Zwolnienia grupowe a obowiązki pracodawcy. Gdzie było najwięcej zwolnień w 2021? Czy są planowane następne? Co o tym mówi prawo pracy?

Rok 2020 i 2021 był czasem kryzysu gospodarczego przede wszystkim ze względu na ograniczenia w handlu, turystyce czy transporcie, spowodowane obostrzeniami rządu w reakcji na pandemię Covid-19, a także galopującą od połowy 2021 roku inflacją. Przedsiębiorcy, którzy zmagają się ze skutkami kryzysu, a ich płynność finansowa jest zaburzona, mogą szukać ratunku w redukcji etatów. Zwolnienia grupowe nie są łatwą decyzją, a procedura zwolnień jest objęta szeregiem przepisów. Ich celem jest ochrona praw pracownika.

Z danych pozyskanych przez serwis Bankier od poszczególnych wojewódzkich urzędów pracy wynika, że w okresie od stycznia do listopada 2021 r. najwięcej grupowych zwolnień było w województwach:

• śląskim – aż 1756 osób straciło pracę w ramach zwolnień grupowych
• łódzkim – 475 osób
• podkarpackim – 345 osób
• warmińsko-mazurskim – 330 zwolnionych osób (z przewidywanych 1183)
• świętokrzyskim – 251 osób

Najmniej miejsc pracy rozwiązano w ramach zwolnień grupowych w województwie lubelskim – 86 osób.

Serwis Bankier zwraca uwagę, że procedura zwolnień grupowych jest długa i część wyżej wyliczonych etatów została zlikwidowana w 2021 roku na wnioski z końcówki roku 2020. Już w 2022 roku Urzędy odebrały wnioski o zwolnienia grupowe w woj. małopolskim – planowana redukcja 294 miejsc pracy od trzech pracodawców w pierwszym kwartale 2022 roku, oraz w woj. opolskim, aż 580 zwolnień w jednym przedsiębiorstwie jest planowane do czerwca 2022 roku.

Zwolnienia grupowe wynikają z przyczyn niezależnych od pracownika, w to można wliczyć m.in.:

• złą kondycję finansową firmy,
• likwidację/upadłość – w tym przypadku, nie obowiązują pracodawcy zakazy wypowiadania lub rozwiązywania stosunku pracy
• zmianę struktury czy formy działalności,
• zmiany w prawie

Zwolnienie grupowe następuje wtedy, gdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 osób rozwiązuje stosunek pracy (w ciągu 30 dni) z przyczyn niedotyczących pracowników z:

• 10 pracownikami (gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników)
• 10% pracowników (gdy pracodawca zatrudnia od 100 do 300 pracowników)
• 30 pracownikami (gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 pracowników).

Zwolnienia grupowego pracodawca nie może dokonać bez zachowania przepisów, które reguluje Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Zwolnienia grupowe (z przyczyn niedotyczących pracowników) obejmują tylko osoby zatrudnione na umowę o pracę, bez względu na to czy jest to umowa na czas określony czy bezterminowy.

Pracodawca, który podejmuje decyzję o zwolnieniu grupy pracowników powinien:

1. Skonsultować plany ze związkami zawodowymi – pracodawca musi poinformować pisemnie wiązki zawodowe o zamiarze przeprowadzenia masowej redukcji etatów uwzględniając w piśmie m.in. takie informacje, jak: powody planowanych zwolnień, liczbę zatrudnionych pracowników, grupach zawodowych, do których należą pracownicy objęci zamiarem grupowego zwolnienia,
   terminie, w jakim ma nastąpić zwolnienie czy kryteriach doboru pracowników. Przedsiębiorstwo konsultuje ze związkami także
   kolejność zwolnień, zasadność i wysokość świadczeń pieniężnych.

2. Po zawarciu porozumienia ze związkami zawodowymi zawiadomić o przyjętych ustaleniach urząd pracy. W piśmie do UP należy zawrzeć informacje:

   • o liczbie zatrudnionych i zwalnianych pracowników oraz o przyczynach ich zwolnienia,
   • o okresie, w ciągu którego ma być dokonane zwolnienie, a także o przeprowadzonej konsultacji zamierzonego grupowego zwolnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi lub z przedstawicielami pracowników

Pracodawca, u którego nie działają zakładowe organizacje związkowe, konsultacje prowadzi z przedstawicielami pracowników. Organizacje związkowe, jak i przedstawiciele pracowników mają prawo przedstawić w urzędzie pracy swoją opinię w sprawie grupowego zwolnienia. – czytamy w ulotce Państwowej Inspekcji Pracy z serii Zanim podejmiesz decyzję

Kryteria doboru do zwolnienia grupowego muszą być obiektywne, a pracodawca nie może kierować się dobrowolnością i osobistymi preferencjami. Podczas selekcji pracowników do redukcji etatów należy wziąć pod uwagę:

• rodzaj kwalifikacji,
• wykształcenie, dotychczasowy przebieg zatrudnienia, w tym staż pracy,
• zdobyte kwalifikacje.

Przepisy mówią także o osobach objętych szczególną ochroną, z którymi rozwiązanie umowy o pracę musi przebiegać na innych zasadach (chyba, że pracodawca ogłasza upadłość lub likwidację). Szczegółowa lista pracowników pod ochroną została wymieniona w ustawie oraz w poradniku Państwowej Inspekcji Pracy.