Piwo na start. Młodzi Polacy coraz częściej sięgają po alkohol

Badanie ESPAD 2024 zostało przeprowadzone na losowej, reprezentatywnej próbie 6486 uczniów pierwszych i trzecich klas szkół ponadpodstawowych. Dane pokazują utrzymujący się na wysokim poziomie wskaźnik spożycia alkoholu w tej grupie wiekowej. Piwo pozostaje najpopularniejszym napojem alkoholowym wśród uczniów, wino pojawia się na ostatnim miejscu.

Szczególnie niepokojące są dane dotyczące upijania się. Aż 13% uczniów młodszej grupy wiekowej (15-16 lat) oraz 24% starszych uczniów (17-18 lat) przyznało, że w ostatnim miesiącu doświadczyło stanu nietrzeźwości, obejmującego zaburzenia równowagi, mowy lub zaniki pamięci. Jednocześnie tylko 68% piętnastolatków i 41% osiemnastolatków zadeklarowało, że nigdy się nie upili.

Zmienia się również struktura społeczna picia. W ostatnich ośmiu latach doszło do wyrównania się wskaźników spożycia alkoholu pomiędzy chłopcami i dziewczętami. W 2024 roku dziewczęta niemal dorównują chłopcom, co jest skutkiem znaczniejszego spadku picia w grupie chłopców.

Badanie pokazuje, że kluczowymi czynnikami wpływającymi na inicjację alkoholową są:

• dostępność napojów,

• przyzwolenie dorosłych,

• presja ze strony grupy rówieśniczej.

Mimo niewielkiego spadku liczby uczniów, którzy uznają alkohol za bardzo łatwo dostępny, nadal dominują odpowiedzi wskazujące na brak realnych przeszkód w jego zdobyciu. Dotyczy to zwłaszcza piwa, które jest postrzegane jako najłatwiej dostępne i najtańsze.

Z raportu Instytutu Człowieka Świadomego wynika, że 78% niepełnoletnich miało kontakt z piwem za zgodą rodziców. Reklama alkoholu, zwłaszcza piwa, kształtuje przekonania, że jest to produkt nieszkodliwy i naturalny element stylu życia. Aż 77% młodzieży miało kontakt z reklamami alkoholu budującymi pozytywne skojarzenia z jego spożyciem.

Na normy zachowań wpływa też postawa dorosłych. Duży odsetek rodziców nie zakazuje swoim dzieciom spożywania alkoholu, co osłabia działania profilaktyczne. W efekcie picie alkoholu jest traktowane przez młodzież jako akceptowalne i normalne zachowanie.

W raporcie zwraca się szczególną uwagę na rosnące znaczenie napojów takich jak „piwo bezalkoholowe” oraz jednorazowe papierosy bez nikotyny. Eksperci z Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU) wskazują, że ich wygląd i smak imitują produkty dla dorosłych i mogą być postrzegane jako „bezpieczne wejście” do świata substancji psychoaktywnych. Z tego powodu proponuje się objęcie ich takimi samymi regulacjami jak produkty alkoholowe i tytoniowe.

Od 1 stycznia 2024 roku w Polsce obowiązuje zakaz sprzedaży napojów energetycznych osobom poniżej 18. roku życia. Również planowany jest zakaz sprzedaży jednorazowych e-papierosów bez nikotyny. Eksperci zaznaczają, że piwa bezalkoholowe, mimo niskiej zawartości alkoholu, powinny być traktowane jako produkty ryzykowne ze względu na swój potencjał uzależniający i normalizujący spożywanie alkoholu.

Zdaniem specjalistów, konieczne jest wprowadzenie całkowitego zakazu reklamy alkoholu, w tym piwa bezalkoholowego, oraz ustalenie akcyzy proporcjonalnej do zawartości alkoholu w napojach. Tylko takie działania mogą powstrzymać trend wczesnej inicjacji alkoholowej i ograniczyć długofalowe skutki zdrowotne oraz społeczne.