Struktura emisji w przemyśle cementowym
Produkcja cementu jest jednym z głównych źródeł emisji gazów cieplarnianych w Polsce. W 2022 roku branża cementowa odpowiadała za ponad 20 proc. wszystkich emisji przemysłowych w kraju – czytamy w najnowszym wydaniu Tygodnika Gospodarczego Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Jak wskazano, trudności w dekarbonizacji wynikają głównie z charakteru emisji. W Unii Europejskiej około 60 proc. emisji w przemyśle cementowym to emisje procesowe, które pochodzą z kalcynacji kamienia wapiennego do tlenku wapnia. Kolejne 30 proc. stanowi zapotrzebowanie na ciepło, a jedynie 10 proc. pochodzi ze zużycia energii elektrycznej.
Dekarbonizacja tego sektora jest skomplikowana, ponieważ wymaga zmiany procesów chemicznych, które są integralną częścią produkcji cementu. Wprowadzenie nowych technologii, takich jak wychwyt i magazynowanie CO2, może znacząco pomóc w redukcji emisji, ale wymaga to znacznych inwestycji i zmian w prawodawstwie.
Technologia wychwytu i magazynowania CO2
Jednym z kluczowych rozwiązań dla dekarbonizacji przemysłu cementowego jest technologia wychwytu i magazynowania CO2 (CCS). W Polsce jedynym projektem na skalę przemysłową w tej dziedzinie jest inwestycja realizowana przez Cementownię Kujawy, należącą do Holcim Polska. Planowana instalacja ma rozpocząć działanie do 2030 roku i wychwycić około 10 mln ton CO2 w ciągu dekady, co stanowi średnio 10 proc. wszystkich emisji z polskiej produkcji cementu rocznie.
Jednak, jak zwracają uwagę analitycy PIE, rozwój technologii CCS napotyka na istotne bariery. Obecne polskie prawo nie przewiduje możliwości magazynowania CO2 na lądzie, co znacznie podnosi koszty tej technologii. Cementownia Kujawy, dzięki bliskości Morza Bałtyckiego, może transportować CO2 do norweskich magazynów na Morzu Północnym. Pozostałe cementownie, zlokalizowane w tzw. Pasie Cementu, mają znacznie mniejsze szanse na opłacalny transport CO2 do magazynów.
Wyzwania i konkurencja na rynku cementu
Wyzwania związane z dekarbonizacją i ochroną środowiska, a także wysokie ceny energii, przyczyniły się do zmniejszenia produkcji cementu w Polsce o 18 proc. w latach 2019-2023. Wzrost roli importu stał się nieunikniony. W latach 2015-2023 największym eksporterem cementu do Polski były Niemcy, a do 2022 roku istotną rolę odgrywały dostawy z Białorusi.
Biznes
Jednak w 2024 roku Ukraina stała się największym zagranicznym dostawcą cementu do Polski, zastępując białoruskie i częściowo niemieckie dostawy. Import z Ukrainy wyniósł w 2024 roku 660 tys. ton. Rosnący import z ukraińskich cementowni, które nie są objęte kosztem uprawnień do emisji CO2, może stanowić dodatkowe wyzwanie dla konkurencyjności polskich zakładów. Wycofywanie darmowych uprawnień dla unijnych producentów w ramach systemu EU ETS dodatkowo komplikuje sytuację.
Przyszłość polskiego przemysłu cementowego
PIE w swoim Tygodniku zwraca uwagę, że odpowiedzią na rosnące wyzwania powinna być dekarbonizacja polskiej produkcji cementu, oparta na technologii CCS i uwzględniająca możliwości magazynowania CO2 na lądzie. Tylko w ten sposób można zapewnić konkurencyjność polskich cementowni na rynku europejskim i globalnym.
Przemysł cementowy w Polsce stoi przed koniecznością szybkiego dostosowania się do nowych realiów. Inwestycje w nowoczesne technologie i zmiany w prawodawstwie są niezbędne, aby sprostać wymaganiom związanym z ochroną środowiska i utrzymać konkurencyjność na rynku. Dekarbonizacja to nie tylko wyzwanie, ale także szansa na zrównoważony rozwój i innowacje w sektorze cementowym.
