, jeśli umowa jest zawarta na okres nie dłuższy niż dwa tygodnie,
• 1 tydzień, jeśli umowa jest zawarta na okres dłuższy niż dwa tygodnie, ale krótszy niż trzy miesiące,
• 2 tygodnie, gdy okres próbny trwa trzy miesiące.

W przypadku umowy o pracę na czas określony i nieokreślony:

• 2 tygodnie, jeżeli osoba pracowała u danego pracodawcy nie więcej niż sześć miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli osoba pracowała u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy, ale krócej niż 3 lata,
• 3 miesiące, jeżeli osoba pracowała u danego pracodawcy co najmniej 3 lata.

Ponadto pracodawca ma obowiązek podania konkretnej i rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia.

Warto wiedzieć, że w okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia o pracę, pracownikowi należy się urlop na poszukiwanie nowego zatrudnienia:

• 2 dni robocze — w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia,
• 3 dni robocze — w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę:

• pracownikom objętym ochroną przed wypowiedzeniem,
• w czasie urlopu pracownika,
• w czasie innej, usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, (jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia).

W sierpniu zostaną wprowadzone kolejne zmiany, które są opracowywane już od wielu miesięcy, ze względu na dwie dyrektywy unijne mające na celu większą ochronę pracownika oraz wsparcie w godzeniu życia zawodowego z osobistym, szczególnie dla rodzin.

Dr Agnieszka Piasecka-Robak, menedżer kierunku Human Resources i Coaching w Dolnośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu, zaznacza, że dyrektywy sporo zmieniają, jeśli chodzi o obowiązki pracodawców. Między innymi:

• Ważną zmianą w nowych przepisach o czasie pracy jest wprowadzenie zapisu o możliwości zwolnienia od pracy, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracownik zachowa za czas tego zwolnienia prawo do 50 proc. wynagrodzenia (obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego).
• Idea równego traktowania będzie także dotyczyć warunków wypowiadania umów o pracę pracowników zatrudnionych na czas określony i pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony. Zostanie wprowadzony obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony. Pracownik będzie miał możliwość ubiegania się o przywrócenie do pracy, także w przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony.