Inspekcja pracy stoi na straży przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących zatrudnienia. Jeżeli pracodawca łamie te przepisy i zasady, inspekcja wkracza do akcji. Stanie się tak, jeżeli pracownik powiadomi ją o nieprawidłowościach, których dopuszcza się jego przełożony.
Jakie są główne zadania inspekcji pracy
Inspektorzy pracy sprawują nadzór i kontrolę przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, zwłaszcza przepisów i zasad BHP, przepisów dotyczących stosunku pracy, wypłaty wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników będących rodzicami, zatrudniania osób młodocianych i osób niepełnosprawnych.
Ponadto, gdy firma przykładowo dokonuje przebudowy lub modernizacji swojego zakładu, inspekcja pracy musi sprawdzać, czy są przestrzegane przepisy i zasady BHP. Podobnie jest w przypadku konstruowania i produkcji maszyn, urządzeń oraz narzędzi pracy, a także przy produkcji wyrobów i opakowań, których użytkowanie może powodować zagrożenie dla zdrowia i życia.
Jak złożyć skargę na pracodawcę do inspekcji pracy
Gdy pracodawca łamie przepisy i nie przestrzega zasad BHP, to nie tyle możliwością, co obowiązkiem pracownika jest powiadomić inspekcję pracy. Trzeba jednak wiedzieć, w jaki sposób należy zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy skargę na naruszanie praw pracowniczych.
Warto przeczytać:
Państwowa Inspekcja Pracy posiada 16 oddziałów, czyli 16 inspektoratów okręgowych (tyle, ile mamy województw w Polsce). Okręgowe inspektoraty pracy (OIP) znajdują się w Warszawie, Krakowie, Kielcach, Poznaniu, Lublinie, Olsztynie, Zielonej Górze, Szczecinie, Wrocławiu, Białymstoku, Opolu, Gdańsku, Rzeszowie, Bydgoszczy Katowicach i Łodzi. Na stronie www.pip.gov.pl znajdują się adresy poszczególnych okręgowych inspektoratów.
Można, lecz nie trzeba fatygować się do Okręgowego Inspektoratu Pracy, aby złożyć skargę na swojego szefa. Jeśli jednak zgłaszający zechce odwiedzić inspekcję pracy, musi liczyć się z pewnego rodzaju przesłuchaniem (czasami, gdy sprawa jest wyjątkowo trudna i złożona, wizyta trwa kilka godzin), a jego zeznania zostaną zapisane w protokole. Równie dobrze można napisać list z opisem sprawy i wysłać go na adres OIP. Wysłanie skargi faksem to następny, chociaż dzisiaj już rzadko praktykowany sposób.
Jak złożyć e-skargę w inspekcji pracy
Łatwiej i bez wychodzenia z domu – można wysłać e-maila do inspekcji pracy. Kto zamierza powiadomić inspekcję pracy przez Internet, ten musi wejść na stronę www.pip.gov.pl, znaleźć zakładkę "E-skarga", następnie wybrać odpowiednią jednostkę inspekcji pracy, na której terenie znajduje się firma.
W korespondencji należy podać swoje imię i nazwisko, adres, a także dane konkretnego pracodawcy czy przedsiębiorstwa, którego skarga dotyczy. Trzeba ponadto wyrazić zgodę na przetwarzanie danych osobowych, przy czym te dane nie ujrzą światła dziennego, gdyż ich administratorem będzie jedynie okręgowy inspektorat pracy. Najwięcej miejsca zawiera rubryka „opis skargi”, tutaj autor skargi przechodzi do meritum. Można wysłać załączniki.
Zgłaszający sam decyduje, czy chce, aby pracodawca dowiedział się, że prowadzona kontrola jest w następstwie złożonego wniosku czy skargi (oczywiście z zachowaniem tajemnicy, kto tę skargę złożył), czy też woli, aby pracodawca nie domyślił się, dlaczego kontrolerzy z inspekcji go odwiedzają.
Uwaga! To, że pracownik złożył zawiadomienie za pośrednictwem poczty elektronicznej, nie oznacza, że na pewno nie zostanie poproszony do złożenia wizyty w OIP. Być może inspektorzy zaproszą go do siebie na spotkanie w celu uzupełnienia informacji i złożenia dodatkowych wyjaśnień.
Jakimi sprawami najczęściej zajmuje się inspekcja pracy
Wśród skarg, jakie trafiają do inspekcji pracy do rozpatrzenia, często znajdują się te dotyczące kwestii:
- brak lub opóźnienie wypłaty wynagrodzenia albo nieprawidłowo wyliczone (zaniżone) wynagrodzenie za pracę, w tym za pracę w dni ustawowo wolne czy za nadgodziny,
- przekraczanie norm czasu pracy, np. przez 10 godzin dziennie, 7 dni w tygodniu,
- nieprawidłowości związane z urlopem, np. pracodawca nie zgadza się, aby pracownik poszedł na urlop wypoczynkowy, chociaż nie podaje konkretnego powodu swojej odmowy,
- brak zapewnienia warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, np. brak odzieży roboczej czy odzieży ochronnej, próba tuszowania wypadków przy pracy,
- brak odpowiedniej umowy, np. pracownik ma umowę zlecenie lub o dzieło, chociaż pracuje tak, jakby był pracownikiem etatowym,
- łamanie praw kobiet, np. nakazywanie ciężarnej pracownicy pracy w godzinach nadliczbowych, weekendy i święta.
Do pozostałych kwestii należą m.in. mobbing, nieprawidłowe ustalenie wymiaru urlopu wypoczynkowego, niewypłacanie ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, brak szkoleń BHP oraz brak badań lekarskich, fałszowanie ewidencji czasu pracy, błędy w wydawanych świadectwach pracy.
Inspekcja pracy nie zajmie się anonimowym donosem
Wielu pracowników obawia się, że gdy ujawni inspektorom pracy łamanie prawa przez swojego pracodawcę, ten o wszystkim się dowie i w rewanżu zwolni tego pracownika. To dlatego niektórzy pracownicy wysyłają do inspekcji pracy anonimy. Ich błąd, ponieważ inspekcja nie rozpatruje anonimów. Skargi niezawierające imienia i nazwiska lub nazwy oraz adresu jej autora inspekcja pracy pozostawia bez rozpoznania. Z tego też powodu nadawca musi się podpisać. Nie powinien mieć jednak obaw: inspektorzy, którzy zajmą się jego tematem, nie przekażą drugiej stronie, czyli pracodawcy, kto na niego doniósł. To nie jest żaden ukłon inspektora w stronę autora skargi, tylko tak stanowią przepisy.
Warto przeczytać:
- Zgodnie z art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy inspektor pracy jest zobowiązany do nieujawniania informacji, że kontrola przeprowadzana jest w następstwie skargi, chyba że zgłaszający skargę wyrazi na to pisemną zgodę - informuje Państwowa Inspekcja Pracy.
W praktyce mało który zgłaszający zgadza się na podanie swojego nazwiska. Dane osoby wnoszącej skargę są więc chronione i nie są ujawniane podczas prowadzonych czynności kontrolnych i po ich zakończeniu. Przedstawicieli inspekcji pracy obowiązuje bowiem tajemnica służbowa. Gdyby ją złamali, sami ponieśliby służbowe konsekwencje.
Wzór skargi do inspekcji pracy
Nie ma jednego powszechnie obowiązującego wzoru pisma, składanego do inspekcji pracy. W skardze muszą natomiast znaleźć się następujące informacje:
- miejscowość i data,
- nazwa inspektoratu pracy, do jakiego jest kierowane pismo,
- imię i nazwisko (ewentualnie nazwa) oraz adres wnoszącego skargę,
- dane pracodawcy, którego skarga dotyczy,
- treść skargi (z uzasadnieniem swoich podejrzeń),
- załączniki jako potwierdzenie zarzutów, o których jest mowa w skardze,
- własnoręczny podpis zgłaszającego skargę,
- oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych.
Załącznikami mogą być chociażby kserokopie umowy o pracę, skany wyciągu z rachunku bankowego, na których widać, czy pracodawca dokonywał przelewów pensji, wydruki korespondencji elektronicznej, wymienianej pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. To, że pracownik powiadomi o łamaniu praw przez swojego szefa, nie wystarczy. Musi mieć dowody świadczące o tym, że to, o czym pisze (mówi), znajduje potwierdzenie w dokumentach.
Jak może pomóc pracownikowi inspekcja pracy
Każda skarga wpływająca do OIP powinna być załatwiona w ciągu miesiąca. Inspekcja nie stwierdzi od razu, czy pracodawca jest winny tak, jak utrzymuje pracownik. Badanie sytuacji i ustalanie faktów często trwa miesiącami. Trzeba zebrać materiał dowodowy, przesłuchać świadków (niekiedy kilkudziesięciu), dokonać analizy dokumentów, przedstawionych przez pracownika oraz pracodawcę. Kontrolę przeprowadza się w siedzibie firmy, lecz niekiedy inspektorzy muszą pofatygować się również do innych miejsc, np. do biura rachunkowego, ponieważ okazuje się, że firma jest mała i nie zatrudnia własnych księgowych, lecz korzysta z usług zewnętrznej firmy księgowej.
Na koniec swojego śledztwa, inspekcja pracy powiadamia osobę, która złożyła skargę, co udało się zrobić w tej kwestii. To znaczy, informuje zainteresowanego, co udało się ustalić albo w jakim zakresie została przesłana do innego organu (choćby sądu czy prokuratury) w celu dalszego jej rozpatrzenia. Inspektorzy pracy, którzy złożyli wizytę pracodawcy, wskazanemu przez pracownika, ponownie pokażą się w jego firmie. Przyjdą sprawdzić, czy pracodawca wziął sobie do serca ich zalecenia i naprawił to, co mu wskazali wcześniej.
Nie zawsze autor skargi jest zadowolony z działań, podjętych przez inspektora pracy. Pracownik może być zdania, że np. kara, jaką inspekcja nałożyła na jego pracodawcę, jest zbyt łagodna albo że inspektorzy nie zbadali wszystkich wątków, poruszanych przez autora skargi. W przypadku zastrzeżeń co do postępowania inspektora pracy, zainteresowany ma prawo skierować skargę do okręgowego inspektora pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy.
Strefa Biznesu: Polskie firmy coraz bardziej innowacyjne
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?