Koronawirus w Polsce. 3 przepisy, które wpłyną na naszą przyszłą pracę [10.03.2020 r.]

Koronawirus dotarł do Polski. 2 marca odbyło się specjalne posiedzenie Sejmu w sprawie koronawirusa. Polska szykuje się na wypadek zagrożenia epidemiologicznego. Na początku marca odbyło się I, II i III czytanie ustawy mającej na celu, zwalczanie zakażenia COVID-19, zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby oraz profilaktykę i przeciwdziałanie jej skutkom. 3 marca przyjęta przez Sejm ustawa została skierowana do Prezydenta i Marszałka Senatu. Przepisy zyskały poparcie Senatu i prezydenta. 8 marca 2020 r. weszły w życie.

4 marca został oficjalnie potwierdzony pierwszy w Polsce przypadek zachorowania na COVID-19. Największe ryzyko zakażenia występuje podczas kontaktu z osobami, które mają niepokojące objawy takie, jak kaszel i podwyższona gorączka. Na szczęście w projekcie ustawy znalazły się zapisy, które mają przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się choroby w miejscu pracy.

Fragmenty Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dotyczą bezpośrednio pracowników i pracodawców. Uzupełniają dotychczas obowiązujące przepisy, m.in. te regulowane ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Przepisy związane z koronawirusem mają być stosowane do zakażeń i choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 (COVID-19), jak również zapobiegawczo.

Artykuł 3. ustawy reguluje kwestie pracy zdalnej, której temat nie jest poruszany w Kodeksie pracy. W myśl nowych przepisów pracodawca może skierować pracownika na obowiązkową pracę zdalną w ramach działań prewencyjnych przeciw koronawirusowi.

- Zgodnie specjalnie ustawą dotyczącą przeciwdziałania koronawirusowi, pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie przez czas oznaczony pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania. W takim przypadku pracownik nie może odmówić wykonywania pracy zdalnej – wyjaśnia Adam Kraszewski, radca prawny z kancelarii GESSEL.

O ile Kodeks pracy mówi o telepracy, która wykonywana jest w całości na odległość, przy użyciu elektronicznych środków przekazu, o tyle nie pojawia się w nim pojęcie pracy zdalnej. Pracodawcy, którzy obawiali się, że ich pracownicy zarażą się koronawirusem od osoby powracającej z zagranicy, nie mogli odizolować reszty personelu od problematycznego pracownika. Mieli jedynie możliwość rekomendowania, aby ten pracował zdalnie, np. przez okres dwóch tygodni.

W przypadku odmowy ze strony pracownika jedynym wyjściem z sytuacji było zwolnienie go z obowiązku wykonywania pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, np. na okres 14 dni (jest to maksymalny czas, jaki koronawirus potrzebuje, aby się uaktywnić). Nie można było natomiast zmusić pracownika do pracy zdalnej. Po wejściu ustawy w życie pracodawca może wyciągnąć konsekwencje wobec podwładnego, który nie wyrazi zgody na home office.

- Niedostosowanie się do polecenia pracodawcy traktowane może być jako naruszenie obowiązków pracownika, co w skrajnych przypadkach może nawet wiązać się z rozwiązaniem umowy o pracę – ostrzega Adam Kraszewski.

W artykule 17. ust. 1. przytoczono fragment ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2019 r. poz. 59 oraz z 2020 r. poz. 322). Ustawodawcy postanowili dodać do art. 8a tej ustawy dodatkowe ustępy (5–9). Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów „Główny Inspektor Sanitarny lub działający z jego upoważnienia państwowy wojewódzki inspektor sanitarny może wydawać (...) pracodawcom (...) decyzje nakładające obowiązek (...) podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych oraz żądać od nich informacji w tym zakresie”.

Przepisy stanowią dodatkowe zabezpieczenie pracowników na wypadek rozprzestrzeniania się koronawirusa i zagrożenia epidemiologicznego. Nasuwa się pytanie, czy pracownik, który obawia się zarażenia koronawirusem, ma prawo odmówić pracy mimo braku zaleceń GIS, np. czy stewardessa może odmówić lotu do kraju, w których stwierdzono przypadki zakażenia COVID-19. Co prawda część lotów do takich krajów już została odwołana, ale nie wszystkie. W takiej sytuacji warto powoływać się na przepis mówiący o tym, że pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

- Gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Mówimy tu jednak o zagrożeniu bezpośrednim i rzeczywistym, a nie hipotetycznym – mówi Adam Kraszewski. – W pierwszej kolejności należy weryfikować aktualne komunikaty Głównego Inspektora Sanitarnego. Nie powinno być wątpliwości, że pracownik może odmówić podróży do rejonów objętych kwarantanną. Jeżeli jednak mówimy o pojedynczych przypadkach koronawirusa na terenie danego kraju i brakuje szczegółowych zaleceń co do unikania podróży, pracownik nie powinien odmawiać wykonania polecenia podróży – dodaje radca prawny.

Warto pamiętać o tym, że pracodawca może wyciągnąć konsekwencje wobec pracownika, który odmówił wykonania polecania służbowego ze względu na hipotetyczne zagrożenie koronawirusem. Nie powinien natomiast pociągać do odpowiedzialności osoby, która odmówiła wyjazdu do rejonu objętego epidemią COVID-19.

- Każdy przypadek powinniśmy oceniać indywidualnie, w oparciu o aktualną sytuację na danym terenie. Jeśli pracownik pomimo braku bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia nie wykonuje poleceń służbowych, ponosi z tego tytułu odpowiedzialność. W szczególności, jeśli pracownik samodzielnie, bez dostatecznej podstawy, powstrzyma się od wykonywania pracy, pracodawca może uznać, że niestawienie się w pracy z tego powodu stanowi nieusprawiedliwioną nieobecność – podkreśla Adam Kraszewski. – W przypadku choroby powstałej podczas podróży zagranicznej pracownikowi przysługuje zwrot udokumentowanych niezbędnych kosztów leczenia za granicą – dodaje ekspert.

Przyjęta ze względu na ryzyko epidemii koronawirusa ustawa reguluje kwestie związane z rodzicami tymczasowo zwolnionymi z obowiązku wykonywania pracy ze względu na zamknięcie żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły. (Placówki te mogą być nieczynne z uwagi na ryzyko zakażenia dzieci SARS-CoV-2.) Rodzic, który zostanie tymczasowo zwolniony z obowiązku wykonywania pracy ze względu na konieczność osobistej opieki nad dzieckiem, w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, ma prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Świadczenie zostanie przyznane maksymalnie za okres 14 dni. Jeżeli matka otrzyma dodatkowy zasiłek opiekuńczy, ojciec nie będzie już miał do niego prawa i vice versa. Świadczenie przysługuje tylko jednemu rodzicowi, bez względu na liczbę dzieci znajdujących się pod opieką.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy ze względu na koronawirusa zostanie wypłacany wyłącznie rodzicom posiadającym aktualne ubezpieczenie. Więcej informacji na temat zasiłku opiekuńczego można znaleźć w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 i 1590). Dodatkowy zasiłek opiekuńczy będzie przyznawany w trybie i na zasadach określonych w wyżej wymienionej ustawie. Jeżeli dziecko zostanie poddane kwarantannie domowej, rodzic może także może wystąpić o zasiłek opiekuńczy.

Główny Inspektorat Sanitarny przypomina o profilaktyce, która zmniejsza ryzyko zakażenia koronawirusem:

• częstym myciu dłoni, a jeżeli nie ma takiej możliwości – ich dezynfekcji płynami lub żelami na bazie alkoholu (min. 60%)
• zakrywaniu ust i nosa zgiętym łokciem lub chusteczką podczas kaszlu i kichania
• zachowaniu bezpiecznej odległości od osoby, która kaszle, kicha i ma gorączkę (co najmniej 1–1,5 metra)
• unikaniu kontaktu oczu, nosa i ust z dłońmi

Ryzyko rozprzestrzeniania się koronawirusa w Polsce rośnie, ale nie powinniśmy wpadać w panikę. „Należy przede wszystkim zachować spokój, na bieżąco śledzić komunikaty i wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego i Ministra Zdrowia” – zaleca GIS.

W przypadku podejrzenia choroby COVID-19 trzeba niezwłocznie zgłosić się do stacji sanitarno-epidemiologicznej, oddziału zakaźnego lub oddziału obserwacyjno-zakaźnego, jak też - zrezygnować z przebywania w miejscach publicznych oraz środkach transportu publicznego. Dodatkowych informacji na temat postępowaniem wobec objawów koronawirusa udzielają pracownicy infolinii NFZ pod numerem tel. 800 190 590.

Przedsiębiorcy dotknięci skutkami koronawirusa dostaną pomoc ze strony rządu. Zapewni ją specjalna ustawa. Poza przywilejami podatkowymi, w ZUS i preferencyjnymi kredytami, przedsiębiorcy dostaną zasiłki m.in. za opiekę nad dziećmi w czasie kwarantanny. Skorzystają też pracownicy zakładów odczuwających skutki koronawirusa. W jaki sposób? Po prostu kliknij w ten tekst a dowiesz się więcej.