Kodeks pracy. Dni wolne, urlop, nadgodziny, przerwa śniadaniowa

Gdzie znaleźć tekst jednolity Kodeksu pracy?

Ustawa Kodeks pracy weszła w życie 26 czerwca 1974 roku. Od tamtej pory była wielokrotnie nowelizowana. W 2018 r. wprowadzono kolejne zmiany w Kodeksie pracy - dotyczą one umowy na czas określony oraz zatrudniania pracowników tymczasowych. Tekst jednolity Kodeksu pracy można pobrać z rządowej strony - Internetowego Systemu Aktów Prawnych, który znajduje się pod adresem prawo.sejm.gov.pl.

Szukasz nowej pracy? Zobacz oferty pracy na stronie lub w aplikacji Gratki

Kodeks pracy a urlop wypoczynkowy

Zgodnie z Kodeksem pracy każdemu pracownikowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. Liczbę dni ustawowo wolnych od pracy reguluje art. 154 1 k.p. W artykule tym zapisano, że jeżeli staż pracy wynosi poniżej 10 lat, pracownik ma prawo do 20 dni urlopu. Jeżeli natomiast staż pracy osiągnął pułap co najmniej 10 lat, pracownikowi przysługuje prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego. Do stażu pracy wlicza się okres nauki w szkołach ponadpodstawowych. Mówi o tym art. 155 k.p.

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy zaproponowała zmiany w Kodeksie pracy dotyczące dni wolnych. Urlop wypoczynkowy miał nie przechodzić na cały następny rok, a jeżeli pracownik nie wykorzystałby go do końca roku kalnedarzowego, musiałby to zrobić w I kwartale następnego roku. Ostatecznie jednak Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zarzuciło prace nad zmianami w Kodeksie pracy pod kątem urlopów.

- Obecnie nie są prowadzone prace nad zmianami Kodeksu pracy w zakresie uprawnień związanych z urodzeniem dziecka lub urlopami wypoczynkowymi – zapewniła nas Małgorzata Czerepak, dyrektor Biura Promocji MRPiPS.

Ile dni urlopu dla nowych pracowników przewiduje Kodeks pracy?

Jeżeli pracownik podejmuje pracę po raz pierwszy, nabywa prawo do 1/12 wymiaru urlopu wraz z każdym przepracowanym miesiącem, aż do uzyskania prawa do pełnego wymiaru urlopu. Po miesiącu pracy w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik podjął zatrudnienie, uzyskuje on prawo do 1/12 wymiaru urlopu przewidzianego dla niego po przepracowaniu roku. Po następnym miesiącu pracy dochodzi mu kolejna, 1/12 część urlopu. Dzieje się tak aż do uzyskania pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Szczegóły dotyczące nabywania prawa do urlopu reguluje art. 153 § 1 k.p. Według Kodeksu pracy z przysługującego urlopu można korzystać na bieżąco, zanim zyska się prawo do pełnego wymiaru urlopu. Jednak każdy etatowiec ma obowiązek wypoczynku, który przynajmniej raz do roku będzie trwał 14 dni ciągiem. Oznacza to, że raz do roku trzeba wykorzystać jednorazowo 10 dni urlopu.

Kodeks pracy a urlop na żądanie

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Pracy rozważała likwidację urlopu na żądanie, jednak ostatecznie zmiany nie zostały wprowadzone.

Kodeks pracy a zaległy urlop

Pojawiła się także propozycja, aby ujednolicić wymiar urlopu dla wszystkich pracowników. Miałby on wynosić 26 dni, a zaległy urlop z poprzedniego roku kalendarzowego musiałby zostac wykorzystany do końca I kwartału następnego roku.

Kodeks pracy a przerwa śniadaniowa

W kodeksie pracy uregulowano kwestie związane ze spożywaniem posiłków. W art. 134 k.p. wskazano, że pracownikom przysługuje 15-minutowa przerwa, którą wlicza się do czasu pracy, tzw. przerwa śniadaniowa. W tym czasie pracownicy mogą jeść bez obaw, że będą musieli odpracować czas, który poświęcili na ugaszenie głodu.

Zgodnie z Kodeksem pracy prawo do przerwy śniadaniowej ma każdy pracownik, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi minimum 6 godzin. Przykładowo, osoba zatrudniona na ¾ etatu ma prawo do przerwy śniadaniowej, ale z tego przywileju nie mogą już korzystać osoby, które pracują na ½ etatu.

Ile minut przerwy przewiduje Kodeks pracy?

Oprócz przerwy śniadaniowej osoby pracujące przed komputerem mają zagwarantowane prawo do robienia sobie co godzinę 5-minutowej przerwy od siedzenia przed monitorem. Z tego przywileju mogą korzystać tylko te osoby, których dobowy wymiar czasu pracy przed ekranem komputera wynosi minimum 4 godziny. O ile więc pracownik zatrudniony na ½ etatu może robić sobie krótkie przerwy co 60 minut, o tyle osoby pracujące krócej nie mają takiej możliwości. Aby dać odpocząć oczom, mogą odrywać od czasu do czasu wzrok od komputera.

Ustawodawcy wprowadzili jeszcze jedno obostrzenie w kwestii 5-minutowych przerw: powinny one być spożytkowane na wykonywanie innych czynności służbowych.

Kodeks pracy a przerwa na lunch

Kodeks pracy mówi, że pracodawca może wprowadzić jedną, dodatkową, niewliczaną do czasu pracy przerwę, ale nie ma takiego obowiązku. Dodatkowa przerwa może trwać maksymalnie 60 minut. Dla pracownika wiąże się to koniecznością pozostania w pracy o godzinę dłużej. Osoba zatrudniona może wykorzystać wolny czas na zjedzenie lunchu lub zajęcie się sprawami osobistymi. Mówi o tym art. 141. k.p. § 1.

Przerwa na obiad w Kodeksie pracy

Wytrzymanie w pracy 8 godzin bez obiadu może być ciężkie, dlatego wielu pracodawców umożliwia pracownikom wychodzenie na obiad w ramach czasu pracy lub spędzanie przerwy obiadowej na miejscu, w kuchni. Mimo że Kodeks pracy nie obliguje pracodawców do wprowadzenia przerwy obiadowej, firmy rzadko robią problemy pracownikom, którzy chcą zjeść ciepły posiłek w godzinach pracy. Oferują 30-minutową, niepłatną przerwę.

Kodeks pracy a nadgodziny

Kodeks pracy zakłada, że czas pracy nie powinien przekraczać 8 godzin w ciągu doby oraz 40 godzin tygodniowo (w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy). Jednak w szczególnych przypadkach pracownicy mogą pracować dłużej, w godzinach nadliczbowych.

Nadgodziny są dozwolone ze względu na:

• konieczność przeprowadzenia akcji ratunkowej
• szczególne potrzeby pracodawcy

Jaki dodatek za nadgodziny przewiduje Kodeks pracy?

Obok wielu ważnych dla pracownika kwestii Kodeks pracy reguluje również nadgodziny. Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownik powinien dostać dodatek pieniężny lub dzień wolny. Pracownik ma prawo do dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę nadliczbową, jeżeli praca w godzinach nadliczbowych odbywa się w nocy. 100% dodatku przysługuje także za pracę w niedzielę lub święto, chyba że są one dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W pozostałych przypadkach, za każdą przepracowaną godzinę nadliczbową (w dniu pracy w godzinach dziennych) pracownikowi przysługuje 50 % wynagrodzenia.

Pracownik może wyrobić maksymalnie 150 nadgodzin w ciągu roku kalendarzowego. Inny limit nadgodzin może zostać ustalony w:

• układzie zbiorowym pracy
• regulaminie pracy
• umowie o pracę,ale pod warunkiem, że pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy

Normy czasu pracy określa art. 129 k.p. Podczas prac nad nowym Kodeksem pracy pojawiła się propozycja, aby zmienić sposób wypłacania pieniędzy za nadgodziny. Należności za godziny nadliczbowe trafiałyby na specjalne konto, a nie bezpośrednio do kieszeni pracownika. Nie dostawalibyśmy ich wraz z pensją. O tym, co stanie się z zapłatą za nadgodziny, decydowałby pracodawca. Dysponując zgromadzonymi środkami za nadgodziny, mógłby:

• wysłać pracownika na bezpłatny urlop
• wypłacić mu zgromadzone środki i obniżyć wymiar czasu pracy za nadgodziny
• wyrazić zgodę na bezpłatny urlop, jeżeli pracownik o taki by wystąpił

Prace nad zmianami w Kodeksie pracy w kwestii nadgodzin zostały wstrzymane. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej potwierdziło, że nie są one prowadzone.

Dni wolne a Kodeks pracy

Wielu pracowników zastanawia się, kiedy przysługują im dni wolne. Jak wskazuje Małgorzata Czerepak, w kodeksie pracy nie występuje pojęcie dnia wolnego, ale ustawodawcy zdefiniowali, czym są dni wolne od pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy dniami wolnymi od pracy są “niedziele oraz święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy”. Kwestię dni wolnych od pracy reguluje ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 2015 r. poz. 90). Zgodnie z jej treścią w 2013 r. pracownikom przysługuje 13 dni wolnych od pracy.

Dni wolne od pracy w 2019 r.

• 1 stycznia – Nowy Rok (wtorek)
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli (niedziela)
• 21 kwietnia – pierwszy dzień Wielkiej Nocy (niedziela)
• 22 kwietnia – drugi dzień Wielkiej Nocy (poniedziałek)
• 1 maja – Święto Pracy, Święto Konstytucji 3 Maja (środa)
• 3 maja – Święto Konstytucji 3 Maja (piątek)
• 9 czerwca – Zielone Świątki (niedziela)
• 20 czerwca – Boże Ciało (czwartek)
• 15 sierpnia – Święto Wojska Polskiego, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (czwartek)
• 1 listopada – Wszystkich Świętych (piątek)
• 11 listopada – Święto Niepodległości (poniedziałek)
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia (środa)
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia (czwartek)

Dzień wolny za święto w sobotę

W 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, zgodnie z którym pracownik ma prawo do dnia wolnego za święto, które wypada w sobotę. Pracodawca musi także wyznaczyć dodatkowy dzień wolny, jeżeli święto wypada w inny, wolny od pracy dzień, który wynika z przeciętnego 5-dniowego tygodnia pracy. W praktyce oznacza to, że pracownik nie dostanie dodatkowego dnia wolnego, jeżeli święto wypada w niedzielę, która i tak jest dla pracownika dniem wolnym od pracy. Nie dostanie też dodatkowego dnia wolnego za święto wypadające w dzień pracujący.

Chcesz szybko znaleźć pracę? Zobacz oferty pracy na stronie lub w aplikacji Gratki

W 2019 r. w sobotę nie wypada ani jedno święto, tak więc pracownicy nie powinni liczyć na dodatkowy dzień wolny za sobotę.

Dni wolne od pracy a długi weekend

Jeżeli dzień ustawowo wolny od pracy wypada przed lub po weekendzie, pracownicy mogą mieć trzy dni wolnego pod rząd. Jeżeli natomiast dzień wolny od pracy wypada we wtorek lub czwartek, wystarczy wziąć jeden dzień urlopu, aby cieszyć się czterema dniami wolnymi pod rząd. Dzięki temu możemy wydłużyć odpoczynek, ograniczając zużycie urlopu wypoczynkowego do minimum.

3-dniowe długie weekendy 2019

20–22 kwietnia
3–5 maja
1–3 listopada
9–11 listopada

4-dniowe długie weekendy 2019 (przy jednym dniu urlopu)

29 grudnia 2018 – 1 stycznia 2019 (wolne: 31 grudnia)
20–23 czerwca (wolne: 21 czerwca)
15–18 sierpnia (wolne: 16 sierpnia)
26–28 grudnia (wolne: 27 grudnia)